Titel: Voortgangsrapportage "euro en overheid"
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Plein 2
2511CR DEN HAAG
Datum
Uw brief (Kenmerk)
Ons kenmerk
21 mei 2001
FM 2001-00676 M
Onderwerp
Voortgangsrapportage "euro en overheid"
deel 9b mede-overheden
1. Inleiding en samenvatting
In deel 9b van deze negende voortgangsrapportage Euro en Overheid 1
-welke wordt aangeboden mede namens de ministers van BZK en SZW- wordt
aandacht besteed aan de vorderingen bij mede-overheden (gemeenten en
provincies) en waterschappen. De sociale diensten en de
uitvoeringsorganisaties Wsw/Wiw/id-banen worden daarbij apart
beschouwd. De voortgang bij de departementen en de daaraan gelieerde
derdeorganisaties wordt beschreven in deel 9a van deze rapportage, die
u eerder in mei 2001 is toegestuurd.
Minder dan 250 dagen voor de introductie van de chartale euro kan
gesteld worden dat de gemeenten de laatste maanden veel vooruitgang
hebben geboekt met de eurovoorbereidingen. Ruim 40% ligt op schema en
meer dan 85% is minstens begonnen met de realisatiefase van de
gemeentebrede projecten. Resterende risico's liggen vooral bij de
thans nog achterlopende gemeenten en sociale diensten2, bij de
huursubsidie3, bij het testen en de conversie en bij de volledigheid
en de kwaliteit van de eurovoorbereidingen. Voldoende bestuurlijke
betrokkenheid en daarmee ook de doorwerking in de gehele gemeentelijke
organisatie blijven daarbij van groot belang.
Volgens de door het Landelijk Euro Gemeente Overleg (LEGO) opgestelde
normplanning4 zouden gemeenten op 1 april 2001 de realisatiefase
moeten hebben afgerond en zich thans in de testfase bevinden. Gezien
het tijdstip van de monitor (van medio maart tot medio april) en het
feit dat nog niet alle programmatuur daadwerkelijk op 1 april was
uitgeleverd, kon deze mijlpaal op het moment van toetsen niet altijd
volledig zijn gehaald. Hiermee is rekening gehouden in de monitor.
De gemeentebrede monitor bestond uit twee delen: een mondeling interview (100% respons) en een schriftelijke vragenlijst (63% respons). De resultaten leiden tot een driedeling:
- Gemeenten die schriftelijk aangeven de realisatiefase (bijna) te
hebben gehaald én een hoge waarde op de voortgangsindex halen in de
mondelinge monitor, scoren goed en zijn aangemerkt als groene groep.
Deze groep beslaat 42% van de gemeenten.
- Gemeenten die schriftelijk aangeven dat de planning- en analysefase
nog niet is afgerond, alsook gemeenten die schriftelijk niet hebben
gereageerd én een lage voortgangsindex halen in de mondelinge monitor,
scoren zorgwekkend en zijn aangemerkt als rode groep (9% van de
gemeenten).
- Gemeenten die zich tussen de 'veilige' en 'onveilige' groep in
bevinden en waar op basis van de monitorresultaten geen eenduidig
beeld is gekregen. Voor deze gemeenten is het aan te raden om de
voorbereidingen nog eens goed tegen het licht te houden. Deze groep
wordt gekenmerkt als oranje groep en bevat zowel gemeenten die het
redelijk doen als een groep die nog eens kritisch zou moeten kijken
naar de voorbereidingen (49% van de gemeenten).
Voor de sociale diensten is op basis van de monitor van SZW een
soortgelijke onderverdeling gemaakt, waarbij naast de voortgang ook
wordt gekeken naar de kwaliteit van de aanpak van de europrojecten. 5
Hier scoort 13% goed, 49% redelijk en 38% zorgwekkend. Bij de sociale
diensten valt verder op dat er sinds de laatste monitor in oktober
2000 een flinke progressie is gemaakt. Veel sociale diensten hebben na
de intensieve voorbereidingen op de belastingherziening de euro
serieus opgepakt. Het percentage sociale diensten met een zorgwekkende
score is dan ook aanzienlijk gedaald.
In de bijlage bij de voortgangsrapportage zijn de resultaten per
gemeente weergegeven; zowel voor de sociale diensten als voor de
gemeente als geheel.
In de komende periode staat het testen van vooral geautomatiseerde
systemen centraal. De werking van de verschillende applicaties zal in
hun onderlinge samenhang en in de specifieke omgeving van de gemeenten
moeten worden bezien. Ook zullen continuïteitsmaatregelen moeten
worden voorbereid voor het geval er bij de kritische processen toch
systemen niet naar behoren functioneren.
Naast de meer technische aspecten blijft aandacht geboden voor een
aantal andere aspecten van de euro-invoering bij gemeenten.
* De meeste gemeenten volgen de afgesproken lijn om tarieven
technisch om te zetten met zo min mogelijk nadelige financiële
gevolgen voor de burger. De kleine groep die wel van plan is de
tariefstructuur aan te passen met de euro-invoering zal kritisch
worden gevolgd.
* Veel gemeenten zijn bezig met het voorbereiden van een ongestoorde
toonbankfunctie in januari (het chartale distributiescenario is nu
immers bekend). Hieronder valt ook het opleiden en instrueren van
baliemedewerkers.
* De organisaties die betrokken zijn bij de individuele huursubsidie
dienen te zorgen voor een goede invoering van de euro. De
voorbereidingen worden vooral bij veel woningcorporaties en
gemeentelijke woningbedrijven te laat gestart.
* Cumulatie van beleidsinitiatieven met de euro-invoering zal in dit
laatste halfjaar zoveel mogelijk moet worden voorkomen. Mede om
die reden is ook invoering van het BTW-compensatiefonds uitgesteld
tot 1 januari 2003.
* De euro blijft mensenwerk. De interne communicatie zal zich moeten
richten op de vertakking van het europroject in de gehele
organisatie om zo het foutenrisico voor alle beleidsprocessen te
minimaliseren.
Bij de provincies is het gemiddelde beeld maar nauwelijks veranderd
sinds de laatste monitorronde. Noord-Holland, Utrecht en Groningen
hebben een inhaalslag gemaakt, maar daar staat tegenover dat veel
andere provincies weer zijn teruggezakt. De projectorganisatie en de
draaiboeken van de provincies zijn meestal op orde, maar de
realisatiefase lijkt nog lang niet overal afgerond. Voor het eerst is
het beeld bij de provincies slechter dan bij de gemeenten.
Ook de laatste monitor bij de waterschappen uit januari biedt geen
reden tot tevredenheid. Ongeveer 40% van de waterschappen was op dat
moment nog bezig met de planningfase en 25% had nog geen volledig
beeld van de omvang van de europroblematiek. De serie eurodagen voor
waterschappen in maart en april 2001 leverde een iets positiever beeld
op. Mede naar aanleiding van de monitor zijn veel waterschappen in
beweging gekomen en is de bewustwording van de problematiek sterk
toegenomen. Er blijft echter nog zeer veel te doen en het worden ook
voor de waterschappen drukke tijden.
Actiepunten in deze voortgangsrapportage
In de vorige (achtste) voortgangsrapportage is een actielijst
opgenomen met daarin een reeks van activiteiten, bijeenkomsten en
publicaties om de verspreiding van de kennis over de
eurovoorbereidingen te bevorderen. Alle actiepunten zijn sinds het
verschijnen van de rapportage in maart ter hand genomen en zijn hier
beschreven in hoofdstuk 5. In dit hoofdstuk is ook een geactualiseerde
actielijst voor deze voortgangsrapportage opgenomen.
2. Gemeenten
2.1 Voortgang bij gemeenten
Normplanning
In het Landelijk Euro Gemeenten Overleg (LEGO)6 is met gemeenten een
normplanning opgesteld die dezelfde fasen kent als die voor de
rijksoverheid, maar met verschillende mijlpalen. In de normplanning
wordt aanbevolen om de realisatiefase op 1 april 2001 af te ronden,
zodat tijdig kan worden begonnen met de belangrijke testfase. In de
realisatiefase worden de plannen van aanpak uitgevoerd en worden alle
geplande aanpassingen geïmplementeerd. Hieronder valt ook de
installatie van voor euro gereed gemaakte computerprogrammas en de
voorbereiding daarvan.
Sommige gemeenten waren al voor 1 april bezig met de voorbereiding op
de testfase door het opstellen van een testplan, het bestellen van
extra testcapaciteit (o.m. hardware) en het plannen van
(proef)conversies. Onder meer dankzij tijdige beschikbaarheid van de
Handreiking testen euro gemeenten was het mogelijk om al vanaf
februari aan de slag te gaan. Vooral voor de grotere systemen is dit
geen overbodige luxe.
De realisatiefase loopt in veel gemeenten door tot in de zomer. Dit
komt onder andere doordat op het tijdstip van de monitor, medio maart,
het ondanks afspraken met en toezeggingen van leveranciers het nog
niet voor alle gemeenten duidelijk was wanneer de leveranciers hun
voor euro aangepaste systemen zouden uitleveren. Ook voor bijvoorbeeld
het drukwerk, de regelgeving en voorlichting komt het voor dat de
uitvoering over het jaar is gespreid. Een beperkte en/of geplande
uitloop van de realisatiefase hoeft dan ook niet op voorhand te worden
beschouwd als een risico.
Monitorronde voorjaar 2001
De voorjaarsronde van de euromonitor voor gemeenten (en provincies,
zie hoofdstuk 4) vond plaats van half maart tot half april 2001 en had
een response van 100%. De monitor vond plaats door middel van een
uitgebreid telefonisch interview met de eurocoördinator. Doel van het
mondelinge interview was een uitgebreide indruk van de voortgang te
krijgen en deze te kunnen vergelijken met voorgaande jaren.
Daarnaast is een beknopte schriftelijke vragenlijst opgestuurd, te autoriseren door het college van B&W.7 In de schriftelijke vragenlijst kunnen gemeenten hun eigen inschatting geven van de voortgang (geaccordeerd door B&W), hetgeen tevens dient als extra controle op de mondelinge resultaten. Daarnaast werd in de schriftelijke vragenlijst gevraagd de stand van zaken weer te geven voor enkele actuele aspecten van de eurovoorbereidingen. In deze ronde van de monitor betrof dat de aanpak van de testfase en de geplande tariefstelling voor 2002.8
Criteria
De uitkomsten van de mondelinge en schriftelijke gemeentebrede
vragenronde zijn gecombineerd in een score per gemeente (en aangevuld
met de scores voor de sociale diensten, waarover meer in hoofdstuk 3).
Vervolgens zijn drie groepen onderscheiden: groen, oranje en rood.
