Afkomstig van Vereniging Juristen voor Vrede, Tribunaal voor de Vrede en Akties tegen Kernwapens
Kernwapens voor de Hoge Raad
Den Haag 19 januari - Vandaag werd voor de Hoge Raad te Den Haag gepleit in het proces dat de Vereniging van Juristen voor de Vrede en een kleine 4.000 mede-eisers tegen de Staat hebben aangespannen over kernwapens. De eisers hebben in dit proces in 1992 aan de rechter gevraagd om te verklaren dat medewerking van Nederland aan de inzet van kernwapens, zoals deze wordt voorzien in de NAVO-strategie, onrechtmatig is. Ook eisten zij dat de rechter het de Staat zou verbieden aan die inzet mee te werken. Tenslotte stelden de eisers zich op het standpunt dat de Staat ook geen onvoorwaardelijke gehoorzaamheid mocht eisen van militairen, zoals de Staat dit doet met betrekking tot de mogelijke inzet van kernwapens.
Voordat de rechtbank over deze eisen uitspraak deed, hadden de eisers al hoger beroep ingesteld tegen een tussenvonnis van december 1995. Bij dat tussenvonnis werd door de rechtbank een deskundigenbericht bevolen, waarvoor de eisers alvast 120.000 gulden zouden moeten betalen. De deskundigen zouden de rechtbank moeten adviseren over de vraag of de eisers zich kunnen beroepen op de beginselen van het humanitair recht. Dat recht beoogt in oorlogssituaties bescherming te bieden aan de burgerbevolking en aan de slachtoffers van de oorlog. De beginselen van het humanitair recht houden in dat de burgerbevolking niet tot doelwit van de militaire aanval mag worden gemaakt. Evenmin mogen geweldsmiddelen of -methoden worden gebruikt die geen onderscheid maken tussen burgers en militairen. Eisers vinden het volkomen duidelijk dat inzet van kernwapens in het kader van de geldende NAVO-strategie, leidt tot schending van die rechtsbeginselen.
De eisers vonden het ongehoord dat de rechtbank tot dit tussenvonnis kwam,
zonder dat de Staat zich had uitgelaten over de vraag of eisers zich konden
beroepen op deze rechtsbeginselen. Het zou heel goed mogelijk zijn dat
daarover geen verschil van mening zou bestaan tussen eisers en de Staat. De
Staat heeft zelf namelijk altijd gezegd dat kernwapens alleen op die manier
mogen worden ingezet, dat de beginselen van het humanitair recht niet
worden geschonden. De eisers vroegen het Hof te Den Haag om te bepalen dat
eisers zich terecht op de beginselen van het humanitair recht hadden
beroepen.
Het Hof te Den Haag veegde de vorderingen van de eisers echter direct van
tafel in een arrest van mei 1999. De eisers zouden volgens het Hof bij hun
vorderingen onvoldoende belang hebben. Zij hadden, zo zei het Hof, niet
gesteld dat er sprake was van een rekele dreiging tot inzet van kernwapens.
Bovendien stelde het Hof dat die dreiging niet was gebleken. Het Hof kwam
tot dit oordeel hoewel de eisers veelvuldig deskundigen hadden aangehaald
die op de dreigende vernietiging van de mensheid hadden gewezen. Tot die
deskundigen behoren tientallen gewezen generaals, admiraals, minister-
presidenten en ministers van defensie. Ook de overgrote meerderheid van
regeringen spreekt bij herhaling uit dat inzet van kernwapens dreigt en
daardoor de vernietiging van de mensheid. Het Hof te Den Haag ging daaraan
zonder meer voorbij. De eisers gingen dus in beroep (cassatie) bij de Hoge
Raad. Nadat zij hun bezwaren tegen het oordeel van het Hof schriftelijk
hadden uiteengezet, vonden vandaag de mondelinge pleidooien plaats.
Voorafgaand aan de zitting van de Hoge Raad werd evenwel voor het
gerechtsgebouw actie gevoerd tegen de kernwapens. Een als beeld van Vrouwe
Justitia uitgedoste kunstenares herinnerde aan de woorden waarmee de
huidige minister-president Kok de kernwapens afwees tijdens de grote anti-
kernwapen demonstratie in 1981. De tientallen aanwezige eisers reageerden
met instemming op deze ludieke actie.
