18 jan 2001
Nummer 8 18 januari 2001
Haem lijkt schadelijke factor in rood vlees
Zuivel beschermt mogelijk tegen darmkanker
Het eten van rood vlees, zoals varkens- en rundvlees, wordt in
verband gebracht met een verhoogd risico op dikke-darmkanker. Uit
het proefdieronderzoek van drs. Aloys Sesink blijkt dat een
calciumrijke voeding kan beschermen tegen de werking van de
schadelijke bestanddelen van rood vlees. Sesink maakt aannemelijk
dat niet de verzadigde vetten uit rood vlees een belangrijke rol
spelen, maar het haem, waarvan het gehalte in rood vlees tien keer
zo hoog is als in wit vlees. Hij promoveert op 31 januari 2001 aan
de Rijksuniversiteit Groningen.
Snelle deling darmcellen
Zonder haem geen effect
Zuivel beschermt
Grillen en barbecuen niet de oorzaak
Bevolkingsstudies wijzen in zelfde richting
Curriculum vitae
Noot voor de pers
Het is al enkele jaren bekend dat het eten van veel rood vlees
mogelijk de kans op het krijgen van dikke-darmkanker verhoogt. Tot
nu toe werd dit toegeschreven aan het hoge vetgehalte. Maar Sesink
stelt dat haem, dat veel voorkomt in rood vlees, wellicht een rol
speelt. Haem is, naast een bestanddeel van rode bloedcellen, ook
een normaal voorkomende component in (rood) vlees, waar het onder
meer zorgt voor zuurstof- en elektronentransport. Rundvlees vormt
veruit de belangrijkste bron van haem in voeding. Bij ratten blijkt
dat haem, dat slecht uit de voeding wordt geabsorbeerd, in de dikke
darm terecht komt en daar kan binden aan een tot nu toe onbekende
stof. Dit complex is in staat om de darmwand te beschadigen.
Snelle deling darmcellen
"We gaven ratten gedurende veertien dagen 'westers hoog-risico'
voer, dat wil zeggen voeding met veel haem", zegt Sesink. "De
hoeveelheid was vergelijkbaar met een mens die per dag meer dan 150
gram rood vlees eet. Bij de proefdieren bleek de delingssnelheid
van de darmcellen verhoogd. Wat er namelijk gebeurt, is dat de
haem, gebonden aan die tot nu toe onbekende verbinding, de darmwand
beschadigt, waardoor het lichaam versneld nieuwe cellen gaat
aanmaken. Zo'n versnelde aanmaak verhoogt het risico op
beschadigingen in het DNA. Daardoor kunnen er poliepen en op den
duur zelfs tumoren in de darm ontstaan."
Zonder haem geen effect
Tot nu toe werd gedacht dat het vet uit rood vlees de oorzaak was
van de schadelijke werking, omdat de galzouten en vetzuren die door
vetrijke voeding in de darm terecht komen de darmwand irriteren.
Maar Sesink ontdekte dat niet het vet, maar de haem de darmwand
irriteert: "Verhoging van het vetgehalte van voer zónder haem had
geen effect op de delingssnelheid van de cellen in de dikke darm.
Wel is het zo dat vet het schadelijke effect van haem in lichte
mate versterkt."
Zuivel beschermt
Voeding met een hoog calciumgehalte, dus met name zuivel, kan
bescherming bieden tegen de schadelijke effecten van haem. Sesink:
"Calcium blijkt te binden aan haem waardoor het niet meer oplost in
de darm en het de darmwand niet kan irriteren." Verhoging van het
gehalte aan calcium in het rattenvoer bleek inderdaad de
irriterende werking van de darminhoud op de darmwand te verminderen
en de delingssnelheid van de darmcellen te normaliseren. "Dit
suggereert dat consumptie van zuivelproducten kan beschermen tegen
dikke-darmkanker.", aldus de promovendus.
Grillen en barbecuen niet de oorzaak
"Er wordt veelal gedacht dat kankerverwekkende stoffen in de
voeding, zoals die bijvoorbeeld ontstaan bij het aanbakken van
vlees tijdens het barbecuen of grillen, een belangrijke oorzaak
zijn van dikke-darmkanker, maar het lijkt erop dat mensen veel te
weinig van deze stoffen binnenkrijgen om het grote aantal
darmkankergevallen te verklaren. Het ligt meer voor de hand dat de
stoffen die de darmwand irriteren, zoals haem naar nu blijkt, de
kans op darmkanker verhogen," aldus de promovendus.
Bevolkingsstudies wijzen in zelfde richting
Dikke-darmkanker is na longkanker bij mannen en borstkanker bij
vrouwen de tweede meest voorkomende oorzaak van sterfte aan kanker.
In 1996 stierven alleen al in Europa en de VS 200.000 mensen aan de
ziekte. Dat er een relatie is tussen voeding en het ontstaan van
dikke-darmkanker werd al langer vermoed. Een belangrijke aanwijzing
is de situatie in Japan, waar sinds 1950 het eetpatroon veranderde
van veel vis en vezels naar een meer westers eetpatroon met veel
vlees en verzadigde vetten, weinig vezels en weinig verse groenten.
Sindsdien is het aantal gevallen van dikke-darmkanker in Japan
aanzienlijk gestegen. Uit bevolkingsstudies is ook gebleken dat
darmkanker voorkomt bij mensen die veel rood vlees eten. Voor wit
vlees, zoals kip, is er geen verband. Het is volgens Sesink echter
nog te voorbarig om te adviseren om minder rood vlees te eten: "We
zullen eerst moeten aantonen dat haem ook bij mensen een effect
heeft."
Curriculum vitae
Sesink (Knegsel, 1966) studeerde gezondheidswetenschappen aan de
Katholieke Universiteit Nijmegen. Hij verrichtte zijn, door NWO
Medische Wetenschappen gesubsidieerde promotieonderzoek bij NIZO
food research in Ede in het kader van het Voeding en Gezondheid
Programma van het Wageningen Centre for Food Siences. Hij
promoveert tot doctor in de medische wetenschappen bij prof.dr.
J.H. Kleibeuker. De titel van het proefschrift luidt Red meat and
colon cancer: a possible role for heme, ISBN 90-6464-045-9,
uitgeverij Ponsen & Looijen (Wageningen). Sesink is momenteel
wetenschappelijk onderzoeker bij het RIKILT
(Rijks-Kwaliteitsinstituut voor Land- en Tuinbouwproducten) in
Wageningen, waar hij onderzoek doet naar gezondheidsbevorderende
effecten van stoffen uit de voeding.
Noot voor de pers