FNV

Het ouderenwerk van de FNV
FNV Voorlichting - publieksinfo@fnv.nl

De vergrijzing van de beroepsbevolking heeft ook gevolgen voor de FNV. Daarom werkt de grootste vakcentrale aan herziening van het ouderenwerk, zo vertelt Agnes Jongerius in haar toespraak voor gepensioneerden van ABVAKABO FNV op 16 januari 2001.

Toespraak van Agnes Jongerius, federatiebestuurder ouderenwerk van de FNV, tijdens de jaarvergadering van de groep gepensioneerden en vutters van de afdeling Haagsteden van ABVAKABO FNV op 16 januari 2001 in Den Haag.

De belangenbehartiging voor ouderen is niet nieuw voor de FNV.

Er zijn al veel adviezen uitgebracht over de AOW en de zorgverzekeringen. En in de CAO's zijn afspraken vastgelegd over korter werken voor oudere werknemers en over de VUT en het pensioen. En er lopen speciale projecten voor ouderen, zoals het project lokaal en regionaal ouderenwerk.

Toch is er meer nodig, want de vergrijzing heeft ook gevolgen voor het vakbondswerk voor ouderen. Zo is het aantal oudere FNV-leden de afgelopen jaren sterk gestegen: momenteel is ruim de helft van de leden 45 jaar of ouder.

En de ouderen hebben zo hun eigen wensen op de arbeidsmarkt. Sommigen stoppen vervroegd met werken, omdat de omstandigheden te zwaar zijn of omdat ze het rustiger aan willen doen. Anderen willen juist doorwerken en ambiëren een functie als coach of begeleider binnen een onderneming of instelling. De vergrijzing is voor de FNV reden om te werken aan de herziening van het ouderenwerk.

We beginnen met een aantal cijfers.

Die halen we uit een representatieve steekproef van FNV-leden.

Het aandeel van de groep oudere leden stijgt over de jaren. In 1996 was nog 45,9% van de leden ouder dan 45 jaar. In 2000 was dit 51,4%.

Tegelijk daalt het aantal leden, dat jonger is dan 30 jaar. In 1996 was dat 15,8% en in 2000 was het 12,5%.

1. Hoe hoger de leeftijdsklasse des te groter het aandeel mannen.

Vanaf 45 jaar en hoger is het percentage mannelijke FNV-leden hoger dan 70%. Bij 65+ is dat al meer dan 90 %.

2. Oudere leden zijn over het algemeen lager opgeleid dan jongeren. Maar het opleidingsniveau stijgt.

De groep van 45 tot 60 jaar is hoger opgeleid dan de groep van 65 jaar en ouder.

3. We kunnen ook kijken naar de verdeling van de ouderen over de bonden. Dan blijkt dat met name de AOB, de ABVAKABO en FNV Bondgenoten relatief veel leden hebben die ouder zijn dan 45 jaar.

4. We kunnen ook kijken naar de verdeling van jongeren en ouderen over de verschillende sectoren.
We zien dat met name in de sectoren onderwijs en overheden veel mensen werken die 45 jaar zijn en ouder. Maar ook in zorg en welzijn, vervoer en diensten werken veel ouderen.

5. Vraag je de leden een rapportcijfer te geven voor het werk van de bonden, dan blijkt dat er niet zoveel verschillen zijn tussen jongeren en ouderen in de waardering voor het bondswerk.
Deze cijfers vormen de basis voor de vernieuwing van het ouderenbeleid van de FNV. We stellen daarbij de volgende vragen:


- Wat moet vakbondswerk zijn voor de huidige en toekomstige niet meer werkende ouderen?

- Wat zijn hun behoeften en welke activiteiten moet de FNV hierop ontwikkelen?
Om het antwoord te vinden op deze vragen heeft de FNV een programmacommissie ouderen ingesteld. De opdracht aan deze programmacommissie is een helder advies te geven over het toekomstige ouderenwerk van de FNV en scenario's voor de toekomst te maken.