Deze kleuren corresponderen met respectievelijk goed, redelijk en
zorgwekkend. De groene groep bestaat uit de gemeenten die aangeven de
realisatiefase van de normplanning (bijna) te hebben afgerond en een
goede score halen bij de mondelinge monitor. De rode groep bestaat uit
gemeenten die zelf aangeven de planning- en analysefase nog niet te
hebben afgerond en/of een slechte score halen bij de mondelinge
monitor. De oranje groep bestaat uit alle gemeenten die niet onder de
andere twee groepen vallen. In de bijlage zijn de lijsten opgenomen.
Hieronder worden de algemene resultaten van beide monitors
beschreven.
Uitkomsten van de mondelinge monitor
De mondelinge monitor van het voorjaar 2001 laat een positiever beeld
zien dan de monitorronde van najaar 2000.9 Alle gemeenten zijn
inmiddels begonnen met het europroject (14% van de gemeenten gaf eind
1999 aan nog niets te hebben gedaan, tegen 4% eind 2000). De planning-
en analysefase lijkt door de meeste gemeenten nu wel te zijn
doorlopen. Zo is het opstellen van een draaiboek in 70% van de
gemeenten gebeurd en heeft 95% van de gemeenten thans een plan van
aanpak voor de aanpassing van de computerprogrammas. Bij een groep van
40 50 gemeenten is de planning- en analysefase nog niet afgerond.
Voortgang naar grootteklasse
Figuur 1 toont een voortgangsindex die is berekend op basis van de
antwoorden op de mondelinge vragenlijst en voor een deel is
gecorrigeerd naar omvang van de gemeente.
Figuur 1: voortgangsindex naar grootteklasse in aantal inwoners voor
alle gemeenten (n=504) 10
Unconverted image
Bron: EIM
Uit de figuur blijkt dat voor alle grootteklassen geldt dat gemeenten
gemiddeld duidelijk voortgang hebben geboekt. De voortgangsindex geeft
net als bij de eerdere metingen van 1999 en 2000 aan dat naarmate de
gemeenten groter zijn, ze ook verder zijn met de voorbereidingen op de
komst van de euro. De kleinere gemeenten hebben behoorlijke voortgang
geboekt en een relatief grote inhaalslag gemaakt.
Uit de voorjaarsmonitor blijkt dat de 26 grotere gemeenten die in
oktober 2000 nog niet beschikten over een volledig plan van aanpak in
de regel voortgang hebben geboekt. Al deze gemeenten hebben thans hun
plan van aanpak gereed en een minderheid bevindt zich nog in de oranje
zone. Veel gemeenten hebben aangegeven dat het extra
waarschuwingssignaal uit de vorige voortgangsrapportage nut heeft
gehad en tot een extra inspanning en resultaat heeft geleid. Zo
vervult Eindhoven in de testfase thans een zekere voorbeeldfunctie
voor andere gemeenten en heeft Zoetermeer via een eigen planning met
maandelijkse voortgangsrapportages alle zeilen bijgezet om weer op het
schema van de normplanning te komen.
Van de kleinere gemeenten die bij de vorige monitor nog hadden
aangegeven niets te hebben gedaan, blijkt het grootste deel inmiddels
wel (enige) actie te hebben ondernomen. Veruit de meeste van deze
gemeenten verkeren echter nog in de oranje of rode groep. De gemeente
Houten stuurde als reactie op de monitorresultaten een plan van aanpak
op, maar werd vervolgens getroffen door een bestuurlijke impasse. Deze
is opgelost en de eurovoorbereidingen zijn daar inmiddels in volle
gang. Onder de gemeenten die de sprong naar de groene groep hebben
gemaakt valt bijvoorbeeld Warnsveld. Deze gemeente is inmiddels druk
bezig met de realisatiefase. De andere positieve uitzonderingen zijn
Heumen, Menterwolde en Renswoude.
Voortgang per deelaspect
In figuur 2 is de voortgang per deelaspect opgenomen. Een soortgelijke
figuur
wordt als terugkoppeling van de monitor naar de gemeenten gestuurd met
daarin de eigen score afgezet tegen de gemiddelde score voor alle
gemeenten. Goed zichtbaar is dat op de meeste deelaspecten in 2001
veel voortgang is geboekt. De projectorganisatie stond al in de meeste
gevallen en is min of meer 'uitgegroeid' (een 100% score is in de
figuur niet altijd noodzakelijk).
Figuur 2: Voortgang per deelaspectFout! Ongeldige koppeling.
Een goede sprong vooruit is gemaakt bij het aspect voorlichting. Uit
de monitor bleek dat de meeste grotere gemeenten inmiddels interne en
externe communicatieplannen hebben ontwikkeld. Voortgaande aandacht
voor dit punt is onder meer nodig om de europrojecten in te bedden in
de gehele interne organisatie.
Projectmatige of informele aanpak?
In een enkel geval blijkt het moeilijk te zijn om de europrojecten
langs de maatlat van de euromonitor te leggen, omdat voor een
informele aanpak wordt gekozen, zonder projectorganisatie. Voor zeer
kleine gemeenten kan dat mogelijk een werkwijze zijn, ofschoon ook
daar de voordelen van een projectmatige aanpak niet moeten worden
onderschat. De euro speelt immers in nagenoeg de gehele organisatie en
er wordt snel iets over het hoofd gezien. 97% van alle gemeenten heeft
dan ook voor een projectmatige aanpak gekozen.
Uitkomsten van de schriftelijke vragenlijst
320 gemeenten (63%) hebben de schriftelijke vragenlijst op tijd
teruggestuurd. Tabel 1 toont de eigen inschatting van de voortgang bij
de gemeenten. 40% van de gemeenten die hebben gereageerd geeft aan de
realisatiefase in het europroject te hebben afgerond en ligt daarmee
op koers ten opzichte van de normplanning. Ongeveer 48% geeft aan nog
bezig te zijn met de realisatiefase. Slechts 8% van de gemeenten
(tegen nog 41% in 2000) heeft de planning- en analysefase nog niet
afgerond.
Tabel 1: Eigen inschatting stand van zaken europroject door gemeenten
In welke fase verkeert de gemeente?
Voorjaar 2001
(Najaar 2000)
Bewustwordings- of inventarisatiefase
0%
(6%)
Inventarisatie is net gereed
3%
(35%)
In planningfase
5%
Planningfase is net gereed
5%
(23%)
Begonnen met realisatie
Realisatie is net gereed
Begonnen met testen
Testen is gereed
48%
28%
10%
1%
(36%)
Cumulatief:
Inventarisatiefase gereed
100%
Planningfase gereed
93%
Realisatiefase gereed
40%
Bron: EIM schriftelijke monitor 2000 en 2001(n=328 in 2000 en n=320 in
2001)
Deze cijfers komen goed overeen met de mondelinge monitor en de
percentages bij de indeling in groene, oranje en rode groepen. Naar
verwachting zullen er nog wel relatief veel achterblijvers zijn in de
groep van 184 gemeenten die de vragenlijst niet hebben ingestuurd.
Voortgang en eurodagen
De voortgang bij gemeenten was onderwerp van discussie tijdens de zes
eurogemeentedagen die in februari en maart jongstleden zijn
georganiseerd in en met medewerking van de gemeenten Maastricht,
Maarssen, Leeuwarden, Zwolle, Den Haag en Nijmegen. Ongeveer 62% van
alle gemeenten heeft aan de eurodagen deelgenomen en gediscussieerd
over voortgangsbewaking, testen, versnellen, sociale diensten,
voorlichting en wet- en regelgeving. De opkomst en actieve deelname
van veel gemeenten onderschrijven de gemeten voortgang in de
monitorronde. De bewustwording en kennis over de europrojecten bij
deelnemers was groter dan bij de serie eurogemeentedagen die begin
2000 was georganiseerd. Toch waren er nog steeds gemeenten die in de
workshops klaagden over het gebrek aan voortgang. Te weinig
bestuurlijke betrokkenheid en/of te weinig vertakking in de hele
organisatie van het europroject bleken in die gevallen veelal de
achterliggende oorzaken te zijn.
Gemeenten internationaal
De per saldo toch wel gedegen voorbereidingen van veel Nederlandse
gemeenten steken positief af tegen die van veel andere gemeenten in de
EMU-landen. Er is dan ook veel belangstelling voor de Nederlandse
aanpak. Zo is de vertaling van de Nederlandse Handreiking strategische
uitgangspunten voor gemeenten11 gepubliceerd op een website voor
Europese gemeenten (www.euro-exchange.org)www.euro-exchange.org).
Steden als Breda en Den Haag worden regelmatig gevraagd om
presentaties te houden over de Nederlandse aanpak. In veel landen
worden gemeenten in 2001 geconfronteerd met het feit dat de
eurovoorbereidingen veel meer tijd kosten dan eerst was voorzien.
Volgens een recent rapport van de Europese Commissie12 is in Spanje
slechts 30-40% van de gemeenten serieus bezig met de
eurovoorbereidingen. In Frankrijk bedraagt dit percentage 66% voor
grote steden en 37% of minder voor de kleinere gemeenten. In veel
landen is het zicht op de voorbereiding van de mede-overheden
overigens gebrekkig.
2.2 Huursubsidie
Een belangrijk onderdeel waar gemeenten extra aandacht aan de
voortgang bij de voorbereidingen zullen moeten besteden is de
huursubsidie. De uitvoering van de Huursubsidiewet is een zaak van het
ministerie van VROM. In deel 9a van deze voortgangsrapportage wordt
stilgestaan bij het deel van de huursubsidieketen dat het ministerie
zelf betreft. Daarnaast spelen gemeenten en woningcorporaties in de
huursubsidieketen een beperkte, maar voor de subsidiegerechtigde wel
belangrijke rol. Zo wordt het merendeel van de aanvragen - vaak
ingediend bij de woningcorporatie door de gemeenten behandeld, waarbij
een voorlopig bedrag aan huursubsidie wordt berekend. Veel grotere
gemeenten hebben een positie van voorschottenverlenende instantie bij
het uitbetalen van de huursubsidie. Een aanzienlijk deel van de door
het ministerie toegekende subsidie wordt in de vorm van huurmatiging
door de woningcorporaties direct verrekend met de te betalen huursom.
De uitvoering van de Huursubsidiewet kent op alle niveaus een hoge
mate van automatisering.
Het onderdeel in de huursubsidieketen dat bij de gemeenten ligt, valt
onder de gemeentelijke europrojecten. In het algemeen kan worden
gesteld dat hierbij voortgang is geboekt. De aanpassing van de
systemen wordt voornamelijk door de leveranciers verzorgd. In de
testfase en de implementatie-/conversiefase, waarin alle gegevens in
de databases omgezet zullen moeten worden van gulden naar euro, zullen
gemeenten echter zelf moeten testen of een en ander blijft
functioneren (zie ook 2.3).
