Socialistische Partij afdeling Utrecht

Gemeenteraad Utrecht, 18 januari 2001.

Algemene beschouwingen collegewerkprogramma, eerste termijn SP.

Mevrouw de voorzitter,

De SP-fractie heeft na 31 december de tijd genomen om het collegeprogramma te laten bezinken en geen overhaaste conclusies te trekken.
Wat ons na lezing en herlezing blijft opvallen is de volslagen afwezigheid van een samenhangende maatschappijvisie. Dit is begrijpelijk, omdat de grootste collegepartij Leefbaar Utrecht zich erop laat voorstaan geen politiek beginselprogramma te hebben, terwijl de beginselen van andere collegepartijen als de PvdA, de VVD en het CDA zeer ver uiteenlopen.

Ik wil ter illustratie kort op drie thema's ingaan waar volgens ons een samenhangende visie nodig is als basis voor concreet beleid.
- allereerst de rol van de overheid;

- ten tweede: solidariteit of tweedeling;

- en tenslotte de ruimtelijk-economische ontwikkeling.
Hoe zien de collegepartijen de rol van de overheid, wat rekent men tot de publieke taak?
In het recente verleden zijn een groot aantal overheidstaken afgestoten, zoals het woningbedrijf en de kabel, of uitbesteed zoals het groenbeheer.
Andere taken zijn uitgehold door het afslanken van diensten. Eergisteren hebben we het nog gehad over de brandweer, waar door bezuinigingen in de jaren negentig de parate sterkte zodanig is ondermijnd, dat de auto's alleen met een bijrijder kunnen rijden als er niet teveel zieken zijn.
Ook heeft Utrecht zich de laatste jaren aangesloten bij de rij van overheden die hun aandelen in nutsbedrijven van de hand doen. De UNA.is in 1998 verkocht, met instemming van alle fracties behalve de SP.
Inmiddels is het aantal werknemers gehalveerd
Dat is niet bereikt door het wegsnijden van overtollig vet, zoals de VVD altijd beweert, maar ook door te bezuinigen op de bedrijfszekerheid en de veiligheid.
Bij de centrale Lage Weide gaat binnenkort de laatste man de deur uit, Reliant gaat over op afstandbediening.
Wat vinden de coalitiepartijen hiervan, komt het berouw na de zonde, of gaat het lampje nog steeds niet branden?
Misschien gaat het lampje straks net als in Californië wel plotseling uit!
De SP-fractie is op dit punt klip en klaar: wij zijn voor een sterke overheid die goed werk levert .
Ook als dat betekent dat de rijken wat minder belastingverlaging krijgen.
Voor ons mogen er gerust weer méér ambtenaren komen, al hebben we het dan niet over accountmanagers en beleidsambtenaren, maar over medewerkers van de plantsoenendienst, chauffeurs bij het GVU en brandweermensen.

Gaan we de komende jaren door met de afbraak van de publieke zaak, of laat dit college echt een frisse wind waaien?
Voorzitter, zo hier al over gesproken is in de onderhandelingen dan weet men het resultaat goed verborgen te houden!

De eerste testcase is de verkoop van de REMU, de deal van één miljard.

Het college legt het raadsbesluit van 7 december met juridische argumenten naast zich neer.
Wij kunnen die argumenten niet beoordelen en vinden, gezien het belang van de zaak, dat de raad zelf een second opinion moet laten uitvoeren.

Hierover willen wij, mede namens de fractie van GroenLinks, een uitspraak van de raad vragen.
Hoe dan ook staat nu voor de SP-fractie vast dat de Utrechtse gemeenteraad twee jaar geleden, onder verantwoordelijkheid van drie van de vijf huidige collegepartijen, bedonderd is. De houdstermaatschappij was helemaal geen technische operatie, maar heeft de zeggenschap van de gemeente Utrecht over haar aandelen REMU ondermijnd.
Mocht de second opinion geen andere inzichten opleveren dan lijkt procederen ook ons zinloos.
In dat geval is de SP-fractie er voorstander van onze aandelen REMU om te ruilen voor aandelen ENDESA.
Zo houden wij een weliswaar kleiner vingertje in de grotere pap. Wij zijn benieuwd wat Leefbaar Utrecht en de PvdA, die ook tegen verkoop waren, in die situatie gaan doen?
Consequent zijn, of toch maar kiezen voor het verkopen van het tafelzilver, zodat er de komende vijf jaar feest gevierd kan worden? Daar mag de bevolking dan straks de prijs voor betalen. Het feit dat het collegeprogramma al een opbrengst uit de REMU inboekt doet ons vermoeden hoe de hazen zullen lopen.
Ook op dit punt vragen wij, mede namens de fractie van GroenLinks, een uitspraak van de raad.
Ik kom op mijn tweede thema: de sluipende tweedeling op wijkniveau, die grotendeels samenvalt met concentraties van allochtone bevolkingsgroepen.
De SP wil met alle mogelijke middelen bevorderen dat arm en rijk, oud en jong, autochtoon en allochtoon, redelijk gelijkmatig verdeeld worden.
Zowel binnen de stad, als -misschien nog wel belangrijker!- binnen de regio.
Ik zeg: redelijk gelijkmatig, omdat wij ook helemaal geen behoefte hebben aan eenheidsworst.
Wat zijn de risico's van deze ontwikkeling?
De succesvollen in deze maatschappij voelen zich steeds minder verantwoordelijk voor de mensen die het wat minder meezit. Ook hier geldt het spreekwoord: uit het oog, uit het hart. In de buurten waar de winnaars wegtrekken moeten steeds minder mensen zorgen voor de sociale cohesie: de verenigingen, de burenhulp e.d. Dat ondermijnt de solidariteit.
De weggevallen sociale structuur is slechts zeer gedeeltelijk te compenseren door professionele ondersteuners, extra onderwijzers en dergelijke, zoals nu geprobeerd wordt.
Als je al aan voldoende mensen kan komen die in deze wijken willen werken.
Bovendien is dit peperduur.
Voorzitter,
deze analyse vormt de basis voor ons pleidooi voor een spreidingsbeleid.
Wij vinden het teleurstellend dat het collegeprogramma op dit punt muisstil is.
De problematiek van witte en zwarte scholen, het dreigend tekort aan huisartsen in een aantal achterstandswijken, we lezen er niets over. Slechts het voornemen om wat meer gespreid huurwoningen te gaan bouwen is een signaal dat de tweedeling ook de collegepartijen niet lekker zit.

