10.04.01
Wetsvoorstel toetsing van levenbeeindiging op verzoek en hulp bij
zelfdoding aanvaard in het nederlandse parlement
De Eerste Kamer (senaat) van het Nederlandse parlement heeft vandaag - met 46 tegen 28 stemmen - ingestemd met het wetsvoorstel levenbeeindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding van minister Benk Korthals van Justitie en minister Els Borst van Volksgezondheid. Op 28 november vorig jaar werd het wetsvoorstel aangenomen in de Tweede Kamer. Naar verwachting zal de wet dit najaar in werkingtreden.
Minister Korthals noemde het in het debat 'de plicht van de wetgever om in zo'n delicate en moeilijke materie als euthanasie positie te kiezen en een verantwoorde afweging te maken'. Daarbij gaf hij aan dat: 'dit wetsvoorstel op een breed draagvlak in onze samenleving kan rekenen'. Belangrijk zijn, aldus Korthals: .de rechtszekerheid voor de arts, de rechtszekerheid voor de patient en het belang van de samenleving als geheel dat de overheid het menselijk leven effectieve bescherming biedt...Korthals concludeerde dat: de wet een uiting is van de gewetensvolle manier waarop in onze samenleving wordt omgegaan met de oprechte stervenswens van ondraaglijk lijdende patient'.
Volgens minister Borst gaat het erom dat: .mensen er van overtuigd
kunnen zijn dat zij om levenbeeindiging kunnen vragen aan een arts,
wanneer zij naar hun gevoel ondragelijk moeten lijden en weten dat zij
niet beter kunnen worden.. Het gaat er daarbij, aldus minister Borst,
om dat .een
arts weet hoe hij in een dergelijk geval tot een besluit moet komen,
welke stappen hij moet ondernemen als hij het besluit wil inwilligen,
hoe zorgvuldig hij moet handelen en dat hij weet dat hij
verantwoording moet afleggen voor zijn besluit en handelwijze.
Samenvatting wetsvoorstel
Bijzondere strafuitsluitingsgrond De twee voorwaarden voor
straffeloosheid van de arts zijn:
1. Hij moet voldoen aan de zorgvuldigheidseisen, welke zijn opgenomen
in een afzonderlijke wet, te weten de Wet toetsing levensbeeindiging
op verzoek en hulp bij zelfdoding;
2. Hij moet zijn handelen melden aan de gemeentelijke lijkschouwer
overeenkomstig hetgeen daaromtrent is bepaald in de Wet op de
lijkbezorging. De opneming in het Wetboek van Strafrecht van een
bijzondere strafuitsluitingsgrond in artikel 293, tweede lid, en in
artikel 294, tweede lid, tweede volzin, laat de strafbaarheid van
andere verschijningsvormen van levensbeeindiging op verzoek en hulp
bij zelfdoding onverlet. De algemene stelling dat euthanasie en hulp
bij zelfdoding niet langer strafbaar zullen zijn, is als zodanig dan
ook geen juiste weergave van hetgeen met dit wetsvoorstel wordt
beoogd.
Zorgvuldigheidseisen
Onder de huidige regels is levensbeeindiging op verzoek strafbaar,
maar wordt er niet vervolgd als is voldaan aan zorgvuldigheidseisen.
Tot de zorgvuldigheidseisen behoren dat de patient een vrijwillig en
weloverwogen verzoek heeft gedaan, dat er sprake was van uitzichtloos
en ondraaglijk lijden, dat er een tweede arts is geconsulteerd en dat
de levenbeeindiging of hulp bij zelfdoding medisch verantwoord is
uitgevoerd. Verder geldt een meldingsplicht voor de arts na een geval
van levenbeeindiging op verzoek of hulp bij zelfdoding. Het handelen
van de arts wordt vervolgens op zorgvuldigheid getoetst door een
regionale toetsingscommissie. Het oordeel van de toetsingscommissie
geldt als zwaarwegend advies voor het Openbaar Ministerie dat
uiteindelijk in ale gevallen beslist of er vervolging wordt ingesteld.
De nieuwe wettelijke regels veranderen inhoudelijk niets aan gronden waarop levenbeeindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding wordt toestaan. De zorgvuldigheidseisen zijn wel iets uitvoeriger geformuleerd. De zorgvuldigheidseisen, bedoeld in artikel 293, tweede lid, Wetboek van Strafrecht, houden in dat de arts:
a. de overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van een vrijwillig
en weloverwogen verzoek van de patient;
b. de overtuiging heeft gekregen dat er sprake was van uitzichtloos en
ondraaglijk lijden van de patient;
c. de patient heeft voorgelicht over de situatie waarin deze zich
bevond en over diens vooruitzichten;
d. met de patient tot de overtuiging is gekomen dat er voor de
situatie waarin deze zich bevond geen redelijke andere oplossing was;
e. ten minste een andere, onafhankelijke arts heeft geraadpleegd;
f. die de patient heeft gezien en schriftelijk zijn oordeel heeft
gegeven over de zorgvuldigheidseisen, bedoeld in de onderdelen a tot
en met d;
g. de levensbeeindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig
heeft uitgevoerd.