Het zicht op de stand van zaken bij met name de woningcorporaties en
gemeentelijke woningbedrijven was tot voor kort beperkt. Er was wel
overleg met de leveranciers over de geautomatiseerde systemen, maar
onduidelijk bleef in hoeverre de woningcorporaties en gemeentelijke
woningbedrijven zelf ook daadwerkelijk met de eurovoorbereidingen zijn
begonnen. Uit de enquête die VROM begin 2001 heeft laten uitvoeren,
blijkt dat veel corporaties en woningbedrijven nog achterlopen. 30%
van de 176 ondervraagde organisaties had nog geen inventarisatie
gemaakt en 40% had nog geen enkele concrete actie ondernomen. Ongeveer
één op de drie respondenten verwacht problemen vlak na de komende
jaarwisseling en ongeveer 30% kwalificeert de gevolgen daarvan als
tamelijk ernstig tot zeer ernstig.
Er wordt een aantal concrete activiteiten ondernomen om
woningcorporaties en gemeentelijke woningbedrijven aan te sporen meer
werk te maken van de eurovoorbereidingen en zo het risico dat
uitbetaling van huursubsidie vertraagd wordt tot een minimum te
beperken.13 VROM heeft het overleg met de leveranciers van systemen
sterk geïntensiveerd. Daarnaast stuurt het ministerie een brief aan
alle gemeenten en matigende verhuurders waarin de risico's in de keten
worden beschreven en ieders rol wordt verduidelijkt. In 25 landelijke
voorlichtingsbijeenkomsten voor de huursubsidie zal veel aandacht aan
de invoering van de euro worden gegeven. Tenslotte zal in het
Landelijk Euro Gemeente Overleg worden gewezen op de mogelijke
risico's en besproken worden hoe eventuele problemen bij de
huursubsidie kunnen worden voorkomen.
2.3 Aanpassingen: Testen en conversie
Net als bij veel andere overheidsorganisaties betreft een belangrijk
deel van de voorbereidende werkzaamheden voor de invoering van de euro
bij gemeenten het domein automatisering. Automatiseringssystemen
moeten niet alleen worden aangepast, maar daarna ook uitvoerig worden
getest. Vooral het testen, een activiteit die vaak wordt onderschat,
zal veel aandacht vragen van gemeenten.
Euro, automatisering en testen
Het overgrote deel van de gemeenten maakt voor de geautomatiseerde
ondersteuning van de bedrijfsprocessen (bijstand, begroting en
financiën, WOZ, etc.) gebruik van standaardpakketten. Op de markt voor
gemeentelijke automatiseringssystemen spelen twee grote leveranciers
een belangrijke rol.
In de normplanning voor gemeenten is vastgesteld dat de realisatiefase
uiterlijk
1 april gereed moet zijn. De (voorbereidingen voor de) aanpassingen in
onder andere de systemen is onderdeel van de realisatiefase. Hierna
kan met de testfase worden begonnen. Beide leveranciers hebben zich in
het verleden, op hoofdlijnen, gecommitteerd aan deze normplanning. De
daadwerkelijke uitlevering vindt ook thans nog plaats (april en mei
2001), waarmee de planning niet geheel is gehaald. Op de websites van
de leveranciers wordt informatie gegeven over de aanpassingen per
systeem en de uitlevering.
Een belangrijke uitzondering op de regel dat vanaf 1 april wordt
uitgeleverd, vormen enkele socialedienstsystemen van één van de
leveranciers. Het blijkt dat in tegenstelling tot ons uitdrukkelijke
verzoek aan de betrokken leverancier de gebruikers samen met de
leverancier hebben afgesproken dat deze voor euro aangepaste pakketten
niet eerder dan juni 2001 worden opgeleverd. Naar het oordeel van
zowel het ministerie van Financiën als van SZW kan deze beslissing tot
extra risicos leiden indien gemeenten niet alvast met de
voorbereidingen voor het testen starten. De gebruikers (enkele sociale
diensten) en de leverancier zeggen zich hiervan bewust te zijn.
Testen bij gemeenten
De systemen zoals die door de leverancier worden uitgeleverd zijn
allen functioneel getest. Dat wil zeggen dat gecontroleerd is of de
wijzigingen die het werken met euros mogelijk moeten maken ook
daadwerkelijk zijn getest. Dit betekent echter niet op voorhand dat
het systeem ook in de specifieke setting van een gemeente doet wat het
moet doen. De specifieke omstandigheden van een individuele gemeente
zijn van grote invloed op de werking en het gebruik van het systeem.
Hierbij moet onder meer worden gedacht aan:
* de mogelijke vervuiling van gegevensbestanden;
* de onderlinge relaties tussen systemen (interfaces) die voor
problemen kunnen zorgen;
* aansluiting op gegevens die van derden afkomstig zijn;
* de organisatie van de werkprocessen (administratieve organisatie)
die nog niet voorbereid is op de euro als gevolg waarvan er nog
guldens in het eurosysteem worden ingevoerd.
Het is daarom van wezenlijk belang dat de voor euro aangepaste (en op
functionaliteit geteste) systemen ook in de specifieke
bedrijfsomgeving worden getest.
Uit de euromonitor van oktober 2000 bleek dat het nut van het testen
nog niet breed werd gedragen, waarbij als voornaamste argument werd
aangevoerd dat de leverancier zou zorgen voor een europroof systeem.
Uit de schriftelijke vragenlijst bij de monitor van 2001 blijkt dat
dit thans genuanceerder wordt gezien. Veel gemeenten hebben plannen
voor het testen, eventueel in samenspraak met de leveranciers. In
sommige gevallen worden vooral de kritische en vitale systemen getest,
terwijl elders een compleet testtraject wordt ingegaan, al dan niet
met ondersteuning van externen. Proefconversies worden vaak genoemd
als onderdeel van het testtraject.
Ondersteunende activiteiten
De ministeries van Financiën, SZW en BZK hebben in samenwerking met de
VNG besloten om de gemeenten bij de opzet en uitvoering van de
testfase te ondersteunen met een handreiking. Deze Handreiking testen
euro voor gemeenten schetst in drie modules een logische aanpak voor
het opzetten én uitvoeren van de testfase. De handreiking is inmiddels
zeer breed verspreid (via internet gratis te downloaden en via
gerichte mailings aan alle europrojectleiders binnen de gemeenten
gestuurd). Uit de schriftelijke monitor blijkt dat veel gemeenten
voornemens zijn deze handreiking te gebruiken.
Vooruitblik
De komende maanden zijn van groot belang voor het tijdig, maar vooral
ook beheerst invoeren van de euro in de bedrijfsprocessen van
gemeenten. De risicos kunnen worden gereduceerd door tijdig voldoende
te testen. Gemeenten zullen hiertoe op zo kort mogelijke termijn
(april en mei 2001) inzicht moeten krijgen in de werkzaamheden die met
betrekking tot het testen moeten worden verricht. Mensen en middelen
moeten worden ingepland. Er moet voldoende hardware beschikbaar zijn
(of besteld zijn) om te kunnen testen.
Tijdens de testfase is vooral veel aandacht nodig voor de
gegevensconversie. Net als veel andere organisaties kiezen de
gemeenten veelal voor een zogenoemde big bang conversie van al hun
gegevens (dus inclusief een aantal jaren historie). Een big bang
conversie' betekent dat de guldenbedragen op één moment, veelal aan
het eind van 2001, worden omgezet naar euro. Bij de conversie van de
socialezekerheidsgegevens bestaan er twee varianten: de ene
leverancier kiest voor een (big bang) standenconversie, de andere
kiest voor een (big bang) totale conversie waarbij het voor sommige
pakketten mogelijk is om bepaalde jaren gefaseerd te converteren.
Beide varianten kennen hun eigen voor- en nadelen.
Een andere activiteit waaraan ook gemeenten aandacht zullen moeten besteden is het nadenken over en het eventueel opstellen van continuïteitsmaatregelen.14 Vooral voor de prioritaire (of vitale) systemen en/of werkprocessen is dit zeker aan te bevelen. Het thema staat op de agenda van het Landelijk Euro Gemeenten Overleg en zal in de vorm van een handreiking nader vorm krijgen.
2.4 Tariefaanpassingen
In het Nationaal Forum (waaraan ook de VNG deelneemt) is in de
uitgangspunten opgenomen dat de overheid bij de omzetting van wet- en
regelgeving de hoofdregel van technische omzetting volgt. Alleen in
die gevallen waar geen sprake is van nadelige gevolgen van enige
omvang voor burger of bedrijfsleven kan van deze lijn worden
afgeweken.15 Dat geldt ook voor gemeenten. In de monitor van de
consumentenbond zijn dan ook enkele gemeentelijke tarieven opgenomen.
In de schriftelijke vragenlijst is een vraag opgenomen welke strategie
de gemeente volgt bij het aanpassen en vaststellen van de
gemeentelijke tarieven voor 2002. 10% van de gemeenten, waaronder
grote gemeenten als Utrecht, Breda en Maastricht, geeft aan dat ze de
lijn van het rijk volgen en bovendien zoveel mogelijk afzien van
jaarlijkse tariefaanpassingen. 66% van de gemeenten, waaronder
Rotterdam en Den Haag, voert wel de jaarlijkse tariefaanpassingen
door, maar geeft daarbij duidelijk aan wat het effect van de
omrekening (technisch) en wat het effect van de tariefaanpassing is.
14% van de gemeenten heeft gesteld dat de euro-invoering zal worden
gecombineerd met een herziening van de tarieven voor de komende
periode. Met deze gemeenten zal contact worden opgenomen om te zien
wat de redenen zijn voor de tariefherziening en of er geen beter
moment denkbaar is dan precies 1 januari 2002. Tenslotte zijn er
gemeenten (ongeveer 10%) die een afwijkende strategie hebben. Soms is
er in 2001 al rekening mee gehouden en zijn tarieven zowel in euro als
in gulden vastgesteld. Andere gemeenten geven aan dat de jaarlijkse
tariefaanpassingen ook in 2002 zullen worden doorgevoerd, bijvoorbeeld
voor de inflatiecorrectie, maar dat afrondingen in het voordeel van de
burger zullen plaatsvinden. In weer andere gevallen is sprake van een
meerjarenplanning waar de gemeente niet van wil afwijken. Tenslotte
worden de afvalstoffenheffing (kostendekkend) en de tarieven OZB
(afhankelijk van begrotingspositie) soms genoemd als uitzonderingen op
de regel.
Samenvattend kan worden gesteld dat een groot deel van de gemeenten de
lijn van het rijk volgt (zo veel mogelijk technisch omrekenen) en/of
slechts de jaarlijkse tariefaanpassingen (veelal in de vorm van een
inflatiecorrectie) doorvoert. In die gevallen waar dat niet wordt
gedaan dienen gemeenten zich te realiseren dat er in 2002 scherp zal
worden gelet op prijsverhogingen die al dan niet direct met de
invoering van de euro samenhangen. Op zijn minst is in dat geval
aanvullende uitleg en goede communicatie noodzakelijk.
