PB 01/07 7-2-2001
Oratie prof. Kessels over Human Resources Development
Je kunt niet slim zijn tegen je zin
De aandacht voor kennis is de afgelopen tien jaar zo sterk gegroeid,
dat we spreken over een kennisintensieve organisatie, een
kennissysteem, kenniscentrum, kennismanagement en een
kennismaatschappij. We leven in een kenniseconomie, waarin alleen
lerende organisaties het goed doen. Hoe kunnen medewerkers deelnemen
in de kennisontwikkeling van een onderneming, instelling of instituut?
"Dat kan door mensen te verleiden tot kennisproductiviteit. Je kunt
wel iemand aansporen om harder te werken, maar je kunt niet slim zijn
tegen je zin". Aldus professor Joseph Kessels in zijn oratie op 8
februari met als titel "Verleiden tot kennisproductiviteit".
Joseph Kessels ontving in 1989 van de Nederlandse Vereniging van
Opleidingsfunctionarissen (NVvO) de eerste Opleidingsonderscheiding.
Tijdens de diës natalis van de UT, vorig jaar november, kreeg hij de
Onderwijsprijs 2000 vanwege zijn vernieuwende impulsen op het gebied
van onderwijs. Hij is voorstander van een grotere samenwerking tussen
het wetenschappelijk onderwijs en het bedrijfsleven en specialist op
het gebied van duale leertrajecten in het wetenschappelijk onderwijs.
Kessels houdt zijn oratie bij de aanvaarding van het ambt van
hoogleraar Human Resources Development aan de faculteit Toegepaste
Onderwijskunde van de Universiteit Twente.
Gunstig leerklimaat
Een van de opvattingen die ten grondslag liggen aan de kenniseconomie,
is dat de toepassing van kennis meer waarde toevoegt dan traditionele
factoren als kapitaal, grondstoffen en arbeid. Hierdoor verschuift het
accent van de waardering voor fysieke arbeid en het
organisatievermogen naar het vermogen om een bijdrage te leveren aan
het proces van kennisontwikkeling en het toepassen daarvan. Professor
Kessels: "Kennisproductiviteit zal de komende jaren een steeds
kritischer economische factor worden. De kennismanager is in het leven
geroepen om kennis te kunnen plannen, sturen, beheersen, opslaan en
delen. Het is de vraag of er in de kenniseconomie nog plaats is voor
dergelijke managers." Volgens Kessels moeten we kennisproductie niet
overlaten aan een manager, maar moeten we een werkomgeving creëren met
een gunstig leerklimaat.
Een gunstig leerklimaat schep je niet door het aanbieden van cursussen
en trainingen, maar door het bieden van een veilige en open sfeer. De
ingrediënten die hieraan bijdragen, zijn wederzijds respect,
waardering en integriteit tussen collegas.
Rol ICT overschat
Bij het inrichten van een kennisproductieve werkomgeving blijken
formele systemen voor kennismanagement nauwelijks een bijdrage te
leveren aan de organisatie. Kessels: "Een eenzijdig accent op het
ontwikkelen van technologische kennis gaat vaak ten koste van het
begrijpen van de leerprocessen die eraan ten grondslag liggen en die
de feitelijke, duurzame waarde van een organisatie vertegenwoordigen.
De rol van Informatie- en communicatietechnologie (ICT) wordt veelal
overschat, zeker als er een eenzijdig accent ligt op de technische
aanpak. ICT vervult waarschijnlijk veel meer een functie bij het
verbinden van mensen en doet dat veel minder bij het vergaren en
verspreiden van expliciete kennis."
Corporate curriculum
Kessels zienswijze komt voort uit zijn opvatting over kennis. Hij ziet
kennis als een persoonlijke bekwaamheid: "Het gaat bij kennis niet
alleen om het routinematig toepassen van regels en procedures bij de
aanpak van problemen, maar ook om het verbeteren van de regels, het
analyseren van nieuwe situaties, het ontwikkelen van nieuwe concepten
en het beter greep krijgen op de denk- en leerprocessen die nodig zijn
voor het ontwikkelen van deze vaardigheden. Het gaat in wezen om het
vermogen en de wijze waarop medewerkers, teams en afdelingen
verbeteringen en vernieuwingen bewerkstelligen op basis van kennis."
Kennisproductiviteit is het vermogen om relevante informatie op te
sporen en hiermee een nieuwe bekwaamheid te ontwikkelen om deze
vervolgens toe te passen.
Het corporate curriculum, het leerplan van een organisatie, zou hierop
moeten inspelen door het creëren van een werkomgeving waarin leren en
werken samenvallen. Op en rond het werk voltrekken zich dagelijks
leerprocessen die vele malen krachtiger zijn dan die in kunstmatig
georganiseerde cursussen, trainingen en opleidingen. Door op zoek te
gaan naar de affiniteiten, emoties en affecties die ons nieuwsgierig
maken, in beweging brengen en aanzetten tot bijzondere prestaties,
kunnen we elkaar verleiden tot kennisproductiviteit."
Creatieve onrust
Kessels somt in zijn oratie een aantal samenhangende elementen op die
een organisatie slagvaardiger kunnen maken, zoals het leren opsporen
en aanpakken van nieuwe problemen met behulp van verworven kennis en
het verwerven van communicatieve vaardigheden om ons toegang te
verschaffen tot kennisnetwerken van anderen. In het kader van je kunt
niet slim zijn tegen je zin, noemt hij het zelf leren reguleren van
motivatie, affiniteiten, emoties en affecties rond het werken en het
leren. Het is van belang om uit te vinden wat belangrijke persoonlijke
themas zijn en hoe je die kunt ontwikkelen.
Maar net zo belangrijk is een balans tussen de factoren rust,
stabiliteit en creatieve onrust. Medewerkers moeten de kans krijgen om
zich een plan, idee of werkwijze eigen te maken en verder te
ontwikkelen. Te veel rust en stabiliteit zou echter ook kunnen leiden
tot eenzijdige specialisatie, te sterke interne gerichtheid of
luiheid. Creatieve onrust zet aan tot radicale innovatie en kan het
gevolg zijn van een sterke gedrevenheid om een lastig vraagstuk op te
lossen.
"Maar niet alle onrust is creatieve onrust. Enkel een verstoring,
zonder de gedrevenheid tot vernieuwing is irritant; teveel creatieve
onrust mag duizend nieuwe ideeën opleveren, maar laat weinig ruimte om
er ook maar één uit te werken.
In een kennisproductieve werkomgeving besteden mensen veel aandacht
aan hun wederzijdse aantrekkelijkheid en proberen ze hun passie op te
sporen en vorm te geven. De kwaliteit van de samenwerking en de
gedrevenheid vanuit die passie leiden tot verbetering en radicale
vernieuwing."
Noot voor de pers:
U kunt de tekst "Verleiden tot kennisproductiviteit" opvragen bij de
dienst Communicatie en Transfer van de Universiteit Twente, tel. 053
489 4852.
Contactpersoondienst Communicatie en Transfer:
Mw. drs. B. Koopmans, tel. (053) 489 4366, e-mail:
b.j.m.koopmans@cent.utwente.nl
Internet: www.utwente.nl
© Universiteit Twente 1997-2000