MINISTERIE VWS - 28 augustus 2001
ZORG MET TOEKOMST.: EEN VERKENNING IN DE ZORG
Minister Borst van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft dinsdag de
verkenning Zorg met Toekomst. naar de Tweede Kamer gestuurd. Hierin
staan toekomstigeontwikkelingen en beleidsvraagstukken op het terrein
van de zorg. Belangrijke maatschappelijke trends en de gevolgen
hiervan voor de zorg worden in kaart gebracht; dilemma.sworden
besproken. Deze verkenning, bedoeld om de discussie te stimuleren, is
een aanvulling op de vele toekomstscenario.s en cijfermatige
verkenningen, die op het terrein vande zorg al bestaan.
Inhoud rapport De ontwikkeling van de zorg en de zorgvraag wordt
grotendeels bepaald door de ontwikkelingen die Nederland, en in een
breder perspectief Europa, te wachten staan. Een aantal van deze
ontwikkelingen is te voorspellen. Dit geldt voor demografie, de
individualisering, de welvaartsgroei, de wetenschap en technologie, de
internationalisering, deliberalisering en de Europese integratie. Het
zorgbeleid moet zich hier op voorbereiden.
Concrete vragen die zich voordoen zijn hoe de gezondheidszorg in
Nederland moet anticiperen op de vergrijzing, de toenemende eigen
verantwoordelijkheid en zeggenschap vanburgers, de vooruitgang van de
medische wetenschap en technologie en de daarmee samenhangende vragen
op medisch ethisch terrein.
Samen met periodieke rapportages en onderzoeken van instituten als
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Gezondheidsraad,
Centraal Planbureau, Sociaal en CultureelPlanbureau en Raad voor de
Volksgezondheid en Zorg en met eerder verschenen nota's over het
zorgstelsel en de organisatie van de zorg is er veel informatie
beschikbaar bij devolgende kabinetsformatie. Op basis van deze
informatie kunnen relevante keuzes op het terrein van de zorg voor de
toekomst gemaakt worden.
o Demografie Hoe de vergrijzing zich precies in de zorgvraag zal
vertalen is onduidelijk. Thans loopt de gemiddelde zorgvraag vanaf 50
jaar langzaam op en komt op 75 jarige leeftijd echt in deversnelling.
Chronische aandoeningen zullen de totale zorgvraag en ziektelast gaan
domineren. Dit heeft gevolgen voor de inrichting van ons
gezondheidssysteem. De eerste generatie allochtonen komt op een
leeftijd dat ze een intensiever beroep op zorg gaan doen. De trend dat
Nederlandse vrouwen hun kinderen op steeds latere leeftijdkrijgen zet
door. Hierdoor nemen de medische problemen rond vruchtbaarheid,
zwangerschap en bevalling toe. De totale levensverwachting blijft
licht toenemen.
o Individualisering en welvaartsgroei De welvaartsgroei van de
afgelopen decennia heeft bijgedragen aan het proces van
individualisering. Door deze verminderde afhankelijkheid willen
burgers een toenemende matevan keuzevrijheid bij de inrichting van hun
leven. Dit komt ook tot uiting in de zorgvraag. Patiënten zijn
mondiger geworden en accepteren minder de beperkingen in de zorg.
Dezorg en de zorgverzekeraars gaan dan ook steeds meer uit van
vraagsturing. Hierbij moeten ook de eigen verantwoordelijkheid van de
patiënt voor levensstijl en het dragen vanfinanciële risico's bij de
verzekering aan de orde komen.
o Technologische ontwikkelingen De technologische ontwikkelingen
houden in dat er meer ziekten kunnen worden behandeld tot op steeds
hogere leeftijd. Hierdoor zullen de totale uitgaven van de
zorgtoenemen. Deze ontwikkelingen laten zich langs vier lijnen
schetsen; epidemiologisch onderzoek, farmacologisch onderzoek, de
nieuwe mogelijkheden van biotechnologie en genomics ende toepassingen
van ICT.
o Epidemiologsich- en farmacologisch onderzoek Er ontstaat een beter
en meer compleet wetenschappelijk overzicht van de gevolgen van
bepaald gedrag op de gezondheid vanmensen. In theorie is hier grote
gezondheidswinst te halen door gedragsverandering, soms ook in termen
van bespaarde uitgaven. Veel nieuwe en vernieuwde geneesmiddelenspelen
hierop in om de gevolgen van ongezonde leefgewoonten te compenseren.