2.5 Overige aanpassingen
Naast automatisering en het aanpassen van de tarieven zullen gemeenten
op tal van andere terreinen rekening moeten houden met de euro. Voor
een deel zijn deze ook in voorgaande voortgangsrapportages aan de orde
gekomen. Bij voorlichting, chartale distributie, parkeren en relaties
met derden zijn nog enkele nieuwe feiten te noemen.
Voorlichting
In de eurovoorlichting hebben gemeenten een rol richting eigen
personeel en richting burger. Bij het eigen personeel moet worden
bedacht dat rekenen met de euro voor een deel ook mensenwerk is. Het
personeel zal moeten worden voorgelicht ook via
bewustwordingsactiviteiten hoe om te gaan met de nieuwe munt en met
vragen van burgers over de nieuwe munt.
Bij de externe voorlichting zullen gemeenten vooral moeten letten op
'eigen' informatie, zoals de communicatie over de nieuwe tarieven.
Verder kan de gemeente een aanvullende taak hebben bij de voorlichting
voor kwetsbare doelgroepen indien die onvoldoende via andere kanalen
worden bereikt. De gemeente is hierbij het gezicht van de overheid en
heeft in veel gevallen, bijvoorbeeld via de sociale dienst, direct
contact met deze groepen. Daarbij kan het door het Nationaal Forum
ontwikkelde voorlichtingsmateriaal worden gebruikt. De voorlichting
van gemeenten zal daarbij in aanvulling op die van het NFE
plaatsvinden.
Chartale distributie
Gemeenten en gemeentelijke instellingen met toonbankbetalingsverkeer
zullen te maken krijgen met de daadwerkelijke omwisseling van
guldenmunten en -biljetten naar euromunten en -biljetten in het begin
van 2002. De duale periode waarin zowel met guldens als met euros kan
worden betaald, duurt van 1 januari 2002 tot 28 januari 2002. Vanaf 28
januari kan alleen met de euro worden betaald. De gemeente en alle
gemeentelijke instellingen zullen moeten voorzien in de eigen behoefte
aan contante euros en tevens na moeten denken op welke manier het
publiek wordt bediend in deze periode. Daarbij moet worden
gerealiseerd dat gemeentelijke overheden een voorbeeldfunctie
vervullen. Dit betekent dat het publiek in staat moet worden gesteld
om zowel in euro als in gulden te betalen, dat het wisselgeld in euro
wordt teruggegeven en dat de gekozen oplossingen zo klantvriendelijk
mogelijk zullen zijn. In het Landelijk Euro Gemeenten Overleg zal een
inventarisatie worden gemaakt van de opleidingsmogelijkheden voor het
baliepersoneel.
Tenslotte zullen gemeenten worden verzocht waar relevant zoveel
mogelijk mee te werken aan het soepel laten verlopen van de
waardetransporten in hun hoedanigheid van wegbeheerder. In overleg met
de waardetransporteurs en politie moet worden bezien hoe en wanneer de
poorten in bijvoorbeeld winkelgebieden kunnen worden geopend.
Parkeren
De Raad van State heeft het voorstel tot een AMvB voor het mogelijk
maken van uitsluitend elektronisch betalen van advies voorzien. De
Raad van State ziet geen juridische bezwaren tegen het voorstel, maar
heeft wel enkele suggesties gedaan voor de verandering van en
toelichting op de AMvB. De AMvB wordt thans gefinaliseerd en zal voor
de zomer worden gepubliceerd.
2.6 Resterende knelpunten
In de achtste voortgangsrapportage is een aantal knelpunten genoemd
die de tijdige omschakeling naar de euro in gevaar kunnen brengen. Een
deel van deze knelpunten is inmiddels opgelost (zo wordt het
BTW-compensatiefonds per
1 januari 2003 ingevoerd) of wordt elders in deze voortgangsrapportage
besproken (testen, leveranciers, tarieven, chartale omwisseling).
Onderstaande knelpunten blijven relevant.
Bestuurlijke betrokkenheid
Bestuurlijke betrokkenheid voor de europrojecten blijft cruciaal voor
het welslagen van de voorbereidingen. Europrojectleiders kampen soms
nog steeds met een gebrek aan prioriteitstelling. De VNG heeft half
februari een tweetal eurodagen voor bestuurders georganiseerd, waar
wethouders in kort bestek konden worden bijgepraat over de
voorbereidingen en politieke implicaties. Slechts 50 bestuurders
hebben van deze gelegenheid gebruikgemaakt.
De in de achtste voortgangsrapportage genoemde capaciteitsproblemen
blijven een groot obstakel in sommige gemeenten om voldoende mensen
vrij te maken voor het europroject. Hiervoor geldt evenwel dat het
vrijmaken van capaciteit vaak gemakkelijker gaat als meer prioriteit
aan het europroject wordt gegeven.
Herindelingen
In de achtste voortgangsrapportage is tevens aandacht gevraagd voor
het risico dat bestuurlijke herindelingen de aandacht voor de euro
doen verslappen. De bestuurlijke herindelingen die voor 1 januari 2002
op stapel staan, zullen nauw worden gevolgd. Ook bij de
voorjaarsmonitor blijkt dat er bij drie van de vijf herindelingen
gemeenten zijn betrokken die (gemeentebreed) al ver gevorderd zijn met
het europroject (Castricum, Nederhorst den Berg en Nootdorp).16 Daar
tegenover staat dat veel andere betrokken gemeenten nog achterlopen of
geheel vertrouwen op de nieuwe gemeente. In het geval van de
herindelingen van Echteld, Dodewaard en Kesteren, alsmede van Echt en
Susteren is geen van de betrokken gemeenten thans echt op orde.
Van de nieuw gevormde gemeenten in 2001 bevinden een aantal zich nog
in de gevarenzone. Bemmel, Hof van Twente, Olst en Zwartewaterland
lopen daarbij volgens de jongste euromonitor het verst achterop. Ook
in Bergen (NH), Dalfsen, Raalte, Steenwijk, Sittard-Geleen, Horst aan
de Maas, Denekamp, Overbetuwe, Venlo, Vriezenveen en Rijssen is de
situatie nog niet geruststellend (meestal ook niet bij de sociale
dienst). In Hardenberg, Kampen, de Bilt, Utrecht en Woerden, veelal
grotere gemeenten waaraan een kleine gemeente werd toegevoegd,
verlopen de voorbereidingen volgens de gemeentebrede euromonitor
goed.
Relaties met derden
Een knelpunt dat tot op heden nog wat onderbelicht is gebleven, zijn
de relaties met derden. In verband met keteneffecten en
communicatieproblemen is het voor gemeenten verstandig om goed op de
hoogte te zijn van de eurostrategieën bij ketenpartners van de
gemeenten. In samenwerking met het ministerie van SZW en op verzoek
van het Landelijke Euro Gemeenten Overleg wordt dit momenteel voor de
belangrijkste ketenorganisaties op hoofdlijnen in kaart gebracht. De
problematiek blijkt lastiger te zijn dan eerst werd gedacht. De
communicatie over de strategische uitgangspunten verloopt nog niet
altijd even helder en er bestaat soms een discrepantie tussen theorie
en praktijk. Het document met het overzicht van de strategieën zal
voor de zomer ter beschikking van alle gemeenten komen. Daarnaast
zullen gemeenten zelf voor hun eigen specifieke contacten met
derdeorganisaties de problematiek in kaart moeten brengen.
3. Sociale diensten en uitvoeringsorganisaties
In aanvulling op de activiteiten van het ministerie van Financiën, het
Nationaal Forum en het LEGO, is door het ministerie van SZW een apart
Project Euro Gemeenten gestart, dat zich richt op ondersteuning en
monitoring van sociale diensten en uitvoeringsorganisaties voor Wiw,
Wsw, Wvg en ID-banen bij de overgang naar de euro. Hiertoe is besloten
in verband met de specifieke toezichtstaak van de minister van SZW op
de uitvoering van de regelgeving.
Om invulling te geven aan deze verantwoordelijkheid voert het Project
Euro Gemeenten een eigen monitor uit naar de voortgang van de
euroimplementatie bij deze instellingen. In januari bent u
geïnformeerd over de uitkomsten van de eerste monitor. In de volgende
paragrafen wordt u geïnformeerd over de resultaten van de tweede (van
in totaal drie) monitor. Daarnaast wordt aangegeven welke activiteiten
er door het ministerie van SZW de komende periode geïnitieerd worden.
3.1 Resultaten SZW-monitor
Totaalscore
Op basis van de uitkomsten van de tweede monitor is een score voor
sociale diensten en uitvoeringsorganisaties opgesteld. De totaalscore
voor sociale diensten is opgebouwd uit twee onderdelen: voortgang en
kwaliteit van de aanpak. In de bijlage bij deze rapportage vindt u een
overzicht van de totaalscores van de sociale diensten. Hieruit blijkt
dat 75% van de sociale diensten de monitor heeft ingevuld. Hiertoe
behoren 59 van de 60 grote sociale diensten, waar zich meer dan 80%
van de bijstandscliënten bevinden. De ingevulde monitors geven het
volgende beeld: 38% van de sociale diensten die hebben gereageerd
heeft een zorgwekkende score, 49% een redelijke score en 13% een goede
score. Voor de grote sociale diensten liggen deze percentages
gunstiger (16% zorgwekkend, 51% redelijk en 32% goed).
Aangezien de uitvoeringsorganisaties Wiw, Wvg en ID-banen in het algemeen zijn aangehaakt bij het europroject van een sociale diensten en/of de gemeente, is de totaalscore voor de sociale diensten ook van toepassing op de meeste van deze uitvoeringsorganisaties. Voor de zelfstandige organisaties (waaronder de wsw-instellingen) wordt de score op de aanpak en de voortgang apart vermeld.
Bepaling van de scores
Het beeld bij sociale diensten wijkt enigszins af van het
gemeentebrede beeld. Dit kan vanuit twee factoren verklaard worden.
Ten eerste is er een verschil in monitoren. De SZW-monitor is speciaal
ontwikkeld om in aanvulling op de gemeentebrede monitor een
gedetailleerder, diepgaander beeld te krijgen van de voortgang en
kwaliteit van de aanpak bij sociale diensten en
uitvoeringsorganisaties. Dit gedetailleerde beeld is noodzakelijk om
invulling te kunnen geven aan de specifieke
toezichtsverantwoordelijkheid van de minister van SZW. In de loop van
2002 moet de minister kunnen bepalen of eventuele onrechtmatigheden
bij sociale diensten een gevolg zijn van een onvoldoende aanpak van de
euro door sociale diensten. Een tweede, meer inhoudelijke verklaring
voor de afwijkende score ten opzichte van het gemeentebrede beeld is
dat sociale diensten het afgelopen jaar relatief veel tijd en energie
hebben moeten stoppen in de voorbereiding op het nieuwe
belastingstelsel. In zowel de eerste als de tweede SZW-monitor wordt
dit door sociale diensten als knelpunt aangegeven.
