Duizenden middeleeuwse liedjes bijeengebracht
NWO-onderzoekers aan de Universiteit Antwerpen en het
Meertensinstituut Amsterdam hebben ruim zevenduizend Nederlandse
liederen van voor 1600 in kaart gebracht. Bijna vierduizend liederen
in dit repertorium waren tot nu toe onbekend. Een van de
opmerkelijkste vondsten is een lied van Anna Bijns.
Vier jaar lang bestudeerden NWO-onderzoekers gedrukte liedboeken en
handschriften uit de Middeleeuwen en de zestiende eeuw. Van enkele
auteurs, zoals Anna Bijns en Jacob Razet, was tot nu toe niet bekend
dat ze liederen schreven. De wetenschappers noteerden van alle
liederen de beginregels, het rijmschema, de melodie, trefwoorden, zo
mogelijk de naam van het boek, de afmetingen en de plaats waar het
originele lied bewaard wordt. De helft van het 7568 liederen tellende
repertorium bestaat uit materiaal dat tientallen, soms honderden jaren
was vergeten.
De onderzoekers vonden onder andere antikatholieke liederen,
antiprotestantse teksten, zotte liedjes, schuine liedjes, liedjes die
ketters zongen op de brandstapel en liefdesliedjes. Sommige
liefdesliederen waren speciaal gemaakt voor een bepaalde vrouw.
Bijvoorbeeld het lied waarbij de eerste letter van elke regel de zin
vormt Gielken Joosten wilt mi troosten.
Een voorbeeld van een vergeten werk is het dubbelblad met drie psalmen
van Marnix van Sint Aldegonde. Op het blad staan van elk psalm twee
vertalingen, een uit 1580 en de ander uit 1591. Diverse teksten in de
vertaling van 1591 wijken af van de eerdere vertaling. Het dubbelblad
bevat kladversies met doorhalingen en verbeteringen.
Kladversies uit de Middeleeuwen zijn zeldzaam. Ze vormen voor
literatuurwetenschappers een welkome aanvulling. De kladversies laten
zien hoe de schrijver werkte en hoe zijn teksten tot stand kwamen. Het
repertorium van liederen helpt bij het onderzoeken van de cultuur in
het verleden. Grote gebeurtenissen op sociaal, godsdienstig, politiek,
militair en letterkundig gebied lieten hun sporen na in de liederen
uit die tijd.
Het repertorium zal op cd-rom en in boekvorm verschijnen. In de
toekomst willen de onderzoekers het repertorium op internet zetten.
Dat maakt het aanvullen van de verzameling gemakkelijker.
NWO-Geesteswetenschappen financiert de totstandkoming van het
repertorium. Het onderzoek maakt deel uit van een project voor
Vlaams-Nederlandse samenwerking.
Nadere informatie en meer illustraties bij:
* dr. Johan Oosterman (Universiteit Leiden, Nederlands)
* tel. (071) 5272230 of (071) 5272626 (secretariaat), fax (071) 5272961
* e-mail j.b.oosterman@let.leidenuniv.nl
* Het repertorium van Nederlandse liederen tot 1600 zal in de loop van 2001 verschijnen op cd-rom en als beknopte versie in boekvorm. Oosterman is niet bereikbaar van 20 tot en met 27 januari.
Een van de ruim zevenduizend door NWO-onderzoek in kaart gebrachte
middeleeuwse liederen is dit lied uit het Nederlands-Duitse
grensgebied.