Wijzigingen van de Amerikaanse Octrooiwet en het Europees Octrooiverdrag
18 April 2001
De Verenigde Staten
Octrooien op manieren van zakendoen en software In de Verenigde Staten kunnen nu diensten worden geoctrooieerd los van eventuele technische ondersteuning. Dat blijkt uit recente gerechtelijke uitspraken die het mogelijk maken om octrooi te verkrijgen op "business methods". Deze uitspraken hebben vooral te maken met telecommunicatie en financiële transacties via netwerken, maar de gevolgen strekken veel verder. Het criterium dat nu wordt gehanteerd, is dat het om een 'useful, tangible and concrete' product moet gaan. Dit criterium is bijzonder ruim: alles wat bijvoorbeeld een financieel resultaat oplevert, wordt als 'tangible' (tastbaar) gekwalificeerd. Bovendien kan daardoor bijna elk computerprogramma dat meer inhoudt dan een zuiver wiskundige berekening geoctrooieerd worden. Uiteraard moet elke uitvinding blijven voldoen aan de vereisten van nieuwheid en inventiviteit.
Publicatie van octrooiaanvragen
In het verleden werden Amerikaanse octrooiaanvragen niet gepubliceerd. Publicatie vond pas plaats nadat het octrooi was verleend. Op 29 november 2000 is dat veranderd. Het Amerikaanse Patent and Trademark Office publiceert vanaf die datum, net als octrooiraden in de rest van de wereld, alle octrooiaanvragen achttien maanden na de eerste dag van indiening (de prioriteitsdatum).
Anders dan in Europa kan de publicatie op verzoek van de aanvrager achterwege blijven als hij verklaart dat hij niet in een land buiten de Verenigde Staten of onder een octrooiverdrag (bijvoorbeeld het Patent Cooperation Treaty) een overeenkomstige octrooiaanvrage heeft ingediend of zal indienen. Met andere woorden: alleen die aanvragen die alleen geldig zijn voor de Verenigde Staten kunnen geheim blijven.
Een groot voordeel voor de aanvrager is dat hij in de periode
ná de publicatie van de octrooiaanvrage maar vóór de verlening
het recht heeft om een billijke vergoeding te eisen van
iedereen die zijn uitvinding namaakt, gebruikt, verkoopt of
importeert. Na de verlening kan hij, net als voorheen,
schadevergoeding van iedere inbreukmaker eisen. Ook deze
regeling is nu geharmoniseerd met de meeste Europese
regelingen.
Mededeling van derden en oppositie
Daarnaast kunt u, net als in Europa, tijdens de verleningsfase
van de aanvrage van uw concurrent aan het Amerikaanse Patent
and Trademark Office mededelingen doen over de stand van de
techniek die schadelijk kan zijn voor de verlening van deze
octrooiaanvrage. Zo voorkomt u dat iemand anders te ruime
octrooirechten krijgt toebedeeld.
Na verlening van een octrooi waarvan de aanvrage op of na 29
november 2000 werd ingediend, is het mogelijk geworden om een
soort oppositie ('inter partes reexamination') in te dienen, al
zijn de kosten daarvoor aanzienlijk (oppositietaks is US dollar
8800,-).
Europa
Octrooien op manieren van zakendoen en software
Europa volgt de Amerikaanse ontwikkelingen op het terrein van
octrooien voor manieren van zakendoen niet. In Europa blijft
het vereiste gehandhaafd dat een uitvinding een technisch
probleem moet oplossen of een technische oplossing moet bieden.
Daardoor wordt in Europa geen octrooi verleend voor vindingen
die zich geheel buiten een technische context bevinden.
In de pers hebt u kunnen lezen dat Europa het verbod op
octrooiering van software niet uit het Europees Octrooiverdrag
schrapt. Dat is op zich juist, maar suggereert tegelijkertijd
ten onrechte dat software in Europa niet geoctrooieerd kan
worden. Dat kan al vijftien jaar en dat blijft zo. Het Europees
Octrooiverdrag verbiedt alleen octrooiering van 'software als
zodanig'. Deze formulering is door de beroepsinstanties van het
Europees Octrooibureau intussen ruim uitgelegd: ook software
die een technische oplossing biedt of een technisch probleem
oplost, kan worden geoctrooieerd. De meeste e-commercesoftware
en software waarmee een (nieuwe) dienst kan worden ondersteund,
zullen aan dit criterium voldoen. In de praktijk is er dan ook
weinig verschil tussen octrooiering van software in de
Verenigde Staten en Europa. Als u octrooiering van uw
software-uitvindingen overweegt (wat een ruimere bescherming
biedt dan het auteursrecht), kunt u het beste contact opnemen
met een van onze octrooigemachtigden.
Herziening Europees Octrooiverdrag
Op 29 november 2000 is ook het Europees Octrooiverdrag herzien.