Bij de bepaling van de totaalscores is zoveel mogelijk aangesloten bij
de criteria die ook zijn toegepast bij de beoordeling van de
gemeentebrede monitor:
Zorgwekkend: Een sociale dienst scoort zorgwekkend als men een grote
achterstand heeft op de LEGO-normplanning (planning- en analysefase is
nog niet afgerond; mijlpaal hiervoor is 1 mei 2000) én de kwaliteit
van de aanpak van de sociale dienst onvoldoende waarborgen biedt om de
grote achterstand in korte tijd in te lopen.
Goed: Een sociale dienst scoort goed als men de planning- en
analysefase geheel heeft afgerond, men gestart is met de
realisatiefase en men een kwalitatief goede aanpak heeft. De
goedscorende sociale diensten zijn veelal al in het stadium van testen
van systemen.
Redelijk: In alle overige situaties is de score redelijk. Het gaat
hierbij veelal om sociale diensten die de afgelopen maanden een
aanzienlijke inhaalslag hebben gemaakt, maar de achterstand op de
LEGO-normplanning nog niet volledig hebben ingelopen.
De totaalscore bestaat dus uit twee componenten: voortgang en
kwaliteit van de aanpak.17 In onderstaande paragrafen wordt ingegaan
op de scores op beide onderdelen.
3.2 Voortgang
In de achtste voortgangsrapportage werd aangegeven dat de voortgang
van de euroimplementatie bij sociale diensten achterbleef bij de
normplanning zoals die door het LEGO is opgesteld. Voor rond de 60%
van de sociale diensten en ruim 70% van de uitvoeringsorganisaties kon
op basis van de meting in het najaar gesteld worden dat de voortgang
als zorgwekkend beschouwd moet worden: deze organisaties gaven aan de
inventarisatiefase en ook de planning- en analysefase nog niet achter
de rug te hebben. Een aanzienlijke inhaalslag was dus noodzakelijk.
Conform de LEGO-normplanning dienen organisaties op dit moment klaar
te zijn met de realisatiefase.18 De planning- en analysefase dient men
ruimschoots achter de rug te hebben. Vanuit de tweede monitor komt het
volgende beeld naar boven voor sociale diensten en zelfstandige
uitvoeringsorganisaties Wiw en Wsw.
Figuur 3: Voortgang bij sociale diensten
Voor alle sociale diensten kan gesteld worden dat men sinds de vorige
monitor een aanzienlijke inhaalslag heeft gemaakt. Het percentage dat
de inventarisatie en planning- en analysefase nog niet heeft afgerond
is gedaald van rond de 60% naar ongeveer 35%. Dit is nog steeds een
aanzienlijk aantal maar vanuit de contacten met sociale diensten
blijkt dat men de verschillende fasen niet achter elkaar uitvoert maar
waar mogelijk parallel. Een zorgwekkende score op planning en analyse
kan soms verklaard worden doordat men tegelijkertijd eurogevoelige
objecten aanpast (realisatiefase).
Figuur 4: Voortgang bij Wiw- en Wsw-organisaties
Het beeld bij de zelfstandige Wiw-organisaties en Wsw-organisaties is minder positief. Hoewel geconstateerd kan worden dat ook hier een vooruitgang is geboekt ten opzichte van de eerste monitor, is het percentage organisaties dat nog niet klaar is met de inventarisatie en planning- en analysefase nog aanzienlijk met 40 tot 50%. Ook hier is een deel van deze score wellicht te verklaren uit het feit dat de organisaties de verschillende fasen parallel aan elkaar uitvoeren.
3.3 Aanpak van het europroject
Voor het bepalen van het totaalbeeld is in de tweede monitor ook
aandacht gegeven aan de kwaliteit van aanpak van het europroject door
sociale diensten en zelfstandige uitvoeringsorganisaties. Er is
specifiek gekeken naar de elementen projectorganisatie, de
vastgestelde strategie en de aanpak van de planning- en analysefase.
Voorts is er gevraagd of en zo ja op welke wijze men invulling gaat
geven aan de nog resterende projectfasen (realisatie, testen,
noodscenarios, conversie). Hieruit blijkt dat ruim 60% van de sociale
diensten naast het gemeentebrede plan - een eigen plan van aanpak met
heldere mijlpalen en inclusief strategische keuzes voor de euro heeft
opgesteld.
Voorts is in de monitor specifiek gevraagd of men voornemens is de
conversie van bestanden te gaan testen. In onderstaande grafieken zijn
de scores voor sociale diensten en zelfstandige
uitvoeringsorganisaties weergegeven. Hieruit blijkt dat 80% van de
sociale diensten en ruim 90% van de zelfstandige
uitvoeringsorganisaties voornemens is - de door zowel de leveranciers
als het Project Euro Gemeenten - aanbevolen proefconversie uit te
voeren.
Figuur 5: Testvoornemen bij sociale diensten en
uitvoeringsorganisaties
3.4 Knelpunten
In de SZW-monitor is ook aan de sociale diensten en zelfstandige
uitvoeringsorganisaties gevraagd aan te geven of, en zo ja welke
knelpunten zij ervaren bij de euroimplementatie. Veel sociale diensten
geven aan dat het europroject hinder ondervindt van andere
ontwikkelingen die tegelijkertijd lopen. De belastingherziening wordt
veel als verklaring genoemd voor de huidige achterstand. Verder worden
(interne) reorganisaties en de implementatie van een nieuw
socialedienstsysteem genoemd als knelpunt. Deze ontwikkelingen leggen
een beslag op de (schaarse) capaciteit en de financiële middelen van
sociale diensten en uitvoeringsorganisaties. In figuur 6 staat
aangegeven welk percentage sociale diensten een bepaald knelpunt heeft
genoemd.
Figuur 6: Knelpunten bij sociale diensten
3.5 Onderzoek Algemene Rekenkamer
In het bovenstaande is met name in gegaan op de voortgang, aanpak en
knelpunten bij sociale diensten en uitvoeringsorganisaties. Van belang
hierbij zijn de activiteiten die centraal door SZW worden uitgevoerd.
Deze centrale activiteiten zijn onderwerp geweest van een onderzoek
dat de Rekenkamer in het voorjaar van 2001 heeft uitgevoerd naar de
eurovoorbereidingen en risicos in onder andere de SZW-sector. Naar het
oordeel van de Rekenkamer zijn de activiteiten die door de minister
van SZW worden uitgevoerd op hoofdlijnen voldoende. De aanbevelingen
van de Rekenkamer hebben met name betrekking op het invulling geven
aan de ministeriële verantwoordelijkheid in de gehele bijstandsketen.
In het onderstaande worden de aanbevelingen, alsmede de acties van de
minister naar aanleiding daarvan, weergegeven.
Aanbeveling: gemeenten dienen meer te worden aangesproken op de eigen
verantwoordelijkheid voor de invoering van de euro, bijvoorbeeld door
een brief van de minister aan de colleges van B&W.
Acties: in de loop van 2000 en 2001 heeft het ministerie van SZW op
diverse manieren aan gemeenten kenbaar gemaakt dat zij zelf
verantwoordelijk zijn voor de invoering van de euro. De colleges van
B&W zullen medio dit jaar een brief van de minister ontvangen waarin
nogmaals de eigen verantwoordelijkheid wordt benadrukt en waarin
tevens staat aangegeven hoe SZW -in haar maatregelenbeleid- zal omgaan
met gemeenten die onvoldoende voorbereidingen voor de euro hebben
getroffen.
Aanbeveling: er dient frequent een overzicht van gemeenten met
ernstige achterstanden in de openbaarheid worden gebracht.
Actie: in de bijlage van zowel de achtste als negende
voortgangsrapportage is een overzicht opgenomen van gemeenten die
sterk achterlopen op de LEGO-normplanning.
Aanbeveling: er dient een centrale regie op de voorlichting gevoerd te
worden betreffende de gevolgen van de euro voor de bijstandssector.
Acties: Het ministerie van SZW heeft tekstblokken (in diverse talen)
ontwikkeld die sociale diensten kunnen gebruiken in de voorlichting
richting cliënten. Daarnaast vervult het ministerie haar regisserende
rol door het beschikbaar stellen van voorbeeld-communicatieplannen en
het organiseren van workshops over communicatie. Tevens peilt het
ministerie regulier het gebruik van de producten en de behoefte aan
aanvullende producten.
3.6 Samenvattend
Al met al kan gesteld worden dat sociale diensten en
uitvoeringsorganisaties het afgelopen half jaar een flinke inhaalslag
hebben gemaakt, maar dat men er nog niet is. Een aanzienlijk aantal
organisaties loopt (nog) achter op de LEGO-normplanning en bij 38% van
de sociale diensten kan gesproken worden van een zorgwekkend
totaalbeeld. Hierbij dient wel aangetekend te worden dat het hier met
name kleine sociale diensten betreft met slechts weinig
bijstandscliënten.
De komende tijd zal de inhaalslag gecontinueerd moeten worden om de
risicos tot een minimum te beperken. Deze risicos zitten met name in
een vergrote kans op fouten in de administraties in 2002 die in het
uiterste geval kunnen leiden tot foutieve betalingen en dus
onrechtmatigheden in de uitvoering.
Door invulling te geven aan de aanbevelingen uit het onderzoek van de
Rekenkamer en de overige geplande activiteiten zal SZW de komende
maanden sociale diensten en uitvoeringsorganisaties zo gericht
mogelijk ondersteunen.
De actiepunten voor de komende periode zijn opgenomen in hoofdstuk 5.
4. Provincies en waterschappen
4.1 Provincies
Bij de provincies is het gemiddelde beeld maar nauwelijks veranderd
sinds de laatste monitorronde. Figuur 7 laat zien dat er maar weinig
algehele voortgang is geboekt ten opzichte van de vorige monitorronde.
Figuur 7: Voortgang bij de provincies
Individuele provincies hebben wel beter gescoord. Met name
Noord-Holland, Utrecht en Groningen hebben vanuit een
achterstandspositie een forse inhaalslag gemaakt, maar daar staat
tegenover dat veel andere provincies weer wat zijn teruggezakt.
Gelderland en Zeeland zijn als koplopers uit de huidige monitorronde
gekomen.
In het algemeen lijken de projectorganisatie en de draaiboeken van de
provincies meestal op orde te zijn, maar is de realisatiefase nog
verre van afgerond. Veranderingen in de bezetting van de
europrojectgroepen staan een consistente aanpak in sommige gevallen in
de weg. Ook de communicatie naar buiten is nog lang niet altijd
optimaal. In het onderzoek naar eurostrategieën van belangrijke
ketenpartners van gemeenten, bleek het lastig te zijn om de
strategieën van de provincies boven tafel te krijgen.
Samenvattend kan worden gesteld dat het zicht op de voortgang bij de provincies ondanks de monitor beperkt is. De informatie wisselt sterk, evenals de personele bezetting bij de europrojecten van de provincies. De europrovinciedag van januari 2001 liet zien dat het eurobewustzijn wel was toegenomen; overigens zij vermeld dat het aantal kritische beleidsprocessen bij de provincie minder groot is dan bij de gemeenten. Dat neemt niet weg dat een aantal provincies nog een inhaalslag zullen moeten maken. Daartoe zal in de komende periode individueel contact worden opgenomen met de provincies.
