EEN SMAL MAATSCHAPPELIJK DEBAT
Gezamenlijke verklaring van twaalf maatschappelijke organisaties over het publiek debat 'Eten en Genen'
Onze organisaties juichen een maatschappelijk debat over gentechnologie en voeding toe, als er sprake is van een open discussie. Maar dat is bij het publiek debat Eten en Genen nog maar de vraag. Genetisch gemanipuleerde gewassen staan al jaren op de velden, genetisch gemanipuleerd voedsel ligt al jaren in de winkels. Ook het standpunt van het kabinet is reeds bekend. In de Integrale Nota Biotechnologie die vorig jaar verscheen, heeft het kabinet aangegeven voorstander te zijn van de toepassing van gentechnologie bij onder meer de voedselproductie. Door minister Jorritsma is reeds 100 miljoen aan het bedrijfsleven ter beschikking gesteld voor de verdere ontwikkeling van 'moderne biotechnologie'. Als het kabinet de mening van de Nederlandse bevolking serieus nam, dan had zij met het innemen van een standpunt gewacht tot na het debat.
In plaats daarvan serveert de Commissie Terlouw ons vandaag in opdracht van de regering zeven voorbeelden van genetische manipulatie met voedsel. Deze gentech-hapjes zijn ons in het verkeerde keelgat geschoten. De zeven gentech-producten hebben een hoog sciencefiction gehalte. Zes van de zeven producten zijn gouden bergen die de gentech-industrie ons voorspiegelt. Het is nog maar zeer de vraag of ze zullen worden gerealiseerd. Toch worden de vermeende voordelen van deze producten voor het milieu en de Derde Wereld door de Commissie Terlouw al breed uitgemeten. Daarbij verzuimt de Commissie om de genetisch gemanipuleerde soja en maïs, die al vijf jaar in onze levensmiddelen worden verwerkt, in de discussie te betrekken. Deze soja en de maïs brengen voor consumenten geen voordelen, maar wel onzekerheid met zich mee en worden uit steeds meer winkels geweerd.
Het hoofddoel van de Commissie is te verhelderen "onder welke voorwaarden de toepassing van moderne gentechnologie in de voedselproductie maatschappelijk acceptabel is". De fundamentele vraag óf gentechnologie wel wenselijk en nodig is, lijkt niet aan de orde. We mogen alleen nog maar praten over het hóe van de toepassingen. Tot nu toe weigert de Commissie om de alternatieven voor genetische manipulatie, zoals biologisch en ander niet-gemanipuleerd voedsel, een volwaardige plaats in het debat te geven. Duurzame alternatieven kunnen, zonder de risico's van de gentechnologie, snelle en veilige oplossingen bieden voor maatschappelijke problemen, hier en in de Derde Wereld. Door deze oplossingen bij voorbaat uit te sluiten, wordt het maatschappelijk debat onnodig versmald. Pas als de alternatieven voor genetische manipulatie duidelijk gepresenteerd worden kunnen de deelnemers aan het debat een echte afweging maken tussen genetische manipulatie en andere mogelijkheden.
Er zijn zo veel onduidelijkheden en onbeantwoorde vragen over genetisch gemanipuleerde producten, dat
introductie in het milieu en in de voedselketen in onze ogen onverantwoord is. Over de risico's van genetische manipulatie tast de wetenschap nog in het duister. Niemand kent de precieze gevolgen voor natuur en milieu. Wel is al duidelijk dat deze onherroepelijk zijn. Genetisch veranderde eigenschappen van landbouwgewassen kunnen (onder meer via stuifmeel) uitkruisen naar verwante gewassen en wilde planten. Deze genetische vervuiling kan natuurlijke soorten verdringen en vormt een blijvende bedreiging voor de biodiversiteit, de soortenrijkdom op aarde.
Daarom zou het voorzorgsprincipe het uitgangspunt van overheidsbeleid moeten zijn. Dit principe is vastgelegd in internationale verdragen zoals het Biosafety Protocol (onderdeel van het Biodiversiteitsverdrag) dat binnenkort door Nederland zal worden geratificeerd. Bij inschattingen van gevolgen gaat het voorzorgsprincipe uit van de maximaal voorstelbare risico's. Voor genetische manipulatie betekent dit dat geen experimenten in de vrije natuur mogen plaatsvinden zolang nog zo veel wetenschappelijke onzekerheid bestaat. Een dergelijk beleid gebaseerd op het voorzorgsprincipe is ook nodig om de keuzevrijheid van boeren en consumenten te waarborgen. Als gevolg van uitkruising wordt het garanderen van 100 procent ongemanipuleerd zaaigoed, en dus gentech-vrij voedsel, nu al steeds moeilijker; dit kan op de lange termijn zelfs onmogelijk worden.
In de discussie over genetische manipulatie wijst de industrie er vaak op dat gentechnologie nodig is om de wereld, en met name de ontwikkelingslanden, van voldoende voedsel te voorzien. Maar een groot aantal organisaties van boeren uit zuidelijke landen wijst gentech-landbouw juist af, omdat die landbouw de onderliggende oorzaken van honger en armoede niet wegneemt en zelfs kan versterken. De gentech-landbouw dreigt onder meer de afhankelijkheid van boeren van de agrochemische industrie te vergroten. Wij vinden het een gemiste kans dat hier vandaag geen vertegenwoordigers van boerenorganisaties uit ontwikkelingslanden aanwezig zijn. Het debat wordt nu over hen en niet met hen gevoerd.
Tegen het genetisch veranderen van dieren ten behoeve van de voedselproductie bestaan grote ethische bezwaren. Dieren worden binnen de gentechnologie beschouwd als productiemiddelen. Dieren kunnen in die visie al naar gelang de behoefte van de mens genetisch worden versleuteld, terwijl het uitgangspunt zou moeten zijn dat dieren een eigen waarde hebben.
Wij roepen het kabinet en de Tweede Kamer op om een onmiddellijke stop te zetten op de introducties van genetisch gemanipuleerde organismen in het milieu en in de voedselketen zolang de discussie over genetische manipulatie nog volop woedt. Ook vragen wij aan de politiek om (nieuwe) investeringen in de gentechnologie in de ijskast te zetten, totdat er meer bekend is over de gevolgen en gevaren. De Commissie Terlouw vragen wij haar aanpak fundamenteel te wijzigen. Wij zullen de Commissie nauwgezet en kritisch blijven volgen en stevig met haar afrekenen als het maatschappelijk debat, ondanks alle kritiek, toch verwordt tot een gemanipuleerd debat.
Alternatieve Konsumentenbond
Both Ends
Dierenbescherming
Greenpeace
HIVOS
Milieudefensie
Natuur en Milieu
Nederlands Platform Gentechnologie
Novib
Platform Biologica
Proefdiervrij
X min Y