Persbericht van EPN - Platform voor de Informatiesamenleving
DEN HAAG 13 JUNI 2001 - Op dit moment heeft 16% van alle gemeenten in Nederland camera's geplaatst in openbare gebieden zoals uitgaanscentra, winkelcentra, stations, parkeerplaatsen en bedrijventerreinen. In 2003 zal dit gegroeid zijn naar 30% van alle gemeenten. Dit blijkt uit een uitgebreid onderzoek van EPN naar cameratoezicht in openbare ruimten onder de Nederlandse burgemeesters. Veruit de meeste camera's hangen in uitgaansgebieden, gevolgd door stations en winkelcentra. De meeste zijn te vinden in de provincie Zuid-Holland; hier beschikken al 10 gemeenten over camera's. Dit aantal stijgt in de komende 5 jaar naar 27. In de provincie Drenthe hangen helemaal geen camera's en in de nabije toekomst gaat dat ook niet gebeuren.
Aantallen camera's
Met name grote(re) gemeenten maken in groten getale gebruik van cameratoezicht. Zo
maakt meer dan de helft van alle gemeenten boven de 50.000 inwoners hiervan
gebruik. De grote vier (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht) beschikken alle
over camera's. Slechts 5% van de kleine(re) gemeenten maakt gebruik van deze
manier van toezicht en zal dit naar eigen zeggen in de toekomst ook niet gaan doen.
Naar verwachting beschikt in 2005 een op de tien gemeenten tot 50.000 inwoners over
camera's. Als voornaamste reden geven de burgemeesters van de kleinere gemeenten
aan dat camera's niet in verhouding staan tot de problemen bij het handhaven van de
openbare orde in deze gemeenten. Op het platteland groeit een generatie op die amper
weet hoe een politieagent eruit ziet, laat staan camera's, zo verwoordde desgevraagd
een burgemeester.
Momenteel hebben gemeenten veruit de meeste camera's in uitgaansgebieden
geplaatst, gevolgd door stations en winkelcentra. Dit zal in de komende jaren verder
toenemen. Populair bij de gemeenten die camera's overwegen te plaatsen zijn
uitgaansgebieden (41%); 25% van de camera's wordt geplaatst op stations en nog
eens 20% in winkelcentra.
Gekeken naar de toekomst, binnen nu en vijf jaar, valt op dat met name gemeenten in
de provincies Zuid-Holland (33%) en Noord-Holland (27%) camera's willen gaan
plaatsen. In Noord-Holland is sprake van een inhaalslag, nu nog zijn in relatief weinig
gemeenten camera's geplaatst. Ook komt uit het onderzoek naar voren dat gemeenten
die al gebruik maken van camera's, het aantal gebieden met camera's willen
uitbreiden.
Waarom toezichtcamera's?
Gevraagd naar de redenen om camera's in te zetten, zegt het overgrote deel van de
ondervraagde burgemeesters dit te doen om de openbare orde te handhaven en de
veiligheid en de pakkans te vergroten. Meer specifiek zegt een ruime meerderheid
(80%) camera's te gebruiken dan wel te overwegen met het oog op
criminaliteitspreventie, 57% geeft als reden de opsporing van strafbare feiten en 62%
wil zo het veiligheidsgevoel van de burgers vergroten. Opvallend is ook dat een
meerderheid van de burgermeester verwacht dat burgers bereid zijn een stukje vrijheid
in te leveren ten faveure van een veiliger leefomgeving.
Opvallend is dat minder dan de helft van de gemeenten aangeeft studie te hebben
verricht naar de effecten van camera's in openbare ruimten. Dit betekent dus dat een
meerderheid van de gemeenten camera's plaatst zonder de effecten ervan te hebben
onderzocht. Desondanks zijn de burgemeesters zeer positief gestemd over de
mogelijke invloeden van cameratoezicht in openbare ruimten. Een ruime meerderheid
verwacht dat het geweld op straat door camera's zal verminderen. Bijna 90% van de
burgemeesters is positief over de bijdrage die cameratoezicht kan leveren aan het
veiligheidsgevoel van de burger.
De ervaringen met cameratoezicht in Nederland zijn positief. Evaluaties in Breda en
Ede wijzen uit dat cameratoezicht een goed middel is om geweld op straat tegen te
gaan. Engeland heeft al meer dan 10 jaar ervaring met cameratoezicht. Ook hier zijn
de ervaringen positief. Een studie in Glasgow wees echter uit dat de criminaliteit door
cameratoezicht niet was afgenomen, maar vooral was verplaatst. De effectiviteit van
cameratoezicht blijkt ook sterk afhankelijk van de problematiek en de plaats.
Een meerderheid van de burgemeesters ziet cameratoezicht als een aanvullend instrument bovenop reeds bestaande maatregelen om de veiligheid op straat te waarborgen. Meer blauw op straat is nog altijd nummer één bij de burgemeesters. Ook zien zij een belangrijke bijdrage van de burger zelf om veiligheid te waarborgen en wijzen zij op het vergroten van het verantwoordelijkheidsgevoel en de sociale controle.
Waarom dit onderzoek?
EPN heeft dit onderzoek uitgevoerd omdat duidelijk is dat cameratoezicht steeds vaker
ingezet zal worden. Het lijkt een effectief middel om de openbare orde en veiligheid
beter en goedkoper te handhaven. Er bestaat echter weinig zicht op mogelijke
negatieve neveneffecten. Te denken valt aan misbruik van de opgenomen gegevens,
het sluipenderwijs verder inperken van de privacy en het verder verzwakken van de
sociale controle in de openbare ruimte. Naar de mening van EPN is meer kennis en
inzicht nodig over de uitruil tussen privacybeperking enerzijds en veiligheid,
kostenbesparingen en toegenomen effectiviteit van opsporing en
criminaliteitsbestrijding anderzijds. Ook zou over dit onderwerp een bredere
maatschappelijke discussie gewenst zijn.
Over het onderzoek
Het onderzoek is in maart/mei 2001 door EPN uitgevoerd, in samenwerking met de
Katholieke Universiteit Brabant en met ondersteuning door het Nederlands
Burgemeesters Genootschap onder alle Nederlandse burgemeesters. Zoals bekend
zijn de burgemeesters in hun gemeenten verantwoordelijk voor de portefeuille
Openbare Orde en Veiligheid. Van de 476 geënquêteerde burgemeesters hebben er
262 de enquête ingevuld geretourneerd. Dit komt neer op een response van ruim 55%.
Naast de enquête heeft EPN een representatieve telefonische steekproef gedaan onder
de regiokorpsen van de Nederlandse politie met de vraag of zij inzicht hebben in het
aantal gemeenten, binnen hun korps, met cameratoezicht in openbare ruimten. De
resultaten hieruit hebben gediend als extra controle op de resultaten uit de enquête.
Over EPN - Platform voor de Informatiesamenleving
EPN is een onafhankelijke stichting met als doel de evenwichtige maatschappelijke
inbedding van informatie- en communicatietechnologie te bevorderen. In dit platform
zijn het bedrijfsleven, de politiek, het maatschappelijk middenveld, de wetenschap en
de overheid vertegenwoordigd.
Noot voor de redactie,