4.2 Waterschappen
De laatste monitor bij de waterschappen uit januari biedt geen reden
tot tevredenheid. Ongeveer 40% van de waterschappen was op dat moment
nog bezig met de planningfase en 25% had nog geen volledig beeld van
de omvang van de europroblematiek. De serie eurodagen voor
waterschappen in maart en april 2001 leverde een iets positiever beeld
op. Mede naar aanleiding van de monitor zijn veel waterschappen in
beweging gekomen en is de bewustwording dat nu snel moet worden
opgetreden sterk toegenomen. Toch zal er ook bij de waterschappen veel
moeten gebeuren, voordat de euro-proof status is bereikt.
5. Actiepunten
De volgende actiepunten uit de achtste voortgangsrapportage zijn als
volgt opgepakt:
Gemeentebreed
* De laatste serie regionale eurodagen voor gemeenten vond plaats in
februari en maart 2001. 62% van alle gemeenten in Nederland heeft
deelgenomen.
* De VNG heeft op 15 en 16 februari twee bijeenkomsten voor alle
portefeuillehouders op bestuurlijk niveau van gemeenten
georganiseerd. Ongeveer 50 bestuurders hebben zich voor laten
lichten over de euro.
* De achtste voortgangsrapportage is verstuurd aan alle colleges van
B&W.
* De Handreiking testen euro gemeenten is in februari op het
internet gepubliceerd (www.euro.nl). Delen ervan zijn uitgereikt
bij de eurogemeentedagen. De gedrukte NFE-versie is begin mei
verschenen.
* Diverse andere documenten over de chartale omwisseling, tips naar
aanleiding van de eurodagen en voorbeeldmateriaal van gemeenten
zijn op de internetsite van Financiën gepubliceerd.
* In februari 2001 heeft de VNG via een ledenbrief het
voorbeeldverzamelbesluit over het aanpassen van de lokale wet- en
regelgeving, aan alle gemeenten toegestuurd.
* Mede vanwege de euro-invoering en de daarmee gepaard gaande
belasting op de administratieve organisatie bij gemeenten is het
BTW-compensatiefonds na overleg uitgesteld tot 1 januari 2003.
* De AMvB voor elektronische betaling van parkeerbelasting wordt
binnenkort gepubliceerd.
Sociale diensten en uitvoeringsorganisaties
* In maart is een tweede monitor uitgevoerd naar de aanpak en
voortgang van de euro-implementatie bij sociale diensten en
uitvoeringsorganisaties. Naar aanleiding van deze monitor hebben
alle instellingen een uitgebreide individuele terugkoppeling (met
concrete aanbevelingen) ontvangen.
* Naar aanleiding van de resultaten worden in de maanden april tot
en met juni de risicogemeenten bezocht door medewerkers van het
Project Euro Gemeenten en het Rijksconsulentschap.
* In het voorjaar zijn er in samenwerking met de koepelorganisaties
speciale themabijeenkomsten georganiseerd voor sociale diensten en
uitvoeringsorganisaties.
* Op specifieke onderdelen zijn voor sociale diensten en
uitvoeringsorganisaties handreikingen opgesteld (planning &
analyse, realisatie, voorlichting).
Actuele informatie is en wordt verspreid door middel van het
periodieke informatiebulletin Euroscope en de website van het
Project Euro Gemeenten. Hierop staan tevens voorbeelden van goed
scorende organisaties.
Provincies/waterschappen
* In januari 2001 is in Lelystad een europrovinciedag georganiseerd
voor europrojectgroepleden van alle provincies.
* De Unie van Waterschappen heeft in het voorjaar van 2001 negen
eurodagen voor waterschappen georganiseerd. Op vier na hebben alle
waterschappen deelgenomen. Op basis van de eurodagen is een
document met aandachtspunten voor de euro-invoering opgesteld en
eind april verstuurd.
* De geactualiseerde versie van het Handboek euro waterschappen is
in december 2000 verschenen.
* Per brief van de staatssecretaris van V&W is zorg geuit over de
voortgang bij waterschappen.
Nieuwe actiepunten zijn:
Gemeentebreed
* Publicatie handreiking continuïteitsmaatregelen LEGO.
* Publicatie van overzichtsdocument met de eurostrategieën bij de
belangrijkste ketenpartners van de gemeenten (zie ook sociale
diensten).
* Voor de huursubsidie wordt een brief aan de gemeenten en
verhuurders verstuurd, wordt het overleg met de leveranciers
geïntensiveerd en wordt uitgebreid aandacht aan de euro gegeven
tijdens de 25 regionale voorlichtingsbijeenkomsten.
* Er zal contact worden opgenomen met gemeenten die voornemens zijn
een afwijkend tarievenbeleid te voeren en met
herindelingsgemeenten.
* Deel 9b van de voortgangsrapportage zal met een begeleidend
schrijven van de ministers naar alle gemeenten worden gestuurd.
* Iedere gemeente ontvangt een individuele terugkoppeling van de
monitorresultaten. In september vindt de laatste monitorronde
plaats.
* In het LEGO zal aandacht worden gegeven aan de
opleidingsmogelijkheden voor baliemedewerkers bij gemeenten.
Sociale diensten en uitvoeringsorganisaties
* In juni ontvangen de colleges van B&W een brief van de minister
van SZW waarin wordt aangegeven hoe SZW -in haar
maatregelenbeleid- zal omgaan met gemeenten die onvoldoende
voorbereidingen voor de euro hebben getroffen.
* Medio juni worden de resultaten van een aanvullend ketenonderzoek,
dat in opdracht van de ministeries van SZW en Financiën is
uitgevoerd, aan gemeenten gepresenteerd. In het onderzoek zijn de
eurostrategieën van de belangrijkste (landelijke) ketenpartijen
van gemeenten geïnventariseerd en worden aan gemeenten concrete
aanbevelingen gedaan op welke punten gemeenten zelf afspraken
moeten maken met deze partijen.
* In juli verschijnt er een uitgave van het periodieke
informatiebulletin Euroscope speciaal gericht op de communicatie
met cliënten en de opleiding van medewerkers.
* Op dit moment wordt er in samenwerking met de IT-leveranciers en
een aantal gemeenten gewerkt aan een model draaiboek voor de
conversie- en overgangsperiode. Het vraagstuk rond conversie van
uitkeringsgegevens hangt nauw samen met een aantal andere zaken
(draaien van jaarwerk, opleveren verantwoordingsinformatie) en is
buitengewoon complex. Medio september wordt het draaiboek voor de
overgang aan gemeenten toegezonden.
* Op de website van het Project Euro Gemeenten wordt een interactief
discussieplein geopend dat gemeenten de mogelijkheid biedt
onderling vragen te stellen en ervaringen uit te wisselen.
* In september 2001 zal het ministerie van SZW een derde monitor
uitvoeren naar de euro-voortgang en -aanpak bij sociale diensten
en uitvoeringsorganisaties. Wederom zullen de gemeenten een
uitgebreide individuele terugkoppeling ontvangen (met concrete
aanbevelingen) en zullen de risicogemeenten worden bezocht door
medewerkers van het Project Euro Gemeenten en de
Rijksconsulentschappen.
* In november 2001 zal het ministerie van SZW een laatste quick scan
uitvoeren bij organisaties in de SZW-sector die op dat moment nog
steeds een zorgwekkende achterstand op de LEGO-normplanning
vertonen.
* In de loop van het hele jaar worden nog themadagen georganiseerd
voor zowel sociale diensten als uitvoeringsorganisaties.
Provincies/Waterschappen
* In juni 2001 zal de vijfde euromonitor voor waterschappen worden
gehouden. Dan zal ook worden besloten of een volgende serie
eurodagen en andere aanvullende activiteiten zullen worden
georganiseerd.
* Met het IPO en de 12 provinciecoördinatoren zal worden bezien
welke aanvullende activiteiten voor provincies noodzakelijk zijn.
De volgende monitor voor de provincies zal in september worden
gehouden.
De minister van Financiën,
Bijlage: Lijst met stand van zaken eurovoorbereidingen
per gemeente.
Leeswijzer
1e kolom
(sociale diensten)
2e kolom (gemeentebreed)
3e kolom
(gemiddelde)
Bron
Gebaseerd op de schriftelijke monitor van de sociale diensten
Gebaseerd op de gemeentebrede monitor (mondeling en schriftelijk), exclusief het gedetailleerde beeld van de sociale dienst
Gemiddelde van eerste en tweede kolom, afgerond naar het slechtste
resultaat.
?
Non-response
Non-response (bijna 100% telefonisch bereik - wel 37% non-response bij
de schriftelijke vragenlijst; in dat geval is score alleen gebaseerd
op mondelinge deel).
(? telt als oranje ofwel redelijk)
--
rood
Zorgwekkend: Grote achterstand op normplanning. Planning- en
analysefase nog niet afgerond en aanpak kwalitatief onvoldoende.
Zorgwekkend: Grote achterstand op normplanning. Schriftelijk
aangegeven dat planningfase nog niet is afgerond of lage score bij
mondelinge monitor.
Gemiddelde van eerste 2 kolommen naar beneden afgerond.
o
oranje
Redelijk: Alles wat niet in beide andere categorieën kon worden
ingedeeld.
Redelijk: Alles wat niet in beide andere categorieën kon worden
ingedeeld.
Idem
+
groen
Goed: Planningfase afgerond en begonnen met realisatiefase. Aanpak
kwalitatief goed.
In het algemeen goed op schema. Schriftelijk aangegeven dat
realisatiefase (bijna) is afgerond en/of goede score bij mondelinge
monitor. Bij schriftelijke non-response is hogere score op mondelinge
monitor vereist.
Idem. Zowel gemeentebreed als bij sociale dienst goed op schema.
Verantwoording:
Het kan voorkomen dat de uitkomsten van de monitor van de
sociale diensten en de gemeentebrede monitor van elkaar verschillen,
zelfs als het slechts één europroject binnen de betreffende gemeente
betreft. In de meeste gevallen wordt dat veroorzaakt door het feit dat
bij sociale diensten naast het voortgangsaspect meer in detail is
gekeken naar het aspect kwaliteit van de aanpak.
Bijlage bij FM 2001-0676: Score per gemeente
Zie voor legenda de voorgaande blz. (laatste pagina's van de
voortgangsrapportage)
Gemeente
Sociale dienst
Gemeentebreed
Totaal
Gemeente Aa en Hunze
o
o
o
Gemeente Aalburg
o
+
o
Gemeente Aalsmeer
--
o
--
Gemeente Aalten
--
+
o
Gemeente Abcoude
?
o
o
Gemeente Achtkarspelen
--
o
--
Gemeente Akersloot
--
o
--
Gemeente Alblasserdam
?
o
o
Gemeente Albrandswaard
--
+
o
Gemeente Alkemade
?
o
o
Gemeente Alkmaar
+
+
+
Gemeente Almelo
+
+
+
Gemeente Almere
+
+
+
Gemeente Alphen a/d Rijn
o
+
o
Gemeente Alphen-Chaam
o
o
o
Gemeente Ambt Montfort
o
o
o
Gemeente Ameland
o
o
o
Gemeente Amerongen
?