Vertrekpunten voor de programmacommissie zijn:


- definieer welke groepen ouderen er zijn en bekijk in hoeverre dit consequenties heeft voor het toekomstig vakbondswerk voor en door ouderen;

- breng in kaart wat FNV en bonden reeds doen aan vakbondswerk voor ouderen;

- breng verwachtingen van huidige en toekomstige oudere leden (babyboomers) in kaart omtrent vakbondswerk voor ouderen;

- onderzoek de mogelijkheden tot samenwerking met andere organisaties (zoals de ouderenbonden, bureau leeftijdsdiscriminatie) en deskundigen in het veld (NIZW, VU);

- benut lopende experimenten: het project Participatie van Ouderen in het Arbeidsproces en in de Maatschappij en het project 'lokaal en regionaal ouderenwerk';

- communiceer over de activiteiten in de FNV en bonden; heb oog voor draagvlak.
Om dit te realiseren is een structuur ontwikkeld, die verschillende geledingen kent. (Sheet 8)

Klankbordgroep leden
Een ruime groep mensen uit het ledenbestand. Doel: vormen van een dynamisch 'bestand' van oudere leden (ongeveer 50 mensen), die enkele keren benaderd worden om hun mening te geven over de richting van het ouderenbeleid van de FNV.

Werkgroep ouderen
Bestuurders van bonden, FNV-regio en SUGO (secretaris) vormen de werkgroep ouderen, die zorg draagt voor het ontwikkelen en uitvoeren van het activiteitenplan. Deze werkgroep kan mensen 'inhuren', taken verdelen, uitvoeren, informatie vertalen in voorstellen.

Stuurgroep ouderen
De stuurgroep bestaande uit hoofdbestuurders en onder voorzitterschap van Agnes Jongerius, draagt zorg voor de grote lijnen, draagvlak binnen de bonden en toetst op hoofdpunten de plannen van de werkgroep ouderen.

Inmiddels zijn er een aantal activiteiten uitgevoerd en zijn de FNV-leden op een aantal manieren geraadpleegd. Centraal discussiepunt was steeds wat vakbondswerk voor ouderen zou kunnen betekenen.

- Bijeenkomst klankbordgroep


- POAM-project


- Bijeenkomsten van het project lokaal regionaal ouderenwerk

- Onderzoek ledenpanel

Bijeenkomst klankbordgroep
Tijdens de eerste klankbordbijeenkomst bleek dat de meeste aanwezigen (45 leden) zeer actief waren op diverse terreinen van de maatschappij. Zij maakten duidelijk dat de inzet van de FNV en de bonden voor de ouderen veel te weinig bekend is.

POAM-project
POAM staat voor Participatie Ouderen op de Arbeidsmarkt en in de Maatschappij. 23 leden van de CNV en FNV tussen de 55 en 65 jaar zijn met elkaar en met vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en bedrijven op zoek gegaan naar wat vakbondswerk zou kunnen zijn voor niet meer werkenden ouderen. Dat heeft geleid tot een advies aan de FNV en CNV. De belangrijkste conclusie luidde:

`Het ouderenbeleid binnen de vakbeweging binnen de vakbeweging moet niet gebaseerd zijn op het onderscheid tussen werkenden en niet-werkenden, maar op het uitgangspunt dat mensen gedurende hun hele leven hun talenten, vaardigheden en kennis zowel economisch als maatschappelijk moeten kunnen inzetten.`

Bijeenkomsten van het project lokaal regionaal ouderenwerk. Dit project is opgezet om de maatschappelijke participatie van ouderen op lokaal en regionaal niveau te bevorderen.

Tijdens twee bijeenkomsten discussieerden ruim 20 kaderleden uit de diverse bonden over mogelijke thema's waarmee ze lokaal aan de slag zouden kunnen gaan. De leden vroegen de FNV om ondersteuning om lokaal met zorg, educatie, vervoer en huisvesting aan de slag te gaan.

Onderzoek ledenpanel door MuConsult
Onderzoeksbureau MuConsult heeft dit jaar aan het FNV-ledenpanel de vraag voorgelegd: hoe zien de toekomstige 45+ers hun toekomst en op welke terreinen is inzet van de FNV gewenst?

