Computer doet wetenschappelijke ontdekkingen
Uit de wisselwerking met de computer kunnen wetenschappelijke
ontdekkingen voortkomen. Neerlandicus drs. Marc Weeber ontwikkelde
een computersysteem dat medische onderzoekers in staat stelt om op
basis van enorme hoeveelheden wetenschappelijke literatuur nieuwe
kennis te genereren over geneesmiddelen en bijwerkingen daarvan.
Hij promoveert op 19 januari 2001 aan de Rijksuniversiteit
Groningen.
"In de bijwerking van een medicijn ligt vaak de sleutel tot nieuwe
therapeutische toepassingen", zegt Weeber. "Veel geneesmiddelen
komen zo tot stand. Zo werd Viagra in eerste instantie gezien als
een potentieel cardiovasculair middel, de erectie als een
neveneffect. Uiteindelijk werd de bijwerking dus hoofdwerking. Dat
zoekproces kun je met de computer simuleren en versnellen, door
kennis over de (bij)werking van een middel te 'linken' met de
kennis die elders bestaat over bepaalde aandoeningen." MEDLINE is
de grootste, Engelstalige, biomedische bibliografische database,
waarin gegevens van ruim tien miljoen wetenschappelijke publicaties
zijn opgenomen. Weeber zocht naar ontdekkingen die ergens in die
tien miljoen titels en samenvattingen verborgen liggen. Hij
ontwikkelde een geavanceerde 'search engine' die in korte tijd
tienduizenden titels en samenvattingen kan analyseren. Dit
zogenaamde DAD-systeem (Drug - Adverse drug reaction - Disease)
zoekt in de gigantische informatieberg naar zinnen waarin een
bepaalde aandoening, (bij)werkingen en de stof in kwestie
voorkomen. "Uiteindelijk hoeft de gebruiker slechts een honderdtal
relevante zinnen te lezen. Deze reductie zorg ervoor dat de taak
van de menselijke onderzoeker een haalbare wordt." Met behulp van
het systeem kwam Weeber een aantal nieuwe mogelijke toepassingen
voor het geneesmiddel thalidomide op het spoor. Thalidomide werd in
1961, kort nadat het als slaapmiddel op de markt was gekomen,
verboden omdat bleek dat zwangere vrouwen die het gebruikten
ernstig misvormde kinderen kregen. In 1998 werd thalidomide echter
opnieuw geregistreerd als geneesmiddel, ditmaal tegen een
lepra-gerelateerde huidaandoening. Op grond van een
literatuuranalyse vermoedt Weeber nu dat thalidomide ook werkzaam
is tegen tenminste vijf auto-immuunziekten, waaronder myastenia
gravis, acute pancreatitis en chronische hepatitis C. De
verbindende schakel tussen deze ziekten en thalidomide blijkt een
immunologische reactie te zijn, namelijk de balans tussen twee
verschillende T-helper cellen (een bepaalde immuuncel). /EB/ImK
Weeber (Heerlen, 1971) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde in Nijmegen. Hij verrichtte zijn promotieonderzoek bij de disciplinegroep Sociale farmacie en farmaco-epidemiologie van de RUG. Momenteel is hij als postdoc werkzaam bij de National Library of Medicine in Washington D.C. Daar probeert hij het DAD-systeem klaar te stomen voor gebruik in de biomedische onderzoekspraktijk.
Datum en tijd
vrijdag 19 januari 2001, 16.00 uur
Promovendus
drs. M. Weeber, tel. +1 301 435 32 51, e-mail:weeber@nlm.nih.gov
(werk)
Proefschrift
Literature-based discovery in biomedicine
Promotor
prof.dr. R. Vos, prof.dr. L.T.W. de Jong-Van den Berg
Faculteit
Wiskunde en Natuurwetenschappen
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen