IP/01/1025
Brussel, 18 juli 2001
De Commissie vraagt het Europese bedrijfsleven om meer sociale
verantwoordelijkheid te nemen
In het zog van de mededeling van de Commissie over de kwaliteit van
het werk hebben de commissarissen Anna Diamantopoulou (werkgelegenheid
en sociale zaken) en Erkki Liikanen (ondernemingenbeleid en
informatiemaatschappij) vandaag een groenboek over de bevordering van
een Europees kader voor de sociale verantwoordelijkheid van bedrijven
voorgesteld(1)
. De bedoeling is dat bedrijven vrijwillig een bijdrage aan een betere
samenleving leveren. Het groenboek wil een debat op gang brengen op
basis van het zogenaamde "basistriplet": de idee dat bedrijven niet
alleen oog hebben voor economische factoren, maar ook vrijwillig
rekening houden met sociale en milieuthema's. De Europese Raad van
Gotenburg heeft zich onlangs bij het voorstel van de Commissie voor
een Europese strategie voor duurzame ontwikkeling aangesloten. In het
verlengde van dit voorstel stelt het groenboek dat de productiviteit
en de rentabiliteit van bedrijven kan worden verhoogd door
economische, sociale en milieuoverwegingen nauw op elkaar af te
stemmen. Bij de voorstelling van het groenboek zeiden de
commissarissen Diamantopoulou en Liikanen dat "steeds meer bedrijven
inzien dat er een verband bestaat tussen rentabiliteit en beste
praktijken op ethisch en milieuvlak. Gewetensvolle bedrijven trekken
niet alleen de beste werknemers aan, maar voorkomen ook dat die
werknemers het bedrijf opnieuw verlaten. Bovendien kunnen ze een
technologische voorsprong opbouwen die van vitaal belang voor hun
concurrentiepositie is." De Europese Raad van Lissabon (maart 2000)
heeft zich tot doel gesteld van de Europese Unie "de meest
concurrerende en dynamische kenniseconomie in de wereld te maken, in
staat tot duurzame economische groei, met meer banen en een hechtere
sociale samenhang." Het groenboek is een rechtstreekse bijdrage aan
deze doelstelling. Een deel van de uitdaging bestaat erin
rentabiliteit aan duurzaamheid en verantwoordelijkheidszin te
koppelen. Voorts is het zaak een juist evenwicht tussen flexibiliteit
en verantwoordelijkheid te vinden bij het ontwikkelen van een
bedrijfsvriendelijk klimaat.
De interne dimensie van de sociale verantwoordelijkheid van bedrijven
Recente aankondigingen van grootschalige afvloeiingen hebben veel aandacht gekregen en de schijnwerper gericht op de manier waarop bedrijven in dergelijke omstandigheden met hun werknemers omspringen. Sociaal verantwoordelijke bedrijven moeten op veranderingen kunnen inspelen een thema dat in het groenboek aan bod komt. In 2000 werden veel bedrijven geherstructureerd en er werd een record aan fusies en overnames opgetekend. Uit studies blijkt echter dat maar weinig herstructureringsoperaties erin slagen de onkosten terug te dringen, de productiviteit te verhogen en de kwaliteit en de klantenservice te verbeteren. Reden: herstructureringen tasten vaak het moreel, de creativiteit en de productiviteit van de werknemers aan. Het is vooral zaak om alle betrokken partijen via overleg en een open informatiebeleid bij de bezuinigingen te betrekken. Voorts moet een plan worden opgesteld om de rechten van de werknemers te beschermen en hun (waar nodig) de kans te geven zich om te scholen.
