Persbericht Trimbos-instituut
Het Maandblad Geestelijke volksgezondheid in mei
Oorlogsschade
Vier van de vijf Nederlanders zijn inmiddels van na 1945, maar de rij
`oorlogsgetroffenen' lijkt er niet korter op te worden. Nog altijd
ontdekken mensen dat ze getroffen, getekend, getraumatiseerd zijn door
`de oorlog'. In hun persoonlijk leven herkennen ze sporen van de
bombardementen en andere krijgshandelingen, van de honger en de
bestaansonzekerheid, `de illegaliteit', de vervolging, `de onderduik'
en `het kamp'.
In een ongebruikelijk lange bijdrage beschrijft Jolande
Withuis, historisch socioloog en redacteur van dit tijdschrift, de
ontwikkeling van het denken over de psychische gevolgen van '40-'45.
Ze beperkt zich tot één bron, het Maandblad Geestelijke
volksgezondheid sinds 1945. Had men in deze kring (anders dan in de
rest van de Nederlandse samenleving) wél oog voor de `geestelijke
oorlogsschade'? Wat zag men dan zoal? En wat zou daaraan moeten
gebeuren?
Kort na de bevrijding was die aandacht er zeker. Opmerkelijk
genoeg werd al in de allereerste jaargang van het MGv voorspeld dat de
`teruggekeerden' uit een concentratie- of vernietigingskamp op latere
leeftijd nog last zouden krijgen van hun ellendige ervaringen. Het
medeleven met slachtoffers werd echter al snel overstemd door
bezorgdheid over `morele verwildering' door het ongeregelde leven
tijdens de bezetting (én de bevrijding).
In de jaren vijftig werd er ook in het MGv nauwelijks meer
geschreven over de gevolgen van de oorlog. Pas in de late jaren zestig
ontdekte men (weer) dat er zoiets bestond als een `KZ-syndroom', en
ontwikkelde daarvoor speciale behandelingen (bijvoorbeeld de
lsd-therapie van dr J. Bastiaans). Vanaf 1972, het jaar van De Drie
van Breda leerde ook het grote publiek dat velen nog altijd gebukt
gingen onder trauma's - een term die toen zijn opmars begon in de
Nederlandse samenleving.
In de jaren tachtig bleek dat ook wie de oorlog niet zelf
had meegemaakt erdoor getraumatiseerd kon zijn: een `tweede generatie'
diende zich aan. Daartoe behoorden ook de nazaten van hen die in een
`jappenkamp' hadden gezeten of die, hier te lande, niet vervolgd of in
verzet maar `fout' waren geweest. `Trauma' werd een algemene
aanduiding van `iets ergs'.
Jolande Withuis verklaart die ontwikkeling uit mentale,
sociale en culturele veranderingen gedurende de afgelopen halve eeuw.
Een daarvan betreft de verhouding van leken en deskundigen: naast
psychiaters e.d. kwamen ook de `getroffenen' zelf steeds vaker aan het
woord - zij het bijgestaan door zaakwaarnemers en nieuwe
professionals. Een andere, verwante ontwikkeling is dat ziek zijn,
zelfs psychisch ziek zijn, geen schande meer is: trauma verleent
mensen identiteit - soms zelfs een aureool.
____
Het Maandblad Geestelijke volksgezondheid (MGv) is een uitgave van het Trimbos-instituut (Netherlands Institute of Mental Health and Addiction) in samenwerking met Bohn Stafleu Van Loghum. Het heeft een onafhankelijke redactie. Journalisten en politici kunnen een gratis exemplaar aanvragen: tel. 030-2971100 (fax: 030-2971111) mgv@trimbos.nl of: MGv, Postbus 725; 3500 AS Utrecht. Anderen kunnen een exemplaar bestellen bij BSL Klantenservice, Postbus 246; 3990 GA Houten; tel.: 030-638 3736 (fax: 030-638 3999) klantenservice@bsl.nl.
Zie ook de inhoudsopgave van het laatstverschenen nummer.
index Homepage