Toespraak minister Van Boxtel ter gelegenheid van de ambassadeursbijeenkomst voor het nationaal monument Nederlands slavernijverleden, "De dynamiek van het monument"
Een toespraak bij het onderwerp Nationaal monument
slavernijverleden
16 januari 2001
Dames en heren,
Vanaf het moment in 1999 dat we besloten een nationaal monument
ter herinnering aan de Nederlandse slavernij en de afschaffing
daarvan op te richten, was het voor mij duidelijk dat het niet
voldoende zou zijn een dergelijk monument zomaar ergens te
plaatsen. Een nationaal monument, dat niet alleen verwijst naar
een beschamende periode in onze Nederlandse geschiedenis, maar ook
naar de multiculturele samenleving van vandaag en morgen, moet
gedragen worden door de gehele Nederlandse bevolking en moet als
symbool fungeren van verbondenheid van alle bevolkingsgroepen in
Nederland.
Daarom is het van belang dat er niet alleen een monument komt in
de vorm van een gedenkteken, maar ook dat er aandacht wordt
geschonken aan het slavernijverleden in het onderwijs, in
onderzoek, door middel van museale presentaties etc. Deze aspecten
zijn we in de loop van het proces gaan aanduiden met de term
"dynamisch monument"
Het "dynamische" zit echter niet alleen in deze functies of
aspecten. Er is meer nodig. Allereerst dient het nationaal
monument slavernijverleden niet alleen de nazaten van slaven aan
te spreken, maar alle burgers van Nederland. Het gaat immers om
een gedeeld verleden en een gezamenlijke toekomst.
Daarom heb ik op 14 december 1999 - met mijn collega,
staatssecretaris van Cultuur Rick van der Ploeg - het Comité van
Aanbeveling nationaal monument slavernijverleden ingesteld. Het
Comité van Aanbeveling kreeg de opdracht om het maatschappelijk
draagvlak voor het nationaal monument slavernijverleden te
vergroten en het nationaal bewustzijn ten aanzien van het
slavernijverleden te activeren. Een belangrijke taak, maar nog
niet zo gemakkelijk te operationaliseren.
Immers, zoals met zoveel onderwerpen van ons maatschappelijk leven
het geval is, geldt ook voor het slavernijverleden dat het voor
velen ver af staat van de dagelijkse praktijk. Wat heeft de
slavernij, die zich enige generaties geleden heeft afgespeeld, nu
nog voor betekenis voor gewone burgers?
Dit geldt wellicht niet voor vele nazaten van slaven. Zij kennen
misschien nog verhalen uit de familieoverlevering over slavernij.
Als (over)grootmoeder of (over)grootvader nog slaaf is geweest,
komt dat verleden al een stuk dichter bij. Ook de gevolgen die
deze slavernij heeft gehad voor de identiteit, de plaats waar men
nu woont, discriminatie etc. is dan vaak direct of indirect
merkbaar.
Maar ook voor niet-nazaten geldt: wij allen maken deel uit van een
multiculturele samenleving. En om daar daadwerkelijk en actief
deel van uit te maken is het op zijn minst van belang om de
achtergronden van je medeburgers te kennen en te begrijpen.
Het slavernijverleden heeft immers in belangrijke mate bijgedragen
aan de identiteitsvorming en culturele bagage van Afro-Surinaamse
en Afro-Caraïbische Nederlanders.
Wat mij steeds weer opvalt is dat het Nederlandse
slavernijverleden velen misschien op het eerste gezicht niets
zegt, maar dat een beetje meer kennis op dat gebied veel
belangstelling en interesse oproept.
Wat dat betreft mag ik u wijzen op mijn website
www.ministervanboxtel.nl en de de discussie die daar nu wordt
gevoerd over verschillende aspecten en gevolgen van het
slavernijverleden. Deze discussie zal uitmonden in een live-chat -
zo heet dat nu eenmaal - op deze website op 25 januari om 20.30
uur. Ook de voorzitters van het Comité van Aanbeveling, de heer
Gilbert Wawoe, en het Landelijk Platform Slavernijverleden ,
mevrouw Barryl Biekman, zullen deelnemen. Iedereen kan trouwens
een bijdrage leveren.
Ik noem deze website even, omdat in één van de videofragmenten die
daar op staan, mevrouw Cynthia McLeod, schrijfster van boeken als
Elizabeth Samson en Mariënburg, vertelt over een autochtone
studente Frans die min of meer bij toeval door het volgen van een
collegereeks "beelden van slavernij" achter de gruwelen van het
Nederlands slavernijverleden komt en daarover hevig is geschokt.
Ook voor autochtone Nederlanders blijkt meer kennis over het
slavernijverleden van belang en gewenst te zijn.
Het Comité van Aanbeveling doet al veel aan dit
bewustwordingsproces. Er worden bijvoorbeeld debatten
georganiseerd en er loopt een scholierenprijsvraag. En dit alles
onder het motto "Verbonden door vrijheid". Echte verbondenheid
tussen mensen en bevolkingsgroepen kan alleen bestaan wanneer er
sprake is van vrijheid. De afschaffing van de slavernij was
daarvoor het begin. Voor verbondenheid is evenwel meer nodig. Geen
discriminatie, direct of indirect, maar respect voor elkaar, voor
elkanders achtergronden en gewoontes.
Het motto "verbonden door vrijheid" geeft duidelijk aan dat het
verleden niet vergeten mag worden, maar ook dat het uiteindelijk
gaat om de toekomst. En om aan deze toekomst in verbondenheid en
vrijheid te werken, is het nodig dat zoveel mogelijk mensen zich
achter dit gedachtegoed stellen en dit vervolgens ook uitdragen.
Daarom ben ik blij met dit "ambassadeursplan" van het Comité van
Aanbeveling. Het Comité is er in geslaagd om zoveel bekende
Nederlanders, ervaren op verschillende terreinen en verschillende
doelgroepen aansprekend, enthousiast te krijgen voor het nationaal
monument slavernijverleden. Graag nodig ik u uit om hier - samen
met collega van der Ploeg en mij, het Comité van Aanbeveling en
andere betrokkenen - uit overtuiging en met enthousiaste inzet aan
te werken.
Wat we willen bereiken is dat bij de onthulling van het monument -
naar ik hoop in dit najaar - bij grote delen van de Nederlandse
bevolking het besef aanwezig is waar dit monument voor staat,
namelijk: "verbonden door vrijheid".
Ik wens u en ons daarbij succes!
Relevante links:
De site over het slavernijmonument