PERSBERICHT
10 juni 2001 Promotie ir. Peter van Overbeeke aan TU Eindhoven
Keuzes van Nederlandse huishoudens van belang voor ontwikkeling
energievoorziening Onderzoek naar de wijze van verwarmen, koken en
warmwatervoorziening in huishoudens heeft het inzicht in de
ontwikkeling van de energievoorziening in ons land vergroot.
"Niet de introductie van aardgas in de jaren zestig, maar die van het
flessengas in de jaren vijftig heeft ervoor gezorgd dat er in ons land
zo weinig elektrisch gekookt wordt", zo zegt ir. Peter van Overbeeke
in zijn proefschrift 'Kachels, geisers en fornuizen; keuzeprocessen en
energieverbruik in Nederlandse huishoudens 1920 - 1975'. Hij verdedigt
dit proefschrift dinsdag 19 juni aan de Technische Universiteit
Eindhoven (TU/e). Nog een conclusie: "De Nederlandse woningen zouden
ook zonder aardgas centrale verwarming hebben gekregen, maar dan op
basis van blokverwarming en stadsverwarming." Energiecrises
In zijn proefschrift schetst Peter van Overbeeke (33) uit Eindhoven
drie perioden: 1920-1940 / modernisering van het huishouden, 1940 -
1960 / oorlog, schaarste en wederopbouw en 1960 - 1975 / Nederland
aardgasland. Ook gaat het in op de energiecrises en het stijgende
energieverbruik.
Zo was het tot begin jaren zeventig vanzelfsprekend dat het
energieverbruik in Nederland elk jaar steeg. Dat werd zelfs
toegejuicht, omdat het stijgend energieverbruik een teken was van
toenemende welvaart en comfort. De oliecrises van 1973 en 1979 zorgden
echter voor een ommekeer in het energiebeleid. Sindsdien zijn de olie-
en gasprijzen fors gestegen en is het besef doorgedrongen dat de
voorraden fossiele brandstoffen eindig zijn en dat het stoken van
fossiele brandstoffen een belangrijke oorzaak is van het
broeikaseffect. Vanwege deze ontwikkelingen voert de Nederlandse
overheid sinds de jaren zeventig een beleid dat gericht is op
energiebesparing. Als gevolg van de stijgende prijzen en het
energiebeleid stokte de groei van het energieverbruik. Tussen 1979 en
1982 nam het totaal verbruik zelfs met twintig procent af. Daarna ging
het weer stijgen, maar wel in een lager tempo dan in de jaren
zeventig. In 1995 was het energieverbruik in ons land weer even hoog
als in 1979 en sindsdien stijgt het jaarlijks met ruim één procent.
Techniekhistorisch onderzoek
De sterke toename van het huishoudelijk energieverbruik wordt meestal
toegeschreven aan de aanbodstrategie van de energiebedrijven, maar
daarbij wordt vaak weinig aandacht besteed aan de keuzes van de
huishoudens. In het algemeen bestaat er een beeld van passieve
consumenten die geen invloed hadden op de ontwikkelingen. Toch hebben
de huishoudens steeds opnieuw keuzes gemaakt hoe ze zouden koken en
hun woningen zouden verwarmen en welke nieuwe apparaten ze zouden
aanschaffen. Die keuzeprocessen, die ertoe hebben geleid dat het
energieverbruik van de huishoudens zo sterk is gestegen, zijn het
onderwerp van dit techniekhistorisch onderzoek. Maatschappelijke
inbedding
De promovendus stelt in zijn dissertatie dat ontwikkelingen op het
gebied van huishoudtechnologie en huishoudelijk energieverbruik
moeilijk te voorspellen, laat staan te sturen zijn. "De manieren
waarop we tegenwoordig onze woningen verwarmen, ons eten koken en aan
warm water komen lijken op het eerste gezicht vanzelfsprekend, maar
als je de historische ontwikkelingen beschouwt, zie je welk
ingewikkeld samenspel van keuzemogelijkheden, verandering in
levenstijlen, inspanning van maatschappelijke groeperingen en de
maatschappelijke context daaraan ten grondslag ligt", aldus ir. Peter
van Overbeeke. Hij vervolgt: "In de keuzeprocessen voor opties die het
gemak en comfort kunnen vergroten is het kostenaspect weliswaar van
belang, maar zeker niet het enige, en vaak niet het belangrijkste
argument. Het aspect van maatschappelijke inbedding is minstens zo
belangrijk, dat wil zeggen de mate waarin de gebruiker zich moet
aanpassen of moet wennen aan een innovatie of apparaat. Als
huishoudens kunnen kiezen tussen twee concurrerende opties voor
dezelfde toepassing, zullen ze eerder kiezen voor de optie die het
makkelijkste ingepast kan worden in hun huishouden en hun dagelijkse
routines dan voor de optie die het voordeligste is".
Intelligente koelkast
Een van de stellingen bij het proefschrift luidt: "Intelligente
huishoudelijke apparaten zullen het leven niet per definitie
gemakkelijker maken. Denk maar aan de koelkast die zelf via internet
melk kan bestellen. Dat betekent dat je in de toekomst niet alleen aan
de buren moet doorgeven wanneer je met vakantie gaat, maar ook aan de
koelkast". Binnenkort verschijnt er een handelseditie van deze
dissertatie, getiteld 'Kachels, geisers en fornuizen'; Uitgeverij
Verloren, Postbus 1741 1200 BS Hilversum telefoon 035 - 685 9856
345 pagina's, ISBN 90-6550-647-9