Een van de organisatorische wijzigingen is de uitbreiding van
het 'BEST'-project. Deze afkorting staat voor Bringing
Examination and Search Together. Search (nieuwheidsonderzoek)
en examination (inhoudelijke beoordeling) waren in Europa tot
nu toe gescheiden. Ook geografisch: nieuwheidsonderzoek vindt
gewoonlijk plaats in Rijswijk, inhoudelijke beoordeling in
München. In de toekomst zullen beide vaker door dezelfde
onderzoeker worden uitgevoerd. Dit betekent dat overleg en
zittingen ook vaker in Rijswijk zullen plaatsvinden.
Octrooien op medisch en biotechnologisch gebied Anders dan in de VS blijft octrooiering van geneeskundige handelingen in Europa verboden. Geneesmiddelen waren echter altijd octrooieerbaar in Europa. Nieuwe toepassingen van bekende (genees)middelen konden met een omweg ook worden geoctrooieerd. Door de recente verdragswijziging is deze mogelijkheid nu uitdrukkelijk vastgelegd. De herziening van de regels voor de octrooiering van biotechnologische vindingen heeft men laten rusten, mede gezien de grote commotie waartoe deze vindingen steeds leiden. De Biotechnologie-richtlijn van de Europese Unie bepaalt echter dat dergelijke vindingen in principe octrooieerbaar zijn, inclusief nieuwe planten en dieren (maar exclusief mensen of delen daarvan) die door biotechnologische processen zijn verkregen. Zoals voor alle uitvindingen geldt ook hier dat de vinding nieuw, inventief en industrieel toepasbaar moet zijn, hetgeen in het wilde weg octrooieren van genetisch materiaal onmogelijk maakt.
Centrale beperking en beroep
Vanaf de inwerkingtreding (hetgeen nog enkele jaren kan duren)
van het gewijzigde octrooiverdrag zal het mogelijk zijn om
verleende Europese octrooien centraal te beperken. Dat is
nuttig als blijkt dat een (te) ruim octrooi moeilijk tegen een
inbreukmaker kan worden gebruikt. Tot nu toe was een
vrijwillige beperking alleen per land en niet overal op
dezelfde manier mogelijk.
Voor elke beslissing van het Europees Octrooibureau,
bijvoorbeeld bij (niet-)
verlening of in oppositie, staat nu nog één beroepsinstantie
ter beschikking. Daar komt een tweede bij, zij het dat het
hogere beroep, bij de Grote Kamer van Beroep, alleen voor
ernstige gevallen van onjuiste besluitvorming open staat.
Verdere wijzigingen en inwerkingtreding
Daarnaast zijn er tal van andere wijzigingen in het Europees
Octrooiverdrag. Deze betreffen onder meer een verruiming van
herstelmogelijkheden en een verdere stroomlijning van de
verleningsprocedures. Voor de inwerkingtreding is bekrachtiging
van het gewijzigde verdrag door de lidstaten nodig. Daardoor
zal het zeker twee jaar duren voor het zo ver is.
Uitbreiding Europees Octrooiverdrag
In 2000 trad Turkije als twintigste lidstaat toe tot het
Europees Octrooiverdrag. Daardoor kunnen sinds 1 november jl.
ingediende Europese octrooiaanvragen ook voor dat land gelden.
De negentien andere lidstaten zijn de landen van de Europese
Unie en Zwitserland, Liechtenstein, Monaco en Cyprus. Acht
Midden-Europese landen, waaronder Polen, Tsjechië en Hongarije,
zijn uitgenodigd om medio 2002 toe te treden.
Gemeenschapsoctrooi
Al tientallen jaren probeert men te komen tot een
Gemeenschapsoctrooi: een octrooi dat na verlening door het
Europees Octrooibureau voor alle landen van de EU dezelfde
rechten en plichten inhoudt. Anders dan met de bundel nationale
octrooien die het Europees Octrooibureau nu verleent, betekent
dat één centrale rechtsgang voor het bestrijden van inbreuk,
één centrale nietigheidsprocedure en één centrale
taksenbetaling. De Commissie van de EU kwam medio 2000 met een
concreet voorstel om een dergelijk uniform EU-octrooi door
middel van een verordening in te voeren. Het Zweedse
voorzitterschap wil vaart zetten achter dit voorstel. Toch
moeten er nog zoveel conflicten worden weggewerkt, onder meer
over de instelling van Europese rechtbanken en de talenkwestie,
dat er nog wel enige jaren overheen gaan voor het EU-octrooi
een feit is.
Inmiddels zijn er ook initiatieven genomen om voor een beperkt
aantal landen een voor de octrooihouder eenvoudiger talenregime
en een octrooirechtspraaksysteem voor het Europese octrooi tot
stand te brengen. Als het Gemeenschapsoctrooi toch weer langer
op zich laat wachten dan gewenst, wordt met een dergelijke
regeling vrijwel hetzelfde effect verkregen, zij het voor een
kleiner aantal landen. Ook hier zijn we zeker twee jaar verder
voordat er van feitelijke invoering sprake is.