CONGRES
Hedendaagse zingevingspraktijken
Kwalitatief onderzoek naar zingeving
Donderdag 26 april 2001
Plaats: SISWO
Plantage Muidergracht 4
Amsterdam
Het thema
Zingeving is als ordenend en richtinggevend kader een voorwaarde om te
overleven. Het raakt aan meerdere dimensies van het menselijk leven
rond existentiële levensvragen, keuzes en de dagelijkse levensvoering.
Zingeving is te typeren als het geheel van gedachten en gevoelens over
wat wezenlijk is in het leven, al dan niet in de vorm van godsdienst,
levensbeschouwing of religiositeit. Onderzoek naar zingeving is in
tijden waarin traditionele zingevingsmodellen onder druk staan een
uitdaging. Het is interessant te onderzoeken hoe zingeving, opgevat
als het geheel van ultieme betekenissen omtrent het leven als geheel,
concreet vorm krijgt in de levens en gedachten van mensen in
verschillende sociale contexten.
Onderzoek naar dit meerdimensionele en niet direct grijpbare
verschijnsel lijkt met name voor kwalitatieve onderzoekers een gebied
waarop zij de mogelijkheden van kwalitatieve onderzoeksmethoden kunnen
uitbuiten.
Kwalitatief onderzoek heeft als kenmerk een verzameling van gegevens
die open en flexibel is, en een analyse die zoveel mogelijk aansluit
bij de natuurlijke of alledaagse taal. In de kwalitatieve benadering
wordt materiaalverzameling, analyse en reflectie cyclisch afgewisseld,
hetgeen het analyseproces een tentatief karakter geeft. Het doel van
de analyse is om van binnenuit zichtbaar te maken wat de actoren in
het veld beweegt, waarmee gepoogd wordt een bijdrage te leveren aan de
ontwikkeling van theoretische begrippen, zoals in dit geval
'hedendaagse zingeving'. Er is een grote variatie in de opzet en
uitvoering van kwalitatief onderzoek, waarvan een aantal vormen op de
studiedag naar voren zullen komen, zoals de case-study, biografisch
onderzoek en kwalitatieve inhoudsanalyse van media-materiaal.
Op de studiedag zullen een zestal onderzoekers vanuit verschillende
disciplinaire achtergronden de resultaten presenteren van hun
onderzoek naar hedendaagse zingevingspraktijken. Zingeving is opgevat
als een continuum, aan een kant begrensd door niet- of nauwelijks
transcendent te noemen opvattingen en praktijken, waarin het
hier-en-nu de boventoon voert, en aan anderzijds die opvattingen en
daarmee samenhangende praktijken waarin het bovennatuurlijke, de
godsdienst en religiositeit een hoofdrol vervullen. Tussen deze twee
uitersten kunnen de bijdragen van de verschillenden sprekers geplaatst
worden. Elk van de sprekers laat een aspect zien van zingeving in een
bepaald levensdomein. Het geheel biedt een gevarieerd zicht op de
complexiteit van het verschijnsel, het inpassen van zingeving in het
dagelijks leven en de bijdrage aan de constructie en expressie van het
levensverhaal en de persoonlijke identiteit.
De KWALON staat voor het platform van Kwalitatief Onderzoek in
Nederland. Het doel van de KWALON is het bevorderen van kwalitatieve
onderzoeksmethoden in de sociale wetenschappen.
Dat wil zij bereiken door het organiseren van het wetenschappelijk
forum en belangenbehartiging. Dit betekent het uitgeven van een
tijdschrift, het organiseren van studiebijeenkomsten, het oprichten en
ondersteunen van werkgroepen.
Programma
10.00 Welkom dagvoorzitter dr. Fred Wester
09.45 Aankomst en koffie
10.10 Tot levenslang veroordeeld. Het levensverhaal van een
arbeidsongeschikte als een sociale gammatica met religieuze dimensies.
Prof. dr. Toine van den Hoogen (KUN)
10.50 Betekenisconstructie in verhalen van mensen met kanker. Drs.
Peter Donders (RUL)
11.30 Koffiepauze
11.50 The best of both worlds. Spiritualiteit in de talkshow van Oprah
Winfrey. Dr. Ellen Hijmans (KUN)
12.30 Lunch
13.30 Zingeving in cyberspace: analyse van zingeving in persoonlijke
homepages. Dr.Martine van Selm & dr. Ellen Hijmans (KUN)
14.10 Individualisering en religieuze vorming van volwassenen. Dr.
Moniek Steggerda (KUN)
14.50 Theepauze
15.05 Dat verlangen ken ik nog niet. Religieus (be)leven in een nauw
omlijnd kader. Drs. Nicolette Hijweege (KUN)
15.45 Forumdiscussie: Kwalitatief onderzoek naar zingeving (alle
sprekers).
16.15 Afsluiting en borrel
Informatie over de sprekers
Peter Donders studeerde cultuur- en godsdienstpsychologie en verdedigt
binnenkort bij de Theologische Faculteit van de R.U. Leiden zijn
proefschrift over de narratieve reconstructie betekenisverlening van
mensen met kanker.
Ellen Hijmans studeerde sociologie en schreef in 1994 een proefschrift
over hedendaagse zingevingssystemen. Zij wekt als universitair docent
bij de Sectie Communicatiewetenschap in Nijmegen.
Nicolette Hijweege studeerde cultuur- en godsdienstpsychologie en legt de laatste hand aan haar proefschrift bij de Theologische Faculteit van de K.U. Nijmegen over religieuze bekering bij bevindelijken.
Toine van den Hoogen studeerde theologie en filosofie in Nijmegen en
Parijs. Hij publiceerde onlangs Ernstige lichtzinnigheid; Een
theologisch essay over hedendaagse cultuur als idioom van taal van God
(1998). Hij werkt als hoogleraar fundamentele theologie bij de
Theologische Faculteit in Nijmegen.
Martine van Selm studeerde communicatiewetenschap en promoveerde in
1998 bij de afdeling Psychogerontologie op een proefschrift over de
zinloosheidsproblematiek bij ouderen. Zij is universitair docent bij
de Sectie Communicatiewetenschap in Nijmegen.
Moniek Steggerda studeerde cultuur- en godsdienstpsychologie en
promoveerde in 1993 op een proefschrift over opvattingen van vrouwen
in Nederland. Tot 1 januari werkte zij bij de Theologische Faculteit
in Nijmegen en vanaf die datum bij de stichting voor
allochtonenpastoraat en interreligieuze dialoog Cura Migratorum in Den
Bosch.
Fred Wester, dagvoorzitter, is hoofddocent kwalitatieve methodologie
van de sectie Methoden en Technieken van de KUN. Hij is de auteur van
Strategieeen voor kwalitatief onderzoek (1995, 3e druk).
Organisatie:
SISWO/Instituut voor Maatschappijwetenschappen
Platform KWALON
Inschrijving:
U kunt zich inschrijven door een e-mail te sturen naar Henk Kleijer
met de mededeling dat u zich opgeeft voor het Congres Hedendaagse
Zingevingspraktijken en de deelnamekosten à 60,-- over te maken op
girorekening 17504 t.n.v. SISWO Congres-rekening, o.v.v. NAAM en
"Zingeving"
Inlichtingen:
Drs. H. Kleijer
SISWO
Plantage Muidergracht 4
1018 TV Amsterdam
tel: 020 5270647
e-mail: kleijer@siswo.uva.nl