Tel.: 070 3440 713
E-mail: news@nwo.nl
Postbus 93138
2509 AC DEN HAAG
PERSBERICHT
Expeditie rond Afrika brengt nieuwe zeewervel boven water
Onderzoekers aan boord van het onderzoeksschip Pelagia van het Nederlands
Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) hebben in de oceaan bij Zuid-Afrika
onverwacht een bijzondere wervel ontdekt. In tegenstelling tot de eerder in
kaart gebrachte Agulhas-wervels, draait deze ring, een cycloon, rechtsom.
Ook staat het water in het centrum circa een halve meter lager dan aan de
rand, terwijl de normale Agulhas-ringen een bobbel vormen in het
zeeoppervlak. De wervel heeft een doorsnede van driehonderd kilometer en
tolt aan de omtrek met meer dan een meter per seconde rond. De Pelagia keert
vandaag terug in de thuishaven Texel na een expeditie van vijf maanden rond
het Afrikaanse continent.
De expeditiegangers merkten de enorme draaikolk ten zuidwesten van
Zuid-Afrika bij toeval op. De metingen werden verricht toen het eigenlijke
onderzoeksdoel, een even grote, maar linksom draaiende Agulhas-wervel, reeds
was doorkruist. Agulhas-ringen ontstaan rond de kust van Zuid-Afrika, waar
de zeestroom vanuit de Indische Oceaan met een scherpe bocht rechtsomkeer
maakt. Daarbij snoert zich enkele malen per jaar een reuzenwervel af die
geleidelijk de Atlantische Oceaan in drijft. Die wervels draaien steeds
linksom.
Aan de rand van zo'n wervel ontstaan vaak tegengesteld draaiende kolken,
cyclonen genoemd, in het omringende, vrijwel stilstaande water. Aanvankelijk
leken de metingen aan de zeestromen erop te wijzen dat het ook nu weer ging
om een dergelijke bijverschijnsel van een Agulhas-ring.
Nadere analyse leerde echter dat de stromingen in de ring, meer dan een meter per seconde, wel erg hoog waren voor een randverschijnsel. Deze waarde was zelfs hoger dan de draaisnelheid van het water in de Agulhas-ring zelf. Het water in de reuzenbellen blijkt op een diepte van rond de 1000 m bovendien zouter te zijn dan het water van de Atlantische Oceaan, en zelfs zouter dan het toch al zoute water uit de Indische Oceaan op die diepte.
Uit verder onderzoek in de expeditie rondom Afrika blijkt de oorsprong van
het water in deze tegendraadse wervel onder meer te liggen in de Straat van
Mozambique (tussen Mozambique en het eiland Madagaskar). Daar ontmoeten twee
watermassa's van verschillende oorsprong elkaar op meer dan een kilometer
diepte. Koud water afkomstig uit het zuid- en noordpoolgebied heeft er een
rendez vous met het zeer zoute water dat afkomstig is uit de Rode Zee en de
Perzische Golf. Vanwege hun vrijwel gelijke dichtheid (koud water en extra
zout water zijn beide zwaarder dan warm en minder zout water) bevinden beide
watersoorten zich op hetzelfde onderwaterniveau waar ze onderling gaan
mengen.
Doordat een deel van het water uit de Rode Zee in de Straat van Mozambique
in zowel de linksom- als de rechtsomdraaiende wervels van de Agulhas-stroom
terechtkomen, is er een doorgang van water en zout uit de Rode Zee naar de
Atlantische Oceaan.
NIOZ is een onderzoeksinstituut van NWO en bestaat dit jaar 125 jaar. Het
instituut behoort tot de oudste tien onderzoeksinstituten op het gebied van
zeeonderzoek ter wereld.
Nadere informatie en illustraties (jpeg) bij dr. Kees Veth (NIOZ), tel. 0222
369414, e-mail veth@nioz.nl of Astrid van Veldhoven (NIOZ), e-mail
veldh@nioz.nl
01-16e