Den Haag, 16 mei 200
!!! EMBARGO TOT WOENSDAG 16 MEI 2001, 16.00 uur !!!
Eerste reactie PvdA-fractie op jaarverslagen 2000:
Vooruitgang, maar ernstige tekortkomingen financieel beheer baren zorgen
De PvdA-fractie is over het algemeen tevreden over de wijze waarop de
operatie Van Beleidsbegroting tot Beleidsverantwoording (VBTB) wordt
uitgevoerd. Het doel van de VBTB-operatie dat naast de rechtmatigheid vooral
inzicht gaat ontstaan in de doelmatigheid van de uitgaven is echter nog niet
bereikt. Hierdoor is de Tweede Kamer onvoldoende in staat vast te stellen of
er werkelijk sprake is dat er 'waar voor je geld' wordt geleverd. Het
uitgangspunt dat er een koppeling wordt gelegd tussen oorspronkelijke
beleidsdoelstellingen, benodigde middelen én de geleverde prestaties is nog
niet uit de verf gekomen.
Nader onderzoek defensie en justitie gewenst
De fractie van de PvdA constateert dat de Algemene Rekenkamer (ARK) heeft
vastgesteld dat met uitzondering van het ministerie van economische zaken
alle departementen vooruitgang hebben geboekt in het financieel beheer. Dat
is van betekenis omdat alleen dan door de Tweede Kamer kan worden
vastgesteld of de beschikbare gelden ook daadwerkelijk rechtmatig zijn
uitgeven. Ondanks deze verbetering moet worden geconcludeerd dat niet alle
departementen erin geslaagd zijn om de in 2000 vastgestelde 'ernstige
tekortkomingen' in het financieel beheer weg te werken. Sterker nog: er zijn
door de ARK nieuwe ernstige tekortkomingen geconstateerd. De PvdA acht het
noodzakelijk dat de Tweede Kamer nader onderzoek gaat doen om na te gaan
waarom de reeds bestaande ernstige tekortkomingen door de verantwoordelijke
ministeries niet zijn weggenomen en hoe het heeft kunnen gebeuren dat er
nieuwe zijn bijgekomen. Dit nader onderzoek zal moeten plaatsvinden onder
verantwoordelijkheid van de Commissie van de Rijksuitgaven en de
verantwoordelijke Vaste Kamercommissie. De uitkomsten dienen bij te dragen
aan een verdieping van het algemeen overleg met de betreffende ministers
over de financiële rapportage van hun departementen.
De zorg van de PvdA-fractie en de vraag om nader onderzoek richt zich vooral op de ernstige tekortkomingen in het financieel beheer die zijn geconstateerd bij de ministeries van Defensie en Justitie.
Al in de zomer van 1999 heeft de PvdA gepleit voor een forse
herstructurering van het ministerie van Defensie. De ernstige tekortkomingen
in het financieel beheer die zich in 2000 bij de Koninklijke Luchtmacht en
Materieelbeheer voordeden zijn de uitdrukking van een slechte organisatie.
Nu blijkt niet alleen dat de problemen bij Luchtmacht en Materieelbeheer nog
steeds voortduren, maar dat er zelfs een nieuwe ernstige tekortkoming in het
financieel beheer is bij gekomen: bij de Marechaussee. Voor de PvdA-fractie
reden om aan te dringen op nader onderzoek naar mogelijke structurele
oorzaken.
Ook het ministerie van Justitie wordt al in een lange reeks van jaren
gekenmerkt door ernstige organisatorische problemen. De verwachting dat deze
binnen de huidige kabinetsperiode zouden worden opgelost lijkt niet
gerechtvaardigd. De ernstige tekortkomingen in het financieel beheer van het
vorig jaar (Stichting Reclassering Nederland en de personele uitgaven)
bestaan nog steeds en ook hier is door de ARK een nieuwe ernstige
tekortkoming vastgesteld. Hierbij gaat het om het financieel beheer van de
Directie Rechtspleging en het openbaar Ministerie (OM). Deze directie is
verantwoordelijk voor de ingrijpende organisatorische veranderingen die
binnen de rechterlijke macht moeten worden doorgevoerd. De PvdA vraagt zich
met de ARK af in hoeverre deze directie gezaghebbend leiding kan geven aan
een noodzakelijk veranderingsproces als zij zelf niet in staat is leiding te
geven aan het financieel beheer.
Onvoldoende controle EU-gelden
Bijzondere aandacht en zorg gaat uit naar het toezicht en de controle op de
EU-geldstromen. Al eerder heeft de ARK aangetoond dat er zich problemen
voordoen bij de controle en het toezicht op de rechtmatige besteding van de
Europese middelen. Nu stelt de ARK een achteruitgang vast bij het toezicht
door het ministerie van Economische Zaken op de rechtmatige besteding van
EFRO-gelden en kwalificeert dit als een nieuwe ernstige tekortkoming. Dat is
verbazingwekkend omdat in 1999 de minister van Economische Zaken de Kamer
heeft toegezegd bij de behandeling van het Jaarverslag EZ zich in te spannen
om verbeteringen aan te brengen in het toezicht op de controle en het beheer
van de EFRO-gelden over het subsidiejaar 2000. De PvdA-fractie constateert
dat de minister haar toezeggingen aan de Kamer niet heeft waargemaakt. De
PvdA betreurt het dat de regering pas in 2001 is gekomen met twee
wetsvoorstellen die moeten leiden tot verbetering van controle en toezicht:
de Wet Toezicht Europese Subsidies en de 8e wijziging van de
Comptabiliteitswet. Ook de aangekondigde rapportage over de besteding van de
EU-structuurfondsen, inclusief een overzicht van de cofinanciering, komt wat
de PvdA-fractie betreft veel te laat.