+
o
Gemeente Amersfoort
+
+
+
Gemeente Amstelveen
+
+
+
Gemeente Amsterdam
+
+
+
Gemeente Andijk
?
--
--
Gemeente Angerlo
?
o
o
Gemeente Anna Paulowna
o
+
o
Gemeente Apeldoorn
o
+
o
Gemeente Appingedam
--
o
--
Gemeente Arcen en Velden
--
o
--
Gemeente Arnhem
+
+
+
Gemeente Assen
o
o
o
Gemeente Asten
o
o
o
Gemeente Axel
--
o
--
Gemeente Baarle-Nassau
--
o
--
Gemeente Baarn
o
+
o
Gemeente Barendrecht
o
o
o
Gemeente Barneveld
--
o
--
Gemeente Bathmen
--
--
--
Gemeente Bedum
o
o
o
Gemeente Beek
o
o
o
Gemeente Beemster
?
o
o
Gemeente Beesel
o
o
o
Gemeente Bellingwedde
--
+
o
Gemeente Bemmel
--
--
--
Gemeente Bennebroek
?
o
o
Gemeente Bergambacht
--
+
o
Gemeente Bergeijk
?
+
o
Gemeente Bergen (L)
o
o
o
Gemeente Bergen (NH)
--
o
--
Gemeente Bergen op Zoom
o
o
o
Gemeente Bergh
--
o
--
Gemeente Bergschenhoek
o
+
o
Gemeente Berkel en Rodenrijs
?
o
o
Gemeente Bernheze
?
o
o
Gemeente Bernisse
o
+
o
Gemeente Best
o
+
o
Gemeente Beuningen
?
o
o
Gemeente Beverwijk
?
+
o
Gemeente Binnenmaas
--
+
o
Gemeente Bladel
o
+
o
Gemeente Blaricum
?
--
--
Gemeente Bleiswijk
?
o
o
Gemeente Bloemendaal
+
+
+
Gemeente Boarnsterhim
--
+
o
Gemeente Bodegraven
--
o
--
Gemeente Boekel
--
--
--
Gemeente Bolsward
o
+
o
Gemeente Borculo
o
+
o
Gemeente Borger-Odoorn
o
+
o
Gemeente Borne
o
+
o
Gemeente Borsele
?
o
o
Gemeente Boskoop
?
--
--
Gemeente Boxmeer
+
o
o
Gemeente Boxtel
o
+
o
Gemeente Breda
o
+
o
Gemeente Breukelen
--
o
--
Gemeente Brielle
o
--
--
Gemeente Brummen
o
+
o
Gemeente Brunssum
--
o
--
Gemeente Bunnik
+
+
+
Gemeente Bunschoten
?
o
o
Gemeente Buren
?
o
o
Gemeente Bussum
o
+
o
Gemeente Capelle a/d IJssel
o
+
o
Gemeente Castricum
--
+
o
Gemeente Coevorden
?
+
o
Gemeente Cranendonck
--
o
--
Gemeente Cromstrijen
--
o
--
Gemeente Cuijk
--
+
o
Gemeente Culemborg
+
+
+
Gemeente Dalfsen
--
o
--
Gemeente Dantumadeel
--
o
--
Gemeente De Bilt
?
+
o
Gemeente De Lier
?
o
o
Gemeente De Marne
--
o
--
Gemeente De Ronde Venen
+
+
+
Gemeente De Wolden
--
o
--
Gemeente Delft
o
+
o
Gemeente Delfzijl
--
o
--
Gemeente Den Haag
+
+
+
Gemeente Den Helder
--
o
--
Gemeente Denekamp
?
o
o
Gemeente Deurne
o
+
o
Gemeente Deventer
o
o
o
Gemeente Didam
--
o
--
Gemeente Diemen
--
o
--
Gemeente Dinxperlo
--
o
--
Gemeente Dirksland
+
o
o
Gemeente Dodewaard
?
o
o
Gemeente Doesburg
o
+
o
Gemeente Doetinchem
+
o
o
Gemeente Dongen
o
o
o
Gemeente Dongeradeel
o
+
o
Gemeente Doorn
+
o
o
Gemeente Dordrecht
+
+
+
Gemeente Drechterland
--
+
o
Gemeente Driebergen-Rijsenburg
o
o
o
Gemeente Drimmelen
o
o
o
Gemeente Dronten
o
o
o
Gemeente Druten
?
o
o
Gemeente Duiven
?
+
o
Gemeente Echt
o
o
o
Gemeente Echteld
?
o
o
Gemeente Edam-Volendam
?
o
o
Gemeente Ede
o
+
o
Gemeente Eemnes
?
o
o
Gemeente Eemsmond
--
+
o
Gemeente Eersel
--
--
--
Gemeente Eibergen
?
+
o
Gemeente Eijsden
?
o
o
Gemeente Eindhoven
o
+
o
Gemeente Elburg
?
+
o
Gemeente Emmen
--
+
o
Gemeente Enkhuizen
?
o
o
Gemeente Enschede
+
o
o
Gemeente Epe
--
o
--
Gemeente Ermelo
o
+
o
Gemeente Etten-Leur
o
+
o
Gemeente Ferwerderadeel
--
+
o
Gemeente Franekeradeel
o
+
o
Gemeente Gaasterlân-Sleat
o
+
o
Gemeente Geertruidenberg
o
+
o
Gemeente Geldermalsen
+
+
+
Gemeente Geldrop
--
+
o
Gemeente Gemert-Bakel
o
+
o
Gemeente Gendringen
--
o
--
Gemeente Gennep
+
o
o
Gemeente Giessenlanden
--
+
o
Gemeente Gilze en Rijen
?
o
o
Gemeente Goedereede
o
+
o
Gemeente Goes
?
o
o
Gemeente Goirle
--
o
--
Gemeente Gorinchem
o
o
o
Gemeente Gorssel
o
o
o
Gemeente Gouda
+
+
+
Gemeente Graafstroom
?
--
--
Gemeente Graft-De Rijp
?
o
o
Gemeente Grave
o
--
--
Gemeente Groenlo
--
o
--
Gemeente Groesbeek
o
+
o
Gemeente Groningen
+
+
+
Gemeente Grootegast
o
o
o
Gemeente Gulpen-Wittem
--
o
--
Gemeente Haaksbergen
o
+
o
Gemeente Haaren
--
+
o
Gemeente Haarlem
o
o
o
Gemeente Haarlemmerliede en Spaarnewoude
--
o
--
Gemeente Haarlemmermeer
+
+
+
Gemeente Haelen
--
o
o
Gemeente Halderberge
?
o
o
Gemeente Hardenberg
?
+
o
Gemeente Harderwijk
o
o
o
Gemeente Hardinxveld-Giessendam
o
+
o
Gemeente Haren
?
o
o
Gemeente Harenkarspel
o
o
o
Gemeente Harlingen
o
--
--
Gemeente Hattem
?
+
o
Gemeente Heel
o
o
o
Gemeente Heemskerk
o
+
o
Gemeente Heemstede
--
+
o
Gemeente Heerde
--
+
o
Gemeente Heerenveen
o
+
o
Gemeente Heerhugowaard
?
o
o
Gemeente Heerjansdam
--
+
o
Gemeente Heerlen
o
+
o
Gemeente Heeze-Leende
+
o
o
Gemeente Heiloo
?
o
o
Gemeente Helden
--
+
o
Gemeente Hellendoorn
+
+
+
Gemeente Hellevoetsluis
--
+
o
Gemeente Helmond
o
o
o
Gemeente Hendrik-Ido-Ambacht
o
+
o
Gemeente Hengelo (G)
o
o
o
Gemeente Hengelo (OV)
--
+
o
Gemeente Het Bildt
o
o
o
Gemeente Heumen
o
+
o
Gemeente Heusden
?
+
o
Gemeente Heythuysen
--
+
o
Gemeente Hillegom
o
+
o
Gemeente Hilvarenbeek
o
+
o
Gemeente Hilversum
--
o
--
Gemeente Hof van Twente
--
--
--
Gemeente Hontenisse
o
o
o
Gemeente Hoogeveen
o
+
o
Gemeente Hoogezand-Sappemeer
o
+
o
Gemeente Hoorn
?
o
o
Gemeente Horst aan de Maas
--
o
--
Gemeente Houten
o
o
o
gemeente Huizen
--
+
o
Gemeente Hulst
o
+
o
Gemeente Hummelo en Keppel
?
+
o
Gemeente Hunsel
--
--
--
Gemeente IJsselstein
--
o
--
Gemeente Jacobswoude
--
+
o
Gemeente Kampen
o
+
o
Gemeente Kapelle
?
o
o
Gemeente Katwijk
?
o
o
Gemeente Kerkrade
+
o
o
Gemeente Kessel
?
+
o
Gemeente Kesteren
?
o
o
Gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland
--
+
o
Gemeente Korendijk
?
o
o
Gemeente Krimpen a/d IJssel
o
+
o
Gemeente Laarbeek
+
o
o
Gemeente Landerd
+
+
+
Gemeente Landgraaf
o
+
o
Gemeente Landsmeer
o
+
o
Gemeente Langedijk
o
o
o
Gemeente Laren
o
--
--
Gemeente Leek
+
+
+
Gemeente Leerdam
--
+
o
Gemeente Leersum
o
+
o
Gemeente Leeuwarden
+
+
+
Gemeente Leeuwarderadeel
--
o
--
Gemeente Leiden
o
o
o
Gemeente Leiderdorp
--
o
--
Gemeente Leidschendam
--
o
--
Gemeente Lelystad
o
o
o
Gemeente Lemsterland
?
o
o
Gemeente Leusden
?
o
o
Gemeente Lichtenvoorde
--
--
--
Gemeente Liemeer
--
--
--
Gemeente Liesveld
?
o
o
Gemeente Limmen
--
--
--
Gemeente Lingewaal
o
o
o
Gemeente Lisse
--
+
o
Gemeente Lith
?
o
o
Gemeente Littenseradiel
o
+
o
Gemeente Lochem
o
o
o
Gemeente Loenen
?
+
o
Gemeente Loon op Zand
o
+
o
Gemeente Loosdrecht
o
o
o
Gemeente Lopik
o
o
o
Gemeente Loppersum
--
+
o
Gemeente Losser
o
+
o
Gemeente Maarn
o
o
o
Gemeente Maarssen
?
o
o
Gemeente Maasbracht
--
--
--
Gemeente Maasbree
?
--
--
Gemeente Maasdonk
?