Ik kom op het derde thema: de ruimtelijk-economische ontwikkeling. Leefbaar Utrecht heeft de afgelopen jaren gepleit vóór de menselijke maat en tegen het ongeneerde bouwen voor de markt, waardoor we nu met een gigantische pendel, ellenlange files en een overspannen woningmarkt zitten opgescheept.
Daar dacht en denkt de Socialistische Partij precies hetzelfde over. Maar wat vinden hiervan terug in het werkprogramma? De tien regels inleiding op de paragraaf "De vitale stad" geven precies aan wat er schort.
Het begint met mooie woorden over de menselijke maat: Utrecht mag geen metropool worden en er moet vooral naar de wensen van de eigen bevolking gekeken worden.
Maar de volgende zinnen zijn waarschijnlijk aangeleverd door de VVD of de Kamer van Koophandel:
"Ondernemers noemen de stad nog steeds het meest als favoriete vestigingsplaats. Europees gezien ligt de Utrechtse regio qua verwachte groei op de zevende plaats. In dit hoofdstuk de maatregelen om deze positie te continueren."
Dat is géén visie maar gewoon wedden op twee paarden.

Voorzitter,
ik kom daarmee op de grabbelton van beleidsmaatregelen, ideeën en ideetjes die de kern van dit collegeprogramma vormen. Door het ontbreken van een samenhangende maatschappijvisie bij de deelnemende collegepartijen zijn de onderhandelingen klaarblijkelijk beperkt gebleven tot het shoppen in elkaars verkiezingsprogramma's. Zo kan iedereen beweren dat hij iets verdiend heeft. Dat zouden wij ook kunnen doen als we louter kijken naar de (geïsoleerde) plannen.
Méér zeggenschap van de buurtbewoners over de
wijkwelzijnsinstellingen, bijvoorbeeld, daar pleiten we al jaren voor.

Méér geld voor het opknappen en onderhouden van de openbare ruimte. Prima.
En dan niet alleen in de naoorlogse wijken, zoals het werkprogramma zegt, maar in alle wijken!
De parken in Overvecht worden niet bebouwd, zegt het programma. Dat is goed nieuws, al bekruipt mij nu enige vrees voor de rest van ons openbare groen.
Ook het verdelen van de HOV-bussen over de Voorstraat en Nobelstraat vinden we prima, al is dit nog niet tot de burelen van het UN doorgedrongen.
Ik zal nu echter niet alle voornemens van onze goed- of afkeuring voorzien, voor zover we van die plannen sowieso al chocola kunnen maken.
De coalitie heeft anderhalve maand uitgetrokken voor de onderhandelingen en daarna nog eens twee weken voor de redactie. Hoe kan het dan dat het eindproduct nog uitmunt in onnauwkeurigheden, zelfs van volstrekt onbegrijpelijke zinsneden?

Voorzitter, dit zal wel aan ons beperkte denkraam liggen, maar misschien is het toch wel goed dat ook anderen dan de intimi van het college kunnen snappen wat men voor moois voor ons in petto heeft. De SP fractie heeft daarom nog een groot aantal feitelijke vragen over het werkprogramma op papier gezet, daar zouden we graag op korte termijn schriftelijk of anderszins een toelichting op krijgen.