Individueel valt de keuze vaak op deze medicamenten terwijl een meer
gezonde leefstijl eenbredere en duurzamere bijdrage levert aan de
volksgezondheid. Het motto van de overheid blijft dat .voorkomen beter
is dan genezen..
o Nieuwe mogelijkheden van biotechnologie en genomics De toepassing
van biotechnologie leidt in de gezondheidszorg tot nieuwe methoden
voor diagnostiek preventie enbehandeling van ziekten. De diagnostiek
maakt het mogelijk om risicoschattingen te maken over erfelijke
aandoeningen die zich nog niet hebben geopenbaard. Ook ziekten diezijn
te herleiden tot afwijkingen op het gebied van specifieke genen kunnen
mogelijk worden behandeld met gentherapie op DNA-niveau. Al deze
toepassingen leiden tot hogerekwaliteit van de gezondheidszorg, maar
ook tot ethische vraagstukken waar de burger en de maatschappij zich
voor geplaatst zien.
o ICT Informatie- en communicatietechnologie is bij uitstek geschikt
om de kwaliteit en de transparantie in de zorg te verhogen. Het is van
het grootste belang om eenduidige softwareen computersystemen in de
zorg te creëren. Patiëntendossiers en informatie aan patiënten over
behandeling en gebruik van nieuwe geneesmiddelen zijn zo voor
iedereeneenduidig beschikbaar zijn. De afgelopen jaren is nog te veel
met verschillende systemen in de zorg gewerkt.
o Internationalisering, liberalisering en Europese integratie Een
gevolg van internationalisering is dat de burger voor sommige vormen
van gezondheidszorg meer keuzevrijheidheeft door over de landsgrenzen
te kijken. Een ander aspect van internationalisering betreft
technologische mogelijkheden, diagnostische tests en geneesmiddelen
die in hetbuitenland worden aangeboden zonder veiligheidstoezicht,
bijvoorbeeld via internet. * Benodigde uitgavengroei De gezamenlijke
planbureaus hebben berekend dat op grond van de vergrijzing en de
technologische ontwikkelingen de uitgaven voor zorg de komende jaren
met tenminste 2,5procent per jaar moeten toenemen (in termen van
volume, dus exclusief loon- en prijsontwikkelingen). Bij deze
berekening is nog geen rekening gehouden met de inhaalslag dieook na
2002 nog moet worden voortgezet (wachtlijsten) en met
kwaliteitsverbetering. De feitelijke uitgavengroei zal dus hoger
moeten liggen. Onder paars 2 is de volumegroei 3,5 procent per jaar.
Beleidsvraagstukken Al deze maatschappelijke ontwikkelingen hebben een
ingrijpend, nog niet volledig te berekenen effect op de zorgvraag. De
zorgaanbieders zullen hier flexibel en creatief mee ommoeten gaan. Met
de modernisering AWBZ, Modernisering Cure de vernieuwing van het
verzekeringsstelsel 'Vraag aan bod' heeft het huidige kabinet hier al
een belangrijkeaanzet toe gegeven.
De belangrijkste conclusies voor het zorgbeleid zijn:
o zorgaanbieders en andere betrokken partijen moeten voldoende
vrijheid krijgen om permanent innovatief te handelen;
o er moet meer ruimte komen voor decentrale verantwoordelijkheden en
uitvoering;
o doelmatigheid en probleemoplossend vermogen van de sector moet
vergroot worden: wat anderen beter kunnen moet de overheid niet zelf
willen doen;
o het publiek belang van preventie staat buiten kijf: dit heeft een
positief effect op de gezondheidstoestand van de bevolking en op het
totaal aan zorguitgaven;
o de overheid moet omwille van haar geloofwaardigheid een passend en
consistent antwoord vinden op maatschappelijke verwachtingen voor het
reduceren of uitsluiten van risico's;
o de overheid schept noodzakelijke randvoorwaarden voor
arbeidsmarktbeleid in de zorg; individuele zorgorganisaties moeten dit
publieke belang waarborgen;