--
--
Gemeente Maasdriel
o
o
o
Gemeente Maasland
o
o
o
Gemeente Maassluis
--
o
--
Gemeente Maastricht
o
+
o
Gemeente Margraten
o
o
o
Gemeente Marum
?
+
o
Gemeente Medemblik
?
o
o
Gemeente Meerlo-Wanssum
--
--
--
Gemeente Meerssen
+
o
o
Gemeente Meijel
?
o
o
Gemeente Menaldumadeel
o
+
o
Gemeente Menterwolde
--
+
o
Gemeente Meppel
--
o
--
Gemeente Middelburg
?
o
o
Gemeente Middelharnis
--
o
--
Gemeente Midden-Drenthe
o
+
o
Gemeente Mierlo
--
+
o
Gemeente Mill en Sint Hubert
--
o
--
Gemeente Millingen a/d Rijn
o
o
o
Gemeente Moerdijk
o
+
o
Gemeente Monster
o
+
o
Gemeente Montfoort
+
o
o
Gemeente Mook en Middelaar
o
o
o
Gemeente Moordrecht
o
o
o
Gemeente Muiden
o
o
o
Gemeente Naaldwijk
o
+
o
Gemeente Naarden
o
o
o
Gemeente Nederhorst den Berg
?
+
o
Gemeente Nederlek
--
o
--
Gemeente Nederweert
o
o
o
Gemeente Neede
o
o
o
Gemeente Neerijnen
?
--
--
Gemeente Niedorp
o
+
o
Gemeente Nieuwegein
--
o
--
Gemeente Nieuwerkerk a/d IJssel
?
+
o
Gemeente Nieuwkoop
--
--
--
Gemeente Nieuw-Lekkerland
o
o
o
Gemeente Nijefurd
+
o
o
Gemeente Nijkerk
--
+
o
Gemeente Nijmegen
o
+
o
Gemeente Noord-Beveland
?
o
o
Gemeente Noordenveld
--
o
--
Gemeente Noorder-Koggenland
--
--
--
Gemeente Noordoostpolder
o
o
o
Gemeente Noordwijk
?
--
--
Gemeente Noordwijkerhout
--
o
--
Gemeente Nootdorp
?
+
o
Gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten
?
o
o
Gemeente Nunspeet
--
+
o
Gemeente Nuth
o
o
o
Gemeente Obdam
o
o
o
Gemeente Oegstgeest
o
+
o
Gemeente Oirschot
--
+
o
Gemeente Oisterwijk
--
+
o
Gemeente Oldebroek
?
o
o
Gemeente Oldenzaal
+
o
o
Gemeente Olst
--
--
--
Gemeente Ommen
--
o
--
Gemeente Onderbanken
?
o
o
Gemeente Oostburg
o
+
o
Gemeente Oosterhout
o
+
o
Gemeente Oostflakkee
o
o
o
Gemeente Ooststellingwerf
o
o
o
Gemeente Oostzaan
o
o
o
Gemeente Opmeer
--
o
--
Gemeente Opsterland
o
o
o
Gemeente Oss
o
+
o
Gemeente Oud-Beijerland
+
+
+
Gemeente Ouder-Amstel
--
o
--
Gemeente Ouderkerk
?
+
o
Gemeente Oudewater
o
--
--
Gemeente Overbetuwe
--
o
--
Gemeente Papendrecht
o
+
o
Gemeente Pekela
?
o
o
Gemeente Pijnacker
o
o
o
Gemeente Purmerend
o
+
o
Gemeente Putten
o
+
o
Gemeente Raalte
?
o
o
Gemeente Ravenstein
--
o
--
Gemeente Reeuwijk
--
+
o
Gemeente Reiderland
o
--
--
Gemeente Reimerswaal
+
o
o
Gemeente Renkum
+
o
o
Gemeente Renswoude
--
+
o
Gemeente Reusel-De Mierden
o
o
o
Gemeente Rheden
+
+
+
Gemeente Rhenen
o
o
o
Gemeente Ridderkerk
o
o
o
Gemeente Rijnsburg
?
--
--
Gemeente Rijnwaarden
?
+
o
Gemeente Rijnwoude
--
o
--
Gemeente Rijssen
o
o
o
Gemeente Rijswijk
--
o
--
Gemeente Roerdalen
--
o
--
Gemeente Roermond
o
o
o
Gemeente Roggel en Neer
+
+
+
Gemeente Roosendaal
+
+
+
Gemeente Rotterdam
o
+
o
Gemeente Rozenburg
?
o
o
Gemeente Rozendaal
+
+
+
Gemeente Rucphen
o
+
o
Gemeente Ruurlo
o
+
o
Gemeente Sas van Gent
?
+
o
Gemeente Sassenheim
--
+
o
Gemeente Schagen
--
o
--
Gemeente Scheemda
--
o
--
Gemeente Schermer
--
--
--
Gemeente Scherpenzeel
?
o
o
Gemeente Schiedam
o
+
o
Gemeente Schiermonnikoog
?
+
o
Gemeente Schijndel
o
o
o
Gemeente Schinnen
--
o
--
Gemeente Schipluiden
--
o
--
Gemeente Schoonhoven
o
o
o
Gemeente Schouwen-Duiveland
--
+
o
Gemeente Sevenum
o
o
o
Gemeente 's-Graveland
?
o
o
Gemeente 's-Gravendeel
+
+
+
Gemeente 's-Gravezande
?
o
o
Gemeente 's-Hertogenbosch
o
+
o
Gemeente Simpelveld
o
+
o
Gemeente Sint Anthonis
--
+
o
Gemeente Sint-Michielsgestel
o
+
o
Gemeente Sint-Oedenrode
--
--
--
Gemeente Sittard-Geleen
--
o
--
Gemeente Skarsterlan
o
o
o
Gemeente Sliedrecht
--
+
o
Gemeente Slochteren
o
+
o
Gemeente Sluis-Aardenburg
o
+
o
Gemeente Smallingerland
o
+
o
Gemeente Sneek
+
+
+
Gemeente Soest
o
+
o
Gemeente Someren
o
o
o
Gemeente Son en Breugel
o
o
o
Gemeente Spijkenisse
--
o
--
Gemeente Stadskanaal
o
o
o
Gemeente Staphorst
o
o
o
Gemeente Stede Broec
o
o
o
Gemeente Steenbergen
o
o
o
Gemeente Steenderen
?
?
?
Gemeente Steenwijk
--
o
--
Gemeente Stein
o
+
o
Gemeente Strijen
?
+
o
Gemeente Susteren
o
o
o
Gemeente Swalmen
--
o
--
Gemeente Ten Boer
--
+
o
Gemeente Ter Aar
--
--
--
Gemeente Terneuzen
--
+
o
Gemeente Terschelling
?
--
--
Gemeente Texel
o
+
o
Gemeente Tholen
--
+
o
Gemeente Thorn
o
o
o
Gemeente Tiel
--
+
o
Gemeente Tilburg
+
+
+
Gemeente Tubbergen
o
+
o
Gemeente Tynaarlo
--
o
--
Gemeente Tytsjerksteradiel
o
o
o
Gemeente Ubbergen
?
o
o
Gemeente Uden
--
o
--
Gemeente Uitgeest
o
+
o
Gemeente Uithoorn
o
o
o
Gemeente Urk
o
+
o
Gemeente Utrecht
o
+
o
Gemeente Vaals
o
+
o
Gemeente Valkenburg (ZH)
?
o
o
Gemeente Valkenburg a/d Geul
?
+
o
Gemeente Valkenswaard
--
o
--
Gemeente Veendam
o
o
o
Gemeente Veenendaal
o
o
o
Gemeente Veere
o
o
o
Gemeente Veghel
o
+
o
Gemeente Veldhoven
--
--
--
Gemeente Velsen
o
o
o
Gemeente Venhuizen
?
+
o
Gemeente Venlo
o
o
o
Gemeente Venray
--
--
--
Gemeente Vianen
o
+
o
Gemeente Vlaardingen
+
+
+
Gemeente Vlagtwedde
--
o
--
Gemeente Vlieland
o
o
o
Gemeente Vlissingen
--
o
--
Gemeente Vlist
?
+
o
Gemeente Voerendaal
+
o
o
Gemeente Voorburg
--
+
o
Gemeente Voorhout
?
+
o
Gemeente Voorschoten
?
+
o
Gemeente Voorst
o
+
o
Gemeente Vorden
--
o
--
Gemeente Vriezenveen
--
o
--
Gemeente Vught
--
+
o
Gemeente Waalre
o
+
o
Gemeente Waalwijk
--
o
--
Gemeente Waddinxveen
o
+
o
Gemeente Wageningen
--
o
--
Gemeente Warmond
?
o
o
Gemeente Warnsveld
+
+
+
Gemeente Wassenaar
--
+
o
Gemeente Wateringen
o
+
o
Gemeente Waterland
?
o
o
Gemeente Weert
?
+
o
Gemeente Weesp
?
--
--
Gemeente Wehl
?
--
--
Gemeente Werkendam
--
o
--
Gemeente Wervershoof
?
o
o
Gemeente West Maas en Waal
?
o
o
Gemeente Wester-Koggenland
?
o
o
Gemeente Westerveld
o
+
o
Gemeente Westervoort
?
o
o
Gemeente Weststellingwerf
o
o
o
Gemeente Westvoorne
+
o
o
Gemeente Wierden
o
+
o
Gemeente Wieringen
?
o
o
Gemeente Wieringermeer
o
o
o
Gemeente Wijchen
?
o
o
Gemeente Wijk bij Duurstede
o
+
o
Gemeente Winschoten
o
o
o
Gemeente Winsum
o
+
o
Gemeente Winterswijk
o
o
o
Gemeente Wisch
--
--
--
Gemeente Woensdrecht
--
o
--
Gemeente Woerden
?
+
o
Gemeente Wognum
?
+
o
Gemeente Wormerland
--
+
o
Gemeente Woudenberg
--
--
--
Gemeente Woudrichem
--
o
--
Gemeente Wunseradiel
+
+
+
Gemeente Wymbritseradiel
?
--
--
Gemeente Zaanstad
o
o
o
Gemeente Zaltbommel
o
o
o
Gemeente Zandvoort
--
--
--
Gemeente Zederik
--
o
--
Gemeente Zeevang
o
+
o
Gemeente Zeewolde
?
o
o
Gemeente Zeist
--
+
o
Gemeente Zelhem
o
+
o
Gemeente Zevenaar
?
+
o
Gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle
?
+
o
Gemeente Zijpe
--
--
--
Gemeente Zoetermeer
+
+
+
Gemeente Zoeterwoude
--
--
--
Gemeente Zuidhorn
o
o
o
Gemeente Zundert
--
o
--
Gemeente Zutphen
--
+
o
Gemeente Zwartewaterland
?
--
--
Gemeente Zwijndrecht
--
o
--
Gemeente Zwolle
--
+
o