Meer algemeen past het debat over de sociale verantwoordelijkheid van
bedrijven in het bredere kader van het voorstel van de Commissie voor
een Europese strategie voor duurzame ontwikkeling een voorstel dat in
grote lijnen door de Europese Raad van Gotenburg (juni 2001) is
onderschreven. De belangrijkste boodschap van het document luidt dat
economische groei, sociale samenhang en milieubescherming op lange
termijn hand in hand gaan. Dit heeft tal van gevolgen voor de relatie
tussen bedrijven en hun werknemers. Een sociaal verantwoordelijk
personeelsbeleid (d.w.z. een duurzaam personeelsbeleid dat de hele
samenleving ten goede komt) impliceert dat bedrijven belang hechten
aan levenslang leren; gezondheid en veiligheid; een beter evenwicht
tussen werk, gezinsleven en vrije tijd; een grotere verscheidenheid
aan arbeidskrachten; gelijk loon en gelijke carrièremogelijkheden voor
vrouwen; winstdeling en aandelenparticipatie; enzovoort. Al deze
factoren kunnen rechtstreekse gevolgen voor de winstcijfers van
bedrijven hebben, aangezien ze tot meer productiviteit, minder
personeelsverloop, een groter aanpassingsvermogen, meer innovatie en
betere en betrouwbaardere producten leiden. Het groenboek benadrukt
voortdurend dat bedrijven er alle belang bij hebben om in hun relaties
met andere betrokken partijen meer te doen dan het wettelijk minimum.
Het respect van andere bedrijven en een goede reputatie zijn voor
bedrijven waardevolle troeven.
De externe dimensie van de sociale verantwoordelijkheid van bedrijven
Sociale verantwoordelijkheid houdt niet op bij de poorten van een
bedrijf: bedrijven moeten ook op plaatselijk, nationaal, Europees en
internationaal vlak hun sociale verantwoordelijkheid nemen. Bedrijven
moeten goede relaties met hun directe omgeving onderhouden, omdat ze
het merendeel van hun werknemers op de plaatselijke arbeidsmarkt
aanwerven. Bovendien vormt de plaatselijke markt voor de meeste
bedrijven de belangrijkste afzetmarkt. Door positieve relaties met de
plaatselijke bevolking aan te knopen kunnen bedrijven sociaal kapitaal
vergaren. Op die manier kunnen bedrijven netwerken opzetten en
contacten met andere bedrijven leggen. Grote bedrijven maken steeds
vaker van hun relaties met de plaatselijke bevolking gebruik om de
integratie van dochtermaatschappijen op markten waar ze zelf actief
zijn, te vergemakkelijken. Ze bevorderen de integratie door
bijvoorbeeld advies aan beginnende bedrijven en het MKB te verlenen of
een minderheidsbelang in deze bedrijven te nemen ("corporate
venturing").
Het MKB neemt vooral op plaatselijk vlak traditiegetrouw zijn sociale
verantwoordelijkheid. De consumenten verwachten van de bedrijven dat
ze hun producten op een efficiënte en ethisch verantwoorde wijze
produceren. De kans is groot dat bedrijven die duurzame relaties met
hun klanten aanknopen en naar producten en diensten van hoogwaardige
kwaliteit streven, meer winst boeken. De sociale verantwoordelijkheid
van bedrijven heeft ook een sterke internationale dimensie, onder meer
omdat de toeleveringsketens van bedrijven steeds vaker de hele wereld
omspannen. Bedrijven hanteren steeds vaker en vooral in hun contacten
met onderaannemers en leveranciers gedragscodes inzake
arbeidsomstandigheden, mensenrechten en milieu. Ze nemen zo niet
alleen hun sociale verantwoordelijkheid, maar proberen ook hun imago
te verbeteren en negatieve reacties van klanten te voorkomen. Sociaal
verantwoordelijke bedrijven leven ook alle relevante richtsnoeren van
de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en van de Organisatie voor
Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) na. Het groenboek
maakt echter ook duidelijk dat gedragscodes geen substituut voor
nationale en internationale wetten vormen, maar de wetgeving wel
kunnen aanvullen. Bovendien sorteren gedragscodes alleen effect als ze
naar behoren worden toegepast. Daartoe is behoefte aan meer
transparantie, beter toezicht en maatregelen om bedrijven bij de
vrijwillige toepassing van gedragscodes te helpen.