Daarnaast zijn de uitkomsten van de ledenpanels uit vorige jaren (1996, 1997, 1998 en 1999) geanalyseerd op de vraag: hoe kijken ouderen aan tegen producten en diensten van de FNV.

6. Zo is gevraagd of de bond zich in de toekomst meer zou moeten opstellen als individuele probleemoplosser of meer als instantie die collectieve kwesties regelt. Of zou de bond zich als een coach, begeleider moeten opstellen, die voorwaarden schept, zodat leden en kaderleden zelf eventuele problemen in het bedrijf of de instelling kunnen aanpakken?
Uit de antwoorden blijkt dat de meeste leden vooral kiezen voor een bond die collectieve kwesties regelt boven een bond die individuele problemen oplost en de bond als coach.

7. Ook is gevraagd of men zich meer lid voelt van de FNV of van een specifieke bond.
Oudere leden van Bondgenoten en KIEM geven aan dat ze zich meer lid voelen van de FNV als geheel, terwijl de leden van de andere bonden zich meer thuisvoelen bij de sector.

8. Ook is de leden een reeks stellingen over FNV-ouderenwerk voorgelegd.
Veel mensen (75%) zijn het eens met de stelling dat de arbeidsvoorwaarden voor senioren ingrijpend gemoderniseerd moeten worden om ze aan te passen aan de individuele wensen, behoeftes en mogelijkheden.

Slechts 20% is voor een dubbellidmaatschap met de ouderenbonden. Een zeer grote meerderheid (bijna 90%) is tegen een sollicitatieplicht voor werklozen die ouder zijn dan 57 jaar.

En voor de stelling dat de FNV zich speciaal moet richten op 50+ ers is zo'n 40% van de ondervraagden: de meerderheid vindt dat de FNV zich op alle leeftijdsgroepen moet richten.

9. Aan de oudere leden (ouder dan 45 jaar) werd gevraagd spontaan twee diensten of producten te noemen, waarvan ze het belangrijk vinden dat de FNV die aanbiedt of gaat aanbieden aan oudere leden.
Bij deze vraag scoren vooral hoog: pensioenregeling/VUT en het informeren over zaken/advies. Steun voor ouderen wordt vooral door de 60+ers genoemd. De jongere ouderen (45-59 jaar) noemen iets vaker het verminderen van het aantal werkdagen (ATV).

10. Welke diensten of producten passen in het FNV-pakket?
De groep die gestopt is met werken en veelal 65 jaar of ouder is vindt eerder thuiszorg, wonen voor ouderen of cursussen voor ouderen in het verkeer passen terwijl de babyboomers vooral geïnteresseerd zijn in financiële ondersteuning of advies bij VUT of pensioen en het ook belangrijk vinden als er meer over bijbanen wordt geregeld. Ook vinden zij kaderwerk of vrijwilligersvoorwaardenbeleid onderwerpen die bij de bond of de FNV passen (70-80%).

Er is ook gevraagd naar de koppeling van de naam van de FNV aan kortingen op vakanties, verzekeringen of andere aanbiedingen. Dergelijke kortingen slaan minder aan bij jongeren en ouderen boven de 55 jaar zijn enthousiaster over kortingen, die ze via de FNV kunnen krijgen.

11. Aan 132 leden die niet meer werken, is gevraagd wat de reden was om lid te blijven. Men gaf meerdere redenen aan.
Veel leden zeggen lid te blijven, omdat de bond veel voor hen heeft gedaan (34%). Maar ook voor veel leden is het gewoonte om lid te blijven (30%). Een aantal leden blijven lid om individuele redenen: de bond biedt hulp bij problemen (17%) of zekerheid (10%). Ook vinden leden het belangrijk dat de vakbond zich blijft inzetten voor de zwakkeren (8%).