Bij andere departementen is er bij het toezicht en de controle op de
EU-gelden sprake van 'tekortkomingen'. Dat gaat dan om het achterblijven van
de controle op de naleving van de Europese regelgeving - bijvoorbeeld door
de provincies - en het toezicht daarop vanuit de departementen. De PvdA is
van mening dat het hier om een ernstige situatie gaat. Juist in het kader
van de VBTB-operatie dient het parlement haar controletaak te kunnen
uitoefenen, maar dit is door de gebrekkige informatie niet mogelijk.
Hierdoor blijven de prestaties zoals de effecten van subsidies onderbelicht.
Bovendien loopt de Staat hier een groot financieel risico omdat zij
aansprakelijk is voor misstanden indien die ontstaan door onvoldoende
toezicht vanuit de departementen.
Terugkerend probleem
Er is sprake van een terugkerend probleem als het gaat om het financieel
beheer van het ministerie van VWS inzake de jeugdzorg. Ook in 2000 bleek dat
ministerie in strijd met gemaakte afspraken nog steeds geen zicht te hebben
op de betrouwbaarheid van de gedane opgaven uit de 12 provincies en de drie
grootstedelijke regio''s. De PvdA-fractie vindt dat een zorgwekkende
situatie. Het probleem met de door provincies en grootstedelijke regio''s
aangeleverde financiële verantwoording is dat nog steeds geen verklaring is
vereist over de rechtmatigheid van de uitgaven. Reden voor de PvdA-fractie
om er bij de regering op aan te dringen om de procedure inzake het
aangekondigde wetsvoorstel waarin een verplichte rechtmatigheidverklaring is
opgenomen, dat per 1 januari 2004 van kracht moet worden, te versnellen.
Wel levert het ministerie van Justitie een voorbeeld van hoe de VBTB-operatie in de toekomst zou moeten gaan werken. De minister laat hier daadwerkelijk zien wat de geleverde prestaties zijn bij de justitiële kinderbescherming. Daar is de doelstelling dat kinderen binnen zes tot negen maanden voor de kinderrechter moeten verschijnen. In de praktijk blijkt het meer dan een jaar te duren voordat er een uitspraak is, reden waarom de daarin opgenomen behandeling ook onnodig wordt uitgesteld.
Ook het toezicht van het ministerie van OC&W op de rechtmatigheid van de bestedingen van de specifieke uitkeringen voor het Gemeentelijk Onderwijsachterstandenbeleid (GOA) en het onderwijs in Allochtone Levende Talen (OALT) baart zorgen. Dat onderstreept eens te meer het belang van een toereikende controle- en toezichtsstructuur waarbij de minister van betrouwbare informatie wordt voorzien om inzicht te krijgen in de besteding van rijksgelden. De PvdA-fractie heeft er bij de bewindslieden van onderwijs herhaalde malen op aangedrongen om in hun beleid heldere prestatienormen op te nemen, niet alleen richting gemeenten maar ook richting scholen.
Weglekeffect meevallers uitgavenkader
In het Regeerakkoord is overeengekomen dat alle financiële ruimte onder het
uitgavenkader - inclusief uitgavenmeevallers - beschikbaar is voor
investeringen in knelpunten in de samenleving. Uit de cijfers in het
Financieel Jaarverslag van het Rijk blijkt nu dat de uitgaven in 2000 ruim 2
miljard onder het uitgavenkader zijn gebleven. Het gaat hier om een saldo
van een overschrijding bij het Rijk en een forse onderschrijding in de
sector Sociale Zekerheid en Arbeidsmarkt. Feitelijk is hier sprake van een
'weglekeffect' waardoor het beschikbare geld niet kan word en geïnvesteerd
in maatschappelijke knelpunten.
Afwijkingen van de ramingen deden zich eveneens voor in 1998 en 1999 en zijn
eerder aan de orde gesteld. De fractie van de Partij van de Arbeid vindt het
gewenst dat de minister van financiën hierover opheldering verschaft vóór
het debat over het Financieel Jaarverslag 2000 van het Rijk. Wat was de
totale omvang van de uitgavenruimte die na afloop van het kalenderjaar
aanwezig bleek? Waarom kan die ruimte niet eerder zichtbaar worden? Was er
sprake van incidentele of structurele meevallers? Hier lijkt sprake van een
systeemfout. De PvdA heeft dit in debatten met het kabinet herhaaldelijk aan
de orde gesteld. Uitgangspunt moet worden dat alle meevallers beschikbaar
blijven voor maatschappelijke knelpunten.
Invoering euro problematisch voor lage inkomens
Zorgelijk is de constatering van de Algemene Rekenkamer over de risico's die
zich kunnen voordoen bij de invoering van de euro. Volgens de ARK zijn de
ministeries van SZW en VROM en in het verlengde daarvan de gemeenten en
woningcorporaties voor wat betreft de Algemene Bijstands en de
Huursubsidiewet onvoldoende voorbereid op de komst van de euro. De PvdA
vindt het niet aanvaardbaar wanneer de betrokken kwetsbare groepen problemen
zouden ondervinden als gevolg van de invoering van de euro.