De president van de Hoge Raad liet bij de opening van de zitting blijken
dat hij uit persberichten had vernomen van de ludieke actie. Kennelijk
leefde hij in de veronderstelling dat die actie in de rechtszaal zou
plaatsvinden, want hij herinnerde de aanwezigen dat verstoring van de orde
in de zaal niet zou worden getolereerd.
Vervolgens kregen de advocaten, de meesters Steijnen en Hummels, het woord.
In hun bijna anderhalf uur durende pleidooi hamerden zij op de ontwijkende
opstelling van de Staat. Zij zeiden dat de Staat op geen enkel moment was
ingegaan op de stellingen van de eisers. Integendeel, zo stelden zij, de
Staat deed voortdurend zijn best om een onjuiste weergave te geven van de
opvattingen van de eisers. Huns inziens trachtte de Staat telkens te
spreken over inzet van kernwapens in het algemeen. De eisers wilden het
uitsluitend hebben over de inzet van kernwapens zoals die heel concreet
wordt voorzien in de NAVO-plannen en waarvoor militairen ook oefenen.
Voorts wezen de advocaten op de onduidelijkheid en ongerijmdheid van de
uitspraak van het Hof, dat niet van een dreigende inzet van kernwapens was
gebleken.
In een aanmerkelijk kortere reactie stelde de landsadvocaat, meester
Houtzagers, dat het Hof het volstrekt bij het juiste eind had gehad. Op dit
moment kon men naar de mening van de Staat niet spreken van een dreigende
inzet van kernwapens. De landsadvocaat herhaalde het al eerder namens de
Staat verwoorde standpunt, dat kernwapens er vooral zijn voor de
afschrikking. Eisers hebben volgens de landsadvocaat dan ook onvoldoende
belang bij hun vorderingen. Tenslotte ging de landsadvocaat nog in op de
bezwaren van eisers tegen het vonnis van het Hof. Daarbij stelde hij dat
alle rechtsvragen die in het huidige proces aan de orde zijn, in feite al
waren beoordeeld door de Hoge Raad. Dit zou tijdens het proces tegen de
plaatsing van kruisraketten het geval zijn geweest.
Na nog een korte reactie over en weer van de advocaten, gaf de advocaat-
generaal aan dat hij op 18 mei van dit jaar de Hoge Raad zou adviseren over
de in te nemen standpunten.
Na sluiting van de zitting gingen de tientallen eisers met hun advocaten
naar een zalencentrum, om de verdere gang van zaken te bespreken. Tijdens
die bijeenkomst werd overigens in de eerste plaats aandacht besteed aan de
actievoerders tegen kernwapens. Zij weten vaak weer publiciteit voor het
probleem van de kernwapens te krijgen. Een aantal van hen was aanwezig en
werd voor hun inzet uitdrukkelijk bedankt. Dit laatste gold met name ook
voor Susan van der Hijden, die in verband met een actie tegen kernwapens in
Engeland gevangen zit. Haar moeder vertelde over die actie en de
gevangenschap van Susan.
Het internationale aspect van de strijd tegen kernwapens kwam ook aan bod
in de inleiding van meester Phon van den Biesen over de werkzaamheden van
IALANA. Dit is de internationale organisatie van juristen tegen kernwapens,
waarvan meester Van den Biesen secretaris is. De bijeenkomst werd besloten
met een korte uiteenzetting van Jan Slop over het LBVO, het Landelijk
Beraad Vredesorganisaties, waarvan de heer Slop voorzitter is.
Noten voor de pers:
* Woordvoerder van de Vereniging Juristen voor de Vrede is: mr. M.J.F.
(Meindert) Stelling, voorzitter VJV, tel. 0172-473687.
E-mail: meindert.stelling@planet.nl
* Uitvoerige informatie over de pleidooien voor de Hoge Raad staat in
het laatstverschenen nummer van Proces Nieuws, uitgave van het
Tribunaal voor de Vrede en de VJV. Bestellen via 020-6681868
* Woordvoerder van het Tribunaal voor de Vrede/Akties tegen Kernwapens
is: Willemijn van der Werf, 0515-573103 of 06-53939554
* Foto's zijn beschikbaar bij:
Fotopersbureau WFA, 070-3460660
Boyd Noorda, 070-3654125, zie http://www.ddh.nl/vrede/nieuws
* uitgebreide informatie over (akties tegen) kernwapens in Nederland,
op de website: http://www.ddh.nl/vrede/kernwapens
* Veel informatie over de (Amerikaanse) kernwapens op vliegbasis Volkel
staat ook in weekblad Vrij Nederland van deze week
--- einde persbericht