8 maart 2001
Promotie mw. C.J.M.A. van Eeden
Waarnemen als Besturingsopdracht
In dit proefschrift wordt een interactief beeldvormingsmodel
ontwikkeld op basis van literatuuronderzoek en een casestudie naar de
beeldvormingsprocessen van het vraagstuk van levensbeëindigend
handelen in de media en de politiek van 1970 tot heden.
Uitgangspunt van het onderzoek vormt het verschijnsel governance. Binnen de bestuurskunde heeft governance betrekking op de toenemende interdepentie tussen overheid en maatschappij en op de nieuwe bestuursvormen die hieruit ontstaan. Het interactieve beeldvormingsmodel wordt ontwikkeld om gezamenlijk een beeld te kunnen vormen van de complexiteit, dynamiek en diversiteit van maatschappelijke problemen om zo tot een representatieve probleemanalyse te komen.Het onderzoek naar de beeldvormingsprocessen van het vraagstuk van levensbeëindigend handelen laat zien dat er in het politieke probleemoplossingsproces van dit vraagstuk geen sprake is geweest van een expliciete beeldvormingsfase.
In het proefschrift worden de problemen van een impliciete beeldvormingsfase onderzocht en beschreven en er wordt een model ontwikkeld waarmee de beeldvorming van maatschappelijke vraagstukken meer bewust, concreet en expliciet kan plaatsvinden.
Bij de ontwikkeling van het beeldvomingsmodel wordt de hermeneutiek
gebruikt. Het gaat er om dat de macht in de definiëringssituatie zover
wordt teruggedrongen dat de diversiteit van visies aan bod kan komen.
Als maatschappelijke en politieke betrokkenen bij problemen zich over
hun eigen beeldvormingsprocessen buigen en vanuit inzicht in de eigen
waarneming de ander tegemoet treden is het mogelijk tot een dialoog te
komen en gezamenlijk te beslissen op welke wijze het probleem als
besturingsvraagstuk gedefinieerd zal worden. Om dit doel te bereiken
is het interactieve beeldvormingsmodel opgebouwd uit vijf
opeenvolgende stappen: zelfreflectie, explicatie, inventarisatie,
dialoog en integratie.
Deze vijf stappen worden toegepast op de uitgebreide casebeschrijving.
Conclusies: Het interactieve beeldvormingsmodel kan zeer goed de
complexiteit, dynamiek en diversiteit van maatschappelijke problemen
reflecteren.
Er zijn opmerkelijke verschillen tussen de beeldvormingsprocessen in
de politieke discussie en in de mediadiscussie.
Media: De analyse van de beeldvormingsprocessen laat het vraagstuk van
levensbeëindigend handelen zien als een uiterst divers, complex en
dynamisch maatschappelijk-politiek probleem.
Politieke beeldvormingsprocessen:
Diversiteit: Vele categorieën probleemhebbers worden niet in de
beeldvorming betrokken.
Complexiteit: Tot het begin van de jaren negentig was er bijna
uitsluitend aandacht voor de deelproblemen euthanasie en hulp bij
zelfdoding en dan nog alleen als vraagstuk van wettelijke controle op
het handelen van artsen.
Dynamiek: Men heeft vooral gepoogd de dynamische spanningen uit de weg
te gaan. Men stond pas sturend in de ontwikkelingen op het moment dat
de coalitie een politieke meerderheid garandeerde.