Ik kom hiermee op de centen.
Vier weken geleden claimde Henk Westbroek bij de presentatie van het nieuwe college dat het werkprogramma -voor de eerste keer in de historie!- een financiële paragraaf bevat.
"Wij beloven niets wat geen dekking kent", herhaalt hij in het Utrechts Nieuwsblad van gisteren en geeft tegelijk het financiële beleid van het vorige college onder uit de zak. Heel goed Henk, zo denken wij er ook over.
Er is maar één probleem: die financiële windhandelaren van de PvdA, VVD en CDA zitten echter ook weer in het nieuwe college. Voorzitter,
ik zal hier niet de vertrouwensbasis van deze regenboogcoalitie gaan analyseren, ze vechten elkaar zelf maar de tent uit. Waar ik wel over wil hebben is de financiële kwaliteit van het nieuwe collegeprogramma.
Een ondermaatse kwaliteit waar niet alleen de oude windhandelaren, maar óók de fractie van Leefbaar Utrecht voor verantwoordelijk is. De financiële onderbouwing meet drie pagina's.
Iedere directe koppeling tussen plannen die geld kosten en de financiële paragraaf ontbreekt.
Zo is er in de financiële paragraaf voor milieu een eenmalig bedrag opgenomen van f 250.000.
Daar staat aan plannen tegenover:

- méér afvaldepots: dat kost zowel investeringen als structureel geld;

- de depots blijven langer open: dat kost structureel geld;
- er komt een milieumonitoringsprogramma: dat kost structureel een smak geld

- dan komt er een milieubeleidsplan (kost al gauw een miljoen), dat ook nog eens tweejaarlijks wordt geëvalueerd (kost ook nog eens een paar ton per keer).
Bij elkaar kom je dan al snel uit op het tienvoudige van het bedrag uit de financiële paragraaf voor de komende raadsperiode. Voorzitter: hetzelfde laken en pak is het met de financiering en exploitatie van de enorme diarree van parkeergarages en transferia die dit college met Leefbaar Utrecht over ons wil uitstorten, en zo kan ik het hele programma nog wel aflopen.
Het lijkt wel alsof eerst alle verlanglijstjes zijn opgeteld, toen heeft er iemand gekeken "wat hebben we eigenlijk te besteden", maar daarna is Sinterklaas vergeten om de tering naar de nering te zetten. Wie had het hier over gebakken lucht?
Dan is er het Rijk.
"Ze hadden het altijd over het Rijk, maar we weten nu dat er geen enkele harde toezegging ligt" zegt Westbroek in het UN van gisteren over de financiering van de spoorlaan, de busbaan en de overkapping van de A2.
Maar ook dit werkprogramma verwijst voor de centen verdacht vaak naar het rijk , ook als allang vast staat dat dit een illusie is. Zo wordt verondersteld dat de nieuwe afslag op de A2 voor Leidsche Rijn en Lage Weide volledig door het rijk betaald wordt. Voorzitter als lid van provinciale staten weet ik dat er net een deal gemaakt is tussen het rijk, de provincies Utrecht en Gelderland en de gemeente Amersfoort over de aansluiting van de nieuwbouwwijk Vathorst op de A1 en de A28.
Een volkomen vergelijkbare situatie.
De rijksbijdrage is daar minder dan de helft van de totale investering.
Dat zou in ons geval dus f 40 miljoen schelen.
Om in de stijl van de heer westbroek te blijven: "het beleid van het nieuwe college is gebaseerd op lucht."

De SP-fractie stelt daarom voor dat het college alsnog binnen een redelijke termijn, laten we zeggen drie maanden, met een financiële onderbouwing komt. Hierover dienen wij, mede namens de fracties van GL, D66 en ChristenUnie, een motie in.

Voorzitter ik sluit af met een aantal opmerkingen in vogelvlucht:

Wat is er nu eigenlijk veranderd aan het Utrecht City project? 25.000 m2 extra kantoren per jaar voor de komende zes jaar is een garantie voor nog meer pendelaars, nog meer verkeersdruk in de spits. Dus nóg meer noodzaak voor extra asfalt en beton!

Waarom wordt ook voor de Cartesiusdriehoek weer aan kantoorontwikkeling gedacht, zodat hier straks een UCP-II staat? Ik dacht dat de grootste collegepartijen streven naar meer gemengde wijken. De driehoek zou een perfecte locatie zijn om dat in de praktijk te brengen.

Waar blijft de aanpak van de Jaarbeurs?
Dat de beurs niet op stel en sprong verplaatst kan worden, dat is een realiteit. Maar wat gaat dit college doen aan de parkeeroverlast? Mag de Jaarbeurs nog verder bouwen op eigen terrein? Wordt het tijdelijke casino straks toch maar permanent?

Voor het verkeersbeleid lijkt het erop dat de fout die GroenLinks gemaakt heeft met het openbaar vervoer en de fietsroutes - namelijk de hele stad in één keer overhoop halen- de komende periode herhaald wordt, maar dan voor verkeerstunnels en parkeergarages.

Waar is de aandacht voor de oplossing van de capaciteitstekorten in de thuiszorg, bij de verpleeg- en verzorgingshuizen? De sluiting van EHBO's van ziekenhuizen 's avonds en in de weekends? Wijzen we op dit gebied alleen naar anderen of gaan we zelf nog proberen om hier iets aan te doen?

Voorzitter,
wij wensen dit wederom uitgedijde college veel inspiratie toe en hopen dat zij zich de komende jaren de woorden van de fractievoorzitter van Leefbaar Utrecht zal herinneren: "Als de oppositie met betere voorstellen komt dan het college, zullen we die direct overnemen."

Top