Regionale toetsingscommissies
De vijf regionale toetsingscommissies blijven in het nieuwe
wetsvoorstel bestaan maar hun rol wordt een andere. Zij blijven
beoordelen of een geval van levensbeeindiging op verzoek of hulp bij
zelfdoding voldoet aan de zorgvuldigheidscriteria. Indien de commissie
van oordeel is dat de arts zorgvuldig heeft gehandeld, is daarmee de
zaak afgedaan. Alleen als dat niet het geval is wordt een zaak ter
kennis gebracht van het Openbaar Ministerie. Uiteraard heeft het
Openbaar Ministerie de bevoegdheid om bij een vermoeden van strafbare
feiten zelf onderzoek in te stellen.
Een commissie bestaat uit een oneven aantal van ten minste drie leden.
In elk geval maken deel uit van de commissie een jurist, tevens
voorzitter, een medicus en een deskundige op het gebied van ethische
of zingevingsvraagstukken. Voor elk van de disciplines worden een of
meer plaatsvervangende leden benoemd. In voorkomend geval zal de
commissie het door haar gegeven oordeel achteraf, in een persoonlijk
onderhoud met de arts kunnen toelichten. De commissie kan zodoende
inzicht bieden in het beoordelingsproces en aan de arts feedback geven
over de door hem gevolgde werkwijze.
Door het uitbrengen van jaarverslagen waarin, geanonimiseerd, zoveel
mogelijk openheid van zaken wordt gegeven over de wijze waarop zij
concrete gevallen aan de zorgvuldigheidscriteria hebben getoetst,
zullen de commissies verder kunnen bijdragen aan het maatschappelijk
inzicht in en de controle op levensbeeindiging op verzoek en hulp bij
zelfdoding. Uiteindelijk wordt door alle genoemde aspecten het
zorgvuldig handelen door de arts bevorderd.
Om de eenheid van de oordelen van de verschillende toetsingscommissies
te bewaken is voorzien in een periodiek overleg tussen de voorzitters
van de commissies, in aanwezigheid van vertegenwoordigers van het
College van procureurs-generaal en van de Inspectie voor de
Gezondheidszorg van het Staatstoezicht op de Volksgezondheid.
Minderjarigen
In de wet is ook een regeling opgenomen voor verzoeken om
levensbeeindiging en hulp bij zelfdoding door minderjarigen. Naar
algemeen wordt aangenomen kan ook bij minderjarigen het oordeel des
onderscheids aanwezig zijn om tot een verantwoord en weloverwogen
verzoek om levenbeeindiging te komen. In de wetgeving is, voor wat
betreft te onderscheiden leeftijdscategorieen, aangesloten bij de
bestaande regels over medisch handelen ten aanzien van minderjarigen.
Zestien- en zeventien-jarigen kunnen in beginsel zelfstandig
beslissen. Hun ouders moeten wel in de besluitvorming over de
levensbeeindiging of hulp bij zelfdoding worden betrokken. Bij twaalf
tot zestienjarigen is de instemming van ouders of voogd vereist. De
arts moet overigens ook bij de inwilliging van een verzoek van een
minderjarige aan de hierboven genoemde zorgvuldigheidseisen voldoen.
Wilsverklaringen
Tot slot biedt de wet een expliciete erkenning van de geldigheid van
schriftelijke wilsverklaringen omtrent levenbeeindiging (zogenoemde
euthanasieverklaringen). De aanwezigheid van een schriftelijke
wilsverklaring betekent, dat de arts zodanige verklaring kan
beschouwen als overeenstemmend met de wil van de patient. De
verklaring heeft dezelfde status als een concreet verzoek om
levensbeeindiging. Zowel een mondeling als een schriftelijk verzoek
legitimeert de arts het verzoek in te willigen. Hij is hiertoe nooit
verplicht. En hij mag dit alleen met inachtneming van de overigens in
het wetsvoorstel genoemde zorgvuldigheidseisen. De inachtneming van
die zorgvuldigheideisen is geboden voor zover de overeenkomst strekt
tussen de situatie van een verzoek van een wilsbekwame patient en de
situatie van een wilsonbekwame patient met een wilsverklaring. In elk
geval moet de arts de overtuiging hebben gekregen dat sprake is van
een situatie van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Als naar zijn
oordeel hiervan geen sprake is, zal hij, ongeacht wat daarover in de
wilsverklaring is opgenomen, het verzoek om levensbeeindiging niet
inwilligen.
Voorlichting aan de patient en de bespreking met de patient van een
mogelijke redelijke andere oplossing is slechts mogelijk voor zover de
communicatie met de patient zulks toelaat. En dat zal in veel gevallen
helemaal niet mogelijk zijn. Voor de praktijk is het belangrijk dat de
inhoud van de verklaring, als het enigszins kan, tussen patient en
arts wordt besproken. Zo kan duidelijk worden wat de opsteller van de
verklaring bedoelt en wat zijn precieze wensen zijn. De arts van zijn
kant kan aan de patient duidelijk maken wat de voorwaarden zijn voor
inwilliging, op enig moment, van het schriftelijk verzoek om
levensbeeindiging.
Voor vragen of commentaar met betrekking tot de inhoud van deze
pagina's kunt u terecht bij de Directie Voorlichting van Justitie,
telefoon: (070) - 3706850,
email: voorlichting@best-dep.minjust.nl,
fax: (070) - 3707594