19 januari 2001
ILLEGALEN VINDEN REDELIJK DE WEG NAAR HULPVERLENING
Illegalen afhankelijk van groepje 'illegaalvriendelijke' hulpverleners
Huisartsen, verloskundigen en spoedeisende hulpafdelingen zijn voor
illegalen tamelijk toegankelijk. Dit blijkt uit een onderzoek dat het
Nivel, Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg, in
2000 verrichtte in opdracht van het ministerie van VWS. Wie over een
netwerk beschikt dat de weg kent naar 'illegaalvriendelijke'
hulpverleners, krijgt eerder hulp dan wie daar niet op kan
terugvallen. Hulpverleners ervaren bij de hulp aan illegalen niet
alleen communicatieproblemen, maar ook problemen met de doorverwijzing
en de financiering van de zorg.
Variatie in toegankelijkheid
Het overgrote deel van de hulpverleners verklaart illegalen te
behandelen als iedere andere patiënt, maar het Nivel-onderzoek toont
wel een opmerkelijke variatie aan in toegankelijkheid tussen
hulpverleners. Van de huisartsen heeft 15% illegalen in de praktijk.
In stedelijke wijken met veel allochtonen ligt dat percentage hoger.
Toch telt in deze gebieden 40% van de huisartsen geen enkele illegaal
onder zijn patiënten. Er is dus enerzijds een groep hulpverleners die
veel contact heeft met illegalen en anderzijds een groep die geen
contact heeft.
De afhankelijkheid van een klein groepje 'illegaalvriendelijke'
huisartsen, verloskundigen en spoedeisende hulpafdelingen maakt
kwetsbaar omdat in deze beroepsgroepen de werkdruk toch al hoog is.
Bovendien werken ze in wijken waar de werkdruk extra hoog is.
Hulpverlening
Illegale patiënten komen meestal via familie of vrienden bij een
huisarts terecht. Ruim een kwart van deze huisartsen verleent alleen
de noodzakelijke hulp. Een klein deel (7%) stuurt illegale patiënten
door naar een collega, meestal omdat de praktijk vol is. Bijna alle
verloskundigen zeggen geen verschil te maken tussen illegale en andere
vrouwen. En alle spoedeisende hulpafdelingen verlenen direct hulp aan
illegalen, ongeacht of er een vergoeding tegenover staat.
Koppelingswet
Sinds de invoering van de Koppelingswet in 1998 zijn mensen zonder
geldige verblijfsvergunning uitgesloten van medische voorzieningen.
Behalve wanneer de zorg 'medisch noodzakelijk' is. Eerstelijns
hulpverleners kunnen bij het zogenoemde Koppelingsfonds kosten van
hulp aan illegalen declareren. Van alle huisartsen kent slechts 14%
dit fonds; in gebieden met veel allochtonen verdubbelt dit percentage.
Van de verloskundigen is 38% op de hoogte van het Koppelingsfonds. Bij
deze beroepsgroep zijn de financiële problemen het meest knellend: de
inkomstenderving kan al bij één cliënt aanzienlijk zijn.
Ofschoon het merendeel van de hulpverleners vindt dat de voorlichting
rond de Koppelingswet onvoldoende was, blijkt de wet niet van invloed
op hun bereidheid om illegalen te helpen.
De meeste huisartsen en verloskundigen doen geen beroep op het fonds
omdat ze weinig of geen illegalen in hun praktijk hebben of omdat de
bureaucratische rompslomp hen weerhoudt.
Knelpunten
Naast communicatie- en financiële problemen ervaren hulpverleners
problemen bij de doorverwijzing van illegale patiënten naar
bijvoorbeeld medisch specialisten. In een vijfde van de gevallen
waarin de huisarts een verwijzing noodzakelijk vond, kwam deze niet
tot stand. Bij verloskundigen werd een kwart van de verwijzingen niet
gerealiseerd. Of de patiënt wilde niet, waarschijnlijk uit angst om
uitgezet te worden, of de instelling eiste een financiële garantie.
Verloskundigen signaleren dat de zwangerschapscontrole in veel
gevallen niet volledig is. Dit is opvallend omdat volgens de
Koppelingswet de zorg rond de geboorte 'medisch noodzakelijk' is.
Huisartsen en verloskundigen vinden dat de hulpverlening aan illegale
patiënten extra werkdruk met zich meebrengt. Ook de complexiteit van
de gezondheidsproblemen noemt bijna de helft van de huisartsen en
verloskundigen als een bemoeilijkende factor.
Op basis van de onderzoeksresultaten bepleiten de onderzoekers een
oplossing voor de knelpunten. Zo kan worden voorkomen dat de kleine
groep hulpverleners die momenteel het grootste deel van de
hulpverlening aan illegalen draagt, zich in de toekomst terugtrekt.
Een moeilijke toegang tot de gezondheidszorg houdt niet alleen
gezondheidsrisico's in voor illegalen zelf, maar ook voor de algemene
bevolking, bijvoorbeeld bij niet tijdige onderkenning van
infectieziekten.
Nadere informatie over het onderzoek kunt u verkrijgen bij: Dr. D.H.
de Bakker, tel.nr. 030 27 29 664, email: d.debakker@nivel.nl