Zwabberende aardas verklaart klimaatcycli
Klimaatwisselingen tijdens de ijstijden blijken niet het gevolg te
zijn van het periodiek afsmelten van poolijs. Utrechtse
NWO-onderzoekers hebben ontdekt dat dezelfde wisselingen voorkwamen
toen de noordpool nog geen ijskappen had. Zwabberingen in de stand van
de aardas lijken verantwoordelijk voor deze klimaatcycli.
Volgens de Milankovitch-theorie veroorzaakt de tollende beweging van
de aardas, precessie genoemd, sterke klimaatwisselingen met een cyclus
van 21.000 jaar. Klimaatveranderingen die zich voordoen op een iets
kleinere tijdsschaal zijn minder goed begrepen. NWO-onderzoek
uitgevoerd aan de Universiteit Utrecht toont aan dat de schommelingen
in de stand van de aardas waarschijnlijk ook verantwoordelijk zijn
voor de klimaatwisselingen op termijnen van twee- tot tienduizend
jaar.
De klimaatschommelingen deden zich voor in Griekenland in een periode
waarin nauwelijks ijs aanwezig was op het noordelijk halfrond, zon
vier tot acht miljoen jaar geleden. Deze resultaten vegen een theorie
van tafel die zegt dat het periodiek afsmelten van poolijs de
veroorzaker is van de wisselingen, het zogeheten binge/purge-model.
Voor het traceren van de oude klimaatgegevens verzamelden de onderzoekers in Grieks Macedonië grond uit de wanden van een bruinkoolmijn. Vier tot acht miljoen jaar geleden was dit deel van Griekenland grotendeels een moeras, waar plantenresten en resten van dierlijke skeletjes neersloegen in een mengsel van kalk en organisch materiaal. In perioden met veel regenval groeide het moeras uit tot een meer met minder vegetatie. Er ontstond een kalkrijkere bodem, die lichter van kleur is. Dit verklaart het patroon van donkere en lichte lagen dat duidelijk zichtbaar is in het gesteente. De bruinkoolmijn vormt zo een goed geologisch archief van het klimaat.
De onderzoekers bepaalden met diverse dateringsmethoden de leeftijd van elke laag. Naast de cyclus van 21.000 jaar zijn zo ook kortere cycli gevonden, die opvallend overeenkomen met de al bekende klimaatwisselingen tijdens de ijstijden. Net als de resonantietrillingen van een snaar hebben deze patronen een periode van de helft, een kwart en een achtste van de hoofdcyclus van de klimaatverandering. De oorzaak van de hoofdcyclus is de precessiebeweging, en de aardwetenschappers wijten nu de kortere cycli aan resonanties van deze tolbeweging van de aardas.
Nadere informatie bij:
* drs. Joris Steenbrink (UU, fac. Aardwetenschappen)
* tel. (030) 2535125 of (06) 52001417 (privé), fax (030) 2535030
* e-mail jsteen@geo.uu.nl
* Promotie 7 mei
De banden in deze Griekse bruinkoolmijn zijn veroorzaakt door klimaatwisselingen als gevolg van de precessiebeweging van de aardas. Een donkere plus een lichte band is gevormd in 21.000 jaar.