12. Aan het ledenpanel van 2000 is gevraagd of zij in 1999 wel eens overwogen hebben hun lidmaatschap op te zeggen. Bijna een kwart van de leden heeft dit overwogen. Binnen de groep ouderen (45 jaar en ouder) hebben verhoudingsgewijs veel parttimers en mensen met een ww- of wao-uitkering overwogen hun lidmaatschap op te zeggen. Opvallend is dat de groep leden met vut of pensioen dat minder vaak hebben overwogen.

13. Aan leden van 45-60 jaar die hun lidmaatschap willen beëindigen als hun werk ophoudt is gevraagd: wat zou de FNV voor u moeten doen?
Hoog scoren: belangenbehartiging van werknemers 11,5%, opkomen voor ouderen en pensioen: 7,4%. Een aantal vindt de bond dan niet nuttig meer (5,8%)

14. Aan de leden van 45 jaar en ouder die zeggen lid te blijven als zij stoppen met werken is ook gevraagd of zij het waarschijnlijk achten dat ze ook lid worden van een ouderenbond. De meesten vinden dit onwaarschijnlijk.

15. Met name ouderen in de leeftijd 45 - 60 jaar blijken een hoge intentie te hebben om het lidmaatschap op korte termijn op te zeggen. De ouderen van de toekomst zullen minder uit gewoonte of om de bond te steunen lid blijven dan de huidige ouderen.
De mening van ouderen over het totale werk van de bond is van invloed op hun opzegintentie. Om de tevredenheid van deze groep ouderen te vergroten zal de FNV meer haar producten en diensten op de wensen van deze groep moeten laten aansluiten. De FNV zou er daarom voor kunnen kiezen de volgende producten aan te gaan bieden.

- Kaderwerk speciaal voor ouderen


- Bemiddeling van oudere vrijwilligers


- Financiële diensten (AOW, VUT, pensioen)


- Scholing


- Thuiszorg

Deze zijn de producten die hoog scoren bij ouderen. Veel ouderen vinden deze producten ook bij de FNV passen.

Bovendien zijn het producten die waarschijnlijk samenhangen met de intentie van ouderen om wel of niet hun lidmaatschap op te zeggen. Veel ouderen zijn dus positief over deze producten en deze ouderen geven ook aan in de toekomst lid te blijven van de FNV.

Daarnaast blijkt de tevredenheid over de afhandeling van hulp en over de telefonische bereikbaarheid samen te hangen met de opzegintentie van ouderen. In de sectoren Onderwijs, Overheden, Zorg en Welzijn, Vervoer en Diensten zijn relatief veel oudere leden werkzaam.

De sector Zorg en Welzijn zal omwille van de vergrijzing een steeds prominenter rol gaan spelen in de samenleving. Dit betekent dat de FNV in deze sectoren zich vooral zal kunnen richten op het behoud van de ouderen.

Verschillende groepen oudere vakbondsleden.


- Oudere werkende leden


- Leden die net gestopt zijn met werken


- Nog weer oudere leden


- Oudere vrouwen


- Allochtone ouderen

De beschikbare gegevens maken duidelijk dat hét oudere vakbondslid niet bestaat. Oudere leden zijn divers qua opleiding, werkervaring, conditie, gezinssituatie etc. Grofweg kan er een onderscheid worden gemaakt in vier groepen leden:

a. de groep oudere werkende leden die met name belang hebben bij een soepele overgang van werken naar niet werken en mogelijkheden om met deeltijdpensioen te gaan.

b. de groep leden die net gestopt is met werken en over het algemeen nog fit en gezond is. Deze groep heeft behoefte aan zinvolle activiteiten en voelt vaak ook nog een sterke binding met de sector waarin met in het verleden werkzaam was.

c. de groep over het algemeen nog wat oudere leden waarbinnen een toenemend percentage aangewezen raakt op verschillende voorzieningen voor zorg- en dienstverlening voor henzelf en hun partner.

d. vrouwen zijn onder de oudere leden in de minderheid (10%). Veelal zijn het herintreders die vanwege een gebrekkige pensioenopbouw tot 65 jaar willen kunnen blijven werken, of vrouwen die veel onbetaald werk verrichten waaronder mantelzorg en lid zijn van de vrouwenbond.

