Persbericht drs Wim van Velzen
Straatsburg, 4 september 2001
Volgens commissaris Günther VERHEUGEN staat vast dat de uitbreiding
plaats zal vinden en wel spoedig. Met Nice is aan de politieke
voorwaarden voldaan. Het Ierse nee tegen Nice kan niet "business as
usual" zijn, maar de uitbreiding mag niet het slachtoffer worden van
de groeiende kloof tussen de burgers en de instellingen van de EU.
Hoewel het Ierse signaal ook een kwestie is van communicatie, bestaat
er volgens Verheugen een duidelijk verband tussen het debat over de
toekomst van de EU en de toekomstige grenzen. Niettemin heeft Nice
duidelijk de bakens gezet voor de toetreding en deze strategie heeft
de kandidaat-landen zeer gestimuleerd. De kandidaat-landen hebben zich
soepeler opgesteld, waardoor echte doorbraken mogelijk werden,
bijvoorbeeld op het punt van het vrij verkeer van werknemers. In
Göteborg zijn de Europese verkiezingen van 2004 als tijdpad
aangewezen. Het was een wijze beslissing om geen specifieke datum voor
specifieke landen te noemen. Het grondbeginsel moet blijven dat de
uiteindelijke toetreding gebaseerd is op individuele verdiensten,
differentiatie en de mogelijkheid om achterstanden in te halen. Dat
leidt tot een natuurlijk scenario waarbij alleen de
onderhandelingsresultaten doorslaggevend zijn en niet politieke
overwegingen. Van de 12 landen waarmee nu onderhandeld wordt, hebben
er tien verklaard zich aan het tijdschema van Göteborg te willen
houden. Het zou het vertrouwen ernstig schade als tegen sommige landen
werd gezegd dat zij er in ieder geval bij zullen zijn en andere niet.
Maar de EU moet zich voorbereiden op de mogelijkheid dat een eerste
groep van tien landen zal toetreden. Wat bevolkingsaantal betreft,
valt dat nog wel mee.
Verheugen merkt verder op dat het er niet zozeer toe doet hoeveel
hoofdstukken in de onderhandelingen met een kandidaat-land zijn
afgesloten, maar welke. De Commissie heeft tot taak over het belang
van de hele EU te waken. Van geen enkel land mag verlangd worden dat
het boven zijn macht presteert. Compromissen zijn noodzakelijk.
Er is een conflict tussen de vereiste dat de uitbreiding geen nieuwe deling in Europa mag veroorzaken en dat grensoverschrijdende contacten tussen nieuwe landen en hun buurlanden mogelijk blijven, en de vereiste dat de veiligheid gewaarborgd is. Netelige kwesties blijven de belastingen en de landbouw. Het gaat om het functioneren van de interne markt maar ook om de sociale cohesie. Er moeten flexibele oplossingen komen om geen sociale schok te veroorzaken bij de nieuwe landen. Voor de landbouw menen sommigen dat eerst hervormingen doorgevoerd moeten worden en vervolgens met de kandidaat-landen gepraat. Maar dat zou een nieuwe voorwaarde voor toetreding betekenen.
Voor de financiering van de uitbreiding zal de Commissie
begrotingsvoorstellen doen die overeenkomen met het financiële kader
tot 2007 zoals in Berlijn afgesproken. Dat geldt ook voor de
voorgenomen en noodzakelijke aanpassingen.
De overname van het gemeenschapsrecht verloopt voorspoedig, maar het
gaat nu ook om de toepassing. Alle kandidaat-landen voldoen nu
grotendeels aan de politieke criteria. Het concrete vooruitzicht op
toetreding heeft een gunstige invloed op de democratische
ontwikkeling. In landen zonder dit vooruitzicht doen zich problemen
voor. De mensenrechten en de rechten van minderheden moeten
geëerbiedigd worden. Vooral nationale minderheden hechten grote waarde
aan toetreding omdat de EU voor hen de beste bescherming betekent. De
integratie van Roma blijft een lastig probleem. Het is een illusie te
denken dat dat snel zal zijn opgelost, maar voor toetreding moeten de
kandidaatlanden geloofwaardige strategieën hebben ontwikkeld en ten
uitvoer gelegd.
In Roemenië zijn goede vorderingen geboekt met de weeskinderen en
adopties. Vooral rapporteur Nicholson heeft daar goed werk gedaan.
De economische hervormingen zijn nog niet overal voltooid, maar wel
zijn overal goede vorderingen, waarbij het verkeer van goederen en
diensten tussen de EU en de kandidaat-landen al verregaand
geliberaliseerd is.
Over de total economische situatie moet men realistisch zijn. De kloof
is enorm en die zal pas na lange tijd gedicht worden. Dat kan wel een
hele generatie duren. Maar er zijn al positieve effecten en die zullen
steeds meer toenemen. Een sterke groei zal de uitbreiding niet meteen
teweeg brengen, maar wel op de lange termijn. De macro-economische
situatie wordt nauwlettend gevolgd.
Toetreding van een verenigd Cyprus blijft het streven en Verheugen
hoopt dat er mede door de inspanningen van de VN en Groot-Brittannië
beweging in de kwestie komt. Wat Kaliningrad betreft, mag de
uitbreiding geen schade toebrengen aan de verhouding met Rusland. Het
contact over het profijtelijk benutten van de ligging van Kaliningrad
verloopt moeizaam, maar de nieuwe politieke en economische dynamiek in
het gebied zal ook voor Kaliningrad voordelen hebben.