Een holistische benadering van de sociale verantwoordelijkheid van
bedrijven
Het is voor bedrijven belangrijk dat iedereen duidelijk kan zien dat
alle aspecten van de bedrijfscultuur (van de planning, de uitvoering
en het personeelsbeleid tot de dagelijkse besluitvorming) vanuit een
sociaal verantwoordelijk perspectief worden benaderd. Heel wat
multinationals publiceren al verslagen over sociale
verantwoordelijkheid. In vergelijking met milieu, gezondheid en
veiligheid komen de thema's personeelsbeleid, sociaal overleg,
kinderarbeid en mensenrechten in die verslagen maar mondjesmaat aan
bod. Het groenboek pleit daarom voor een bredere consensus over de
inhoud van de verslagen en voor uitvoerigere sociale accounting,
rapportage en audits. Dit stemt overeen met het recente verzoek van de
Commissie (zie de mededeling van de Commissie over een strategie voor
duurzame ontwikkeling) dat alle op de beurs genoteerde bedrijven met
tenminste 500 personeelsleden een "basistriplet" in hun jaarverslagen
publiceren(2)
.
Het groenboek pleit ervoor om optimaal te profiteren van het
wereldwijd gebruik van ethische labels. Consumenten vragen steeds
vaker dat bedrijven hun sociale verantwoordelijkheid nemen. Daarom
hebben individuele producenten, bedrijfstakken, ngo's en regeringen
een toenemend aantal ethische labels geïntroduceerd (die bijvoorbeeld
de naleving van alle arbeidsnormen waarborgen). Om te voorkomen dat
ethische labels tot bepaalde niches van de handel beperkt blijven,
moeten de labels efficiënter worden ingezet en inhoudelijk worden
geverifieerd.
Sociaal verantwoordelijke investeringen waarbij fondsen worden
geïnvesteerd in bedrijven die aan specifieke sociale criteria voldoen
zijn de afgelopen jaren veel populairder geworden en vormen potentieel
een krachtig instrument om de sociale verantwoordelijkheid van
bedrijven te bevorderen. Het effect van sociaal verantwoordelijke
investeringen kan echter alleen worden versterkt als de investeerders
zich op basis van een meer gestandaardiseerde sociale rapportage een
duidelijker beeld van de situatie kunnen vormen. Het groenboek pleit
daarom voor meer harmonisering van de instrumenten die worden gebruikt
om sociaal verantwoordelijke investeringen te evalueren.
Het overleg
Doel van het groenboek is een debat over alle aspecten van de sociale
verantwoordelijkheid van bedrijven op gang te brengen.
Overheidsinstanties (met inbegrip van internationale organisaties),
bedrijven, sociale partners, ngo's en alle andere betrokken partijen
en belangstellenden worden verzocht zich uit te spreken over de
volgende vraag: Hoe kan een partnerschap worden gesloten met het oog
op de bevordering van de sociale verantwoordelijkheid van bedrijven?
Opmerkingen kunnen tot 31 december 2001 naar het volgende adres worden
gestuurd:
Europese Commissie
Corporate Social Responsibility Green Paper consultation
Wetstraat 200
B-1049 Brussel
of:
CSR@CEC.EU.INT
(1)
"http://www.europa.eu.int/comm/employment_social/soc-dial/csr/csr_inde
x.htm"
http://www.europa.eu.int/comm/employment_social/soc-dial/csr/csr_inde
x.htm
(2)
Enigszins vergelijkbaar had de werkgroep op hoog niveau inzake de
economische en sociale gevolgen van de industriële veranderingen in
1998 bedrijven met meer dan 1000 werknemers verzocht om jaarlijks
vrijwillig een verslag over werkgelegenheid en arbeidsomstandigheden
te publiceren (een zogenaamd "Managing Change Report").