N.B. van de groep allochtone ouderen is bekend dat die veel armoede en problemen ontmoet, maar die is duidelijk niet ruim vertegenwoordigd in de FNV-achterban.

Gewenste FNV-activiteiten voor ouderen


- Dialoog en communicatie


- Financiële ondersteuning


- Belangenbehartiging t.a.v. gezondheidszorg


- Lokaal en regionaal ouderenwerk


- Vrijwilligersvoorwaardenbeleid

Behoefte aan dialoog en communicatie
Uit de tot nu toe gehouden ledenraadplegingen komt duidelijk naar voren dat de ouderen niet op de hoogte zijn van de inzet die de FNV en de bonden nu al leveren.

Financiële dienstverlening
Oudere leden vinden het van belang dat de FNV hun belangen behartigt op het gebied van overgang betaald werk naar pensionering, AOW, pensioenen. Vooral informatie over financiële regelingen rondom flexibele pensionering en rechten en plichten scoort hoog.

Betrokken worden bij en belangenbehartiging t.a.v. de gezondheidszorg Zowel tijdens het ledenpanels als bij de groepsgesprekken brengen veel leden naar voren het van belang te vinden dat de FNV zich bezig houdt met de kwaliteit van de gezondheidszorg. Er is behoefte aan informatie over zorgvoorzieningen en rechten en plichten als mantelzorger.

Lokaal en regionaal ouderenwerk
Oudere kaderleden willen vooral aan de slag met het behartigen van zaken die decentraal worden geregeld zoals huisvesting, dienstverlening voor ouderen en thuiszorg.

Vrijwilligersvoorwaarden beleid
De jongere ouderen willen dat de FNV zich sterk maakt voor een vrijwilligersvoorwaarden beleid, waarbij bij vrouwen het accent ligt op vrijwilligerswerk in de gezondheidszorg en mantelzorg. Alle betrokkenen zijn van mening dat er niet te veel gereguleerd moet worden, maar dat er wel eisen gesteld moeten worden aan de voorwaarden, vergoeding en begeleiding.

Deze uitkomsten worden verwerkt in een businessplan voor het seniorenwerk voor de komende vijf jaar. En komend jaar wordt er reeds met een aantal projecten geëxperimenteerd.

- Website www.fnv.nl/senior


- Cursussen:
FNV Ouderen actief
Trainingen computers/internet


- Discussiebijeenkomsten


- Vrijwilligersvoorwaardenbeleid

Web-site voor senioren
30 november is een website voor senioren geopend. Die geeft informatie over activiteiten en uitgaven van de FNV, maar gaat vooral ook mogelijkheden bieden tot discussie - momenteel is er ook al een gastenboek geïnstalleerd. Het moet vooral een interactieve site worden.

Cursussen

- FNV ouderen actief: Met dit project wordt beoogd de invloed en maatschappelijke participatie van ouderen op lokaal en regionaal niveau te bevorderen. Zaken rondom inkomen, participatie, educatie, woon- en leefsituatie vallen steeds meer onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten. De bedoeling is dat ouderen zelf aan de slag gaan met deze vraagstukken die zich afspelen in hun directe woon-, en leefomgeving.

- Computergebruik/internet: in samenwerking met Seniorweb gaan we volgend jaar in een paar regio `s proefdraaien met cursussen voor en door senioren: Brabant, Groningen.

* Discussiebijeenkomsten over belangrijke maatschappelijke thema `s Mogelijke onderwerpen: zorgstelsel, betaalbaarheid AOW, debat der generaties

* Vrijwilligersvoorwaarden bij maatschappelijke participatie Hierbij denken we vanuit de FNV aan het formuleren van een vrijwilligersvoorwaarden beleid, aan doorwerken na je 65ste? Welke rechten en plichten heb je bij vrijwilligerswerk. Geven van info over de mogelijkheden van vrijwilligerswerk.

Ik dank u wel.

Meer nieuws? Ga naar http://www.fnv.nl/nieuws .

dinsdag 16 januari 2001