VAN BIOTEX TOT ASPARTAAM
Onderzoek aan enzymwerking levert patent op
Veel enzymen zijn, net als die in de Biotex, in staat eiwitten af
te breken. Enzymen zijn zelf ook eiwitten en zien er dan ook net zo
uit: een kluwen van aminozuurketens. Aan het oppervlak van de
kluwen zijn plekken te vinden die een soort slot vormen voor de
sleutels van bepaalde eiwitten. Door de vorm van het slot, de
aminozuren waaruit het is opgebouwd en de elektrostatische lading,
passen er slechts sleutels in van bepaalde eiwitten waarin het
enzym gespecialiseerd is. Met protein engineering, een soort
'eiwit-bouwkunde', probeert men eiwitten en dus ook enzymen zodanig
te versleutelen dat zij nieuwe, gewenste taken kunnen uitvoeren.
Arno de Kreij onderzocht in dit kader enzymen uit de thermolysine
familie (TLPs). Hij promoveert op 6 juli 2001 aan de
Rijksuniversiteit Groningen.
De TLPs hebben een aandeel in het ziekteverwekkende vermogen van
bacteriën als Legionella, en Staphylococcus. Bacteriële TLPs worden
ook toegepast in de industrie, onder andere in bakkerijen,
brouwerijen en in de leerlooierij. Thermolysine, de meest
voorkomende TLP, wordt gebruikt voor het maken van aspartaam, een
veel gebruikt kunstmatig zoetmiddel. TLPs zijn echter ook erg
geschikt voor de multidisciplinaire protein engineering onderzoek.
Door slechts enkele aminozuren te veranderen aan een slot, wist De
Kreij inderdaad de bindingseigenschappen van enkele TLPs te
wijzigen. Hij construeerde nieuwe enzymen die de industrie zo
interessant bleek te vinden dat er een patent op is aangevraagd.
Tot zijn verrassing stelde hij bovendien vast dat verschillende
mutaties op het oppervlak van een enzym elkaar over grote afstand
kunnen beïnvloeden. De vraag waarom eiwitten zo groot zijn, denkt
hij als volgt te kunnen beantwoorden: "Als ieder residu op het
oppervlak van een enzym invloed uitoefent op de elektrostatica van
het actieve centrum en deze invloeden afhankelijk van elkaar zijn,
dan heeft de natuur meer dan alleen het actieve centrum
geoptimaliseerd gedurende de evolutie." /FC
Arno de Kreij (Capelle aan de IJssel, 1970) studeerde scheikunde
aan de universiteit van Leiden. Hij voerde zijn promotieonderzoek,
gefinancierd door Stichting Scheikundig Onderzoek Nederland (SON)
en Technologiestichting STW, uit bij de vakgroep moleculaire
genetica van het Groningen Biomolecular Sciences and Biotechnology
Institute (GBB). Na zijn promotie treedt hij als senior scientist
in dienst bij Danisco Cultor in Kopenhagen.
Promotie
Van Biotex tot aspartaam: onderzoek aan enzymwerking levert patent op
Zie voorpagina.
Datum en tijd
vrijdag 6 juli 2001, 16.00 uur
Promovendus
A. de Kreij, tel. (050)363 21 02, fax (050)363 23 48, e-mail:
a.de.kreij@biol.rug.nl (werk)
Proefschrift
Engineering specificity and activity of thermolysin-like proteases
from bacillus
Promotores
prof.dr. G. Venema en prof.dr. V.G.H. Eijsink
Faculteit
wiskunde en natuurwetenschappen
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
NB: Dit is de laatste PERSINFORMATIE voor de zomer. Op 28 augustus
2001 verschijnt de eerste PERSINFORMATIE van het nieuwe academisch
jaar.