28 mei 2001
KNAW: Wetenschap dient drijfveer te zijn in universitaire onderwijs
De president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van
Wetenschappen, prof. dr. R.S. Reneman, roept in zijn rede tijdens de
jaarvergadering van zijn organisatie de universiteiten op om niet te
vluchten in schaalvergroting en fusies maar te investeren in nieuwe
wetenschappelijke ontwikkelingen en in de kwaliteit van het
wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. `Wetenschap dient de
drijfveer te zijn in het universitaire onderwijs en kwaliteit is de
enige garantie voor overleven zeker in een Verenigd Europa', aldus
Reneman.
Volgens professor Reneman worden door universiteiten opleidingen
aangeboden waarin de wetenschappelijke component nauwelijks meer
zichtbaar is. Terwijl universiteiten zich juist moeten blijven
onderscheiden via het primaat van het wetenschappelijk onderzoek en
het wetenschappelijke karakter van de opleiding.
Ongebreidelde uitbreiding van het aantal opleidingen bij
universiteiten zonder dat altijd voldoende wetenschappelijke basis
aanwezig is, doet vermoeden dat de omzet belangrijker geacht wordt dan
de inhoud. Hoger onderwijs lijkt handel geworden te zijn. Bij de
verdere internationalisering van hoger onderwijs en wetenschappelijk
onderzoek dient het bieden van kwaliteit het doel te zijn, aldus
Reneman.
Niet alleen bij de toekomstige mastersopleiding, maar ook bij de
promotie-opleiding tot wetenschappelijk onderzoeker zal de
internationale concurrentie steeds voelbaarder worden. Nu al is het
voor de Nederlandse universiteiten een groot probleem om de AIO/OIO
plaatsen te bezetten met goede mensen. Het aanbod is gering en de
kwaliteit van de kandidaten gemiddeld te laag. Het is zaak in
Nederland PhD-opleidingen te organiseren van hoge kwaliteit, niet
alleen voor wat betreft het wetenschappelijk onderzoek maar ook voor
wat betreft het opleidingsdeel. Alleen dan zal het mogelijk zijn met
andere landen in de wereld te concurreren bij het aantrekken van de
beste jonge mensen voor de opleiding. Professor Reneman stelt dat voor
de onderzoekscholen, die de afgelopen tien jaar vooral op hun
wetenschappelijke kwaliteit zijn afgerekend, goede opleidings- en
begeleidingsprogramma's steeds meer bepalend zullen zijn.
De KNAW is van mening dat voldoende zelfstandigheid en financiële
armslag voor onderzoekscholen niet alleen een vereiste is om hun
primaire taken uit te kunnen voeren, maar ook om in Europa slagvaardig
te kunnen handelen. In de European Research Area, zoals voorgestaan
door EU-commissaris Busquin, zal kwaliteit geconcentreerd dienen te
worden teneinde met Japan en vooral de Verenigde Staten
wetenschappelijk concurrerend te kunnen zijn. Voor deze concentraties,
hetzij in Europese instituten, hetzij in Europese netwerken, willen
wij toch beleidsbepalende wetenschappers leveren. Met onderzoekscholen
van hoge kwaliteit en met voldoende bewegingsvrijheid en middelen
kunnen belangrijke posities in de Europese concentraties afgedwongen
worden.
De geringe aantrekkingskracht van de wetenschap op jongeren vormt een
probleem waarmee het onderzoek in de gehele wereld de laatste jaren
geconfronteerd wordt. De interesse van de jeugd voor de wetenschap
dient naar de mening van de KNAW-president reeds gewekt te worden op
de middelbare school. De docent op het vwo dient weer aanzien te
krijgen. Het is zaak dat het docentencorps voor een groot deel uit
universitair opgeleiden en gepromoveerden gaat bestaan. Slechts dan
zal de interesse van de leerling voor de wetenschap gewekt kunnen
worden. Met het oog op de toekomst van de wetenschap in Nederland
dient hieraan prioriteit gegeven te worden bij de besteding van de
extra middelen die de minister van OCenW ten behoeve van het VWO
beschikbaar heeft.
De jaarrede werd uitgesproken op maandag 28 mei, tijdens de openbare
jaarvergadering van de KNAW. De volledige tekst kunt u hier vinden.
KNAW, Het Trippenhuis, Kloveniersburgwal 29, Amsterdam,
Postbus 19121, 1000 GC Amsterdam, Telefoon Afdeling Voorlichting en
Documentatie: 020-5510733, Telefax: 020-6204941, e-mail:
voorlichting@bureau.knaw.nl