Nieuwsflits
4|01 Nummer 4 , 5 april 2001
Rehabilitatie als praktijk
Rehabilitatie is een vorm van begeleiding van mensen met chronisch
psychiatrische problemen. Ondanks gedeelde idealen (zoals: empowerment
van cliënten, vermaatschappelijking van de zorg) blijkt rehabilitatie
heel verschillend gestalte te krijgen. Dit blijkt uit een etnografisch
onderzoek verricht door het Trimbos-instituut in twee psychiatrische
ziekenhuizen. Op 12 april worden de onderzoeksresultaten gepresenteerd
op het congres Rehabilitatie in de Praktijk in Muziekcentrum
Vredenburg te Utrecht. Het congres wordt georganiseerd door de
Centrale RINO-groep, tel. (030) 230 61 10. Op dit congres wordt de
voorzet gegeven voor een discussie over de wenselijke ontwikkeling van
rehabilitatie in Nederland.
De etnografische invalshoek van de studie evalueert geen effecten,
maar biedt een blik op de dagelijkse praktijk. Zichtbaar wordt hoe
rehabilitatie in actie vorm krijgt, dus niet alleen in mooie
voornemens. Rehabilitatie in de psychiatrische ziekenhuizen kent
specifieke problemen. Is het APZ voor deze cliënten vooral bedoeld als
een behandelinstelling, in principe gericht op tijdelijk verblijf, of
is het ook een veilige haven en woonplaats voor cliënten waar ze mogen
blijven als ze dat willen? De onduidelijkheid over de functie van het
APZ voor deze cliënten blijkt uit de ongunstige randvoorwaarden voor
het ontwikkelen van rehabilitatie: schaarste in personeel en
reorganisaties doorkruisen de in- en uitvoering van rehabilitatie.
Inhoudelijk verschillen de rehabilitatiepraktijken doordat in het ene
ziekenhuis de rehabilitatie gericht is op de ontwikkeling van de
individuele cliënt (verzelfstandiging, toekomst
gerichtheid, training van vaardigheden, ontwikkeling van gezonde
kanten). In het tweede ziekenhuis richten de rehabilitatiewerkers zich
sterker op herstel en behoud van het sociale netwerk van een cliënt.
In het eerste ziekenhuis verandert de cliënt en bereikt hij of zij
maatschappelijke integratie door zo zelfstandig mogelijk buiten het
ziekenhuis te functioneren. In het andere ziekenhuis verandert vooral
het netwerk, en als er een stabiel netwerk is, is het van minder
belang dat de cliënt verandert of verhuist. Zelfstandigheid is geen
centraal ideaal, maatschappelijke integratie betekent: ingebed zijn in
relaties.
Verschillen tussen de twee rehabilitatiepraktijken komen tot
uitdrukking in de verhouding tussen rehabilitatie en andere vormen van
zorg en begeleiding, en tussen rehabilitatie en behandeling en het
omgaan met psychiatrische symptomen. De rode draad daarbij is de vraag
over welke kwesties hulpverleners met hun cliënten moeten
onderhandelen. Opvallend is dat in beide ziekenhuizen het sociale
afdelingsmilieu geen belangrijke plaats inneemt in de rehabilitatie.
Nog afgezien van welke rehabilitatiepraktijk men nastreeft, is een
duidelijke keuze van de APZ'en geboden over hun taak daarin, zodat de
zorg voor deze ernstig gehandicapte cliënten vorm kan krijgen binnen
een duidelijke visie en met voldoende en adequaat opgeleid personeel.
J. Pols, H. Michon, M. Depla, H. Kroon. Rehabilitatie als praktijk.
Een etnografisch onderzoek in twee psychiatrische ziekenhuizen.
Uitgave Trimbos-instituut 2001, Trimbos-reeks, nummer 2000-2, prijs
f 37,50. Te bestellen bij de telefoniste van het
Trimbos-instituut, tel. (030) 297 11 00, fax (030) 297 11 11.
* Jeannette Pols (030) 297 11 00