Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Synthetische seksgeur lokt wants

Wageningse onderzoekers hebben in een project van de NWO-Technologiestichting STW de basis gelegd voor een val om wantsen te vangen. De toekomstige insectenval bevat mogelijk twee soorten lokstoffen. De eerste stof lokt mannetjes vanaf een afstand richting val waarna de tweede stof de wantsen laat landen op een plakstrip.

De groene appelwants, Lygocoris pabulinus, is een lastig te bestrijden plaaginsect in de fruitteelt. Ter voorkoming van plagen spuiten fruittelers elk jaar op geregelde tijden tegen dit insect. Wageningse entomologen zochten naar alternatieven. De onderzoekers spoorden de geurstoffen op waarmee vrouwtjeswantsen mannetjes lokken. Deze stoffen blijken synthetisch na te maken en kunnen in de toekomst mogelijk dienen als lokstof voor een wantsenval.

Het opsporen van de lokstoffen was bewerkelijk. Het was de onderzoekers aanvankelijk niet duidelijk welk orgaan de geurstoffen produceert. De onderzoekers besloten zowel delen van de wants als een compleet insect te verhitten. Dat gebeurt bij enkele honderden graden Celsius zodat de wants onmiddellijk dood is. Een gaschromatograaf analyseerde vervolgens de vrijkomende stoffen. Opmerkelijk resultaat is dat twee soorten moleculen op de poten van wantsen in een duidelijk andere verhouding voorkomen bij vrouwtjes dan bij mannetjes. Bij vrouwtjes is de verhouding Z-9-pentacoseen ten opzichte van Z-7-pentacoseen 5:1. Bij mannetjes 1:5.

Uit aanvullende gedragsproeven bleek dat mannetjes opgewonden worden van de verhouding van de geurstoffen die op de poten van vrouwtjes voorkomt en niet van het mengsel afkomstig van mannetjespoten. Mannetjes reageerden op het geurmengsel als ze zich op enkele centimeters afstand bevonden.

De moleculen die op korte afstand hun werk doen, bleken niet de enige lokstoffen te zijn. De chemici ontdekten drie geurmoleculen, uitgescheiden door vrouwtjes, die mannetjes lokken vanaf tientallen meters afstand. De onderzoekers denken dat vrouwtjes de mannetjes in twee stappen lokken. Mannetjes reageren eerst op de vluchtige verbindingen en vervolgens op de geurmoleculen die pas van dichtbij zijn te ruiken.

Komende zomer willen de entomologen verschillende vallen uitproberen in een boomgaard. De vallen zullen gebaseerd zijn op de tweestapscommunicatie en moeten uitwijzen welke combinatie van lokstoffen en welke verhouding het meeste effect heeft.



Nadere informatie bij:

* ir. Falko Drijfhout (WU, Laboratorium voor Organische Chemie)
* tel. 0318 414177 (privé), 0317 482361(secr.), fax 0317 484914,
* e-mail falko.drijfhout@bio.oc.wau.nl

* Promotie 23 mei

Het prototype van de wantsenval, die de Wageningse NWO-onderzoekers hebben ontwikkeld.