Troonrede
Leden van de Staten-Generaal,
Aanslagen VS
De afschuwelijke aanslagen één week geleden in de Verenigde Staten hebben
vele duizenden onschuldige mensen van het leven beroofd. Onze gedachten zijn
bij de slachtoffers en hun nabestaanden, bij het gehele Amerikaanse volk, in
diepe verbondenheid en solidariteit. Deze aanslagen tegen de menselijkheid
doen ons beseffen hoe kwetsbaar ons aller bestaan is. Zij sterken ons in de
overtuiging dat iedere vorm van terrorisme met kracht moet worden bestreden.
Nauwe internationale samenwerking is noodzakelijker dan ooit om de
fundamentele waarden van vrijheid, democratie en rechtvaardigheid te
verdedigen.
Euro
Ook de Europese samenwerking is op deze waarden gegrondvest. De euro, die op
1 januari 2002 ons wettig betaalmiddel wordt, is het tastbare resultaat van
de wil om Europa politiek, economisch en sociaal te versterken. Het bereiken
van deze mijlpaal is een aansporing om de integratie verder te verbreden en
te verdiepen.
Economische ontwikkeling
Gesteund door gunstige economische omstandigheden is de afgelopen jaren in
ons land veel tot stand gebracht. De werkgelegenheid is spectaculair
gegroeid. Inkomens zijn over de hele linie gestegen. Er is en wordt op ruime
schaal geïnvesteerd in publieke voorzieningen en in versterking van onze
economie. Dankzij de inzet van zeer velen staat Nederland er nu in menig
opzicht beter voor.
Waakzaamheid is echter geboden, temeer nu de wereldeconomie een minder
gunstige ontwikkeling doormaakt.
Ondanks een tragere groei van ons nationaal inkomen zal volgend jaar in
totaal 8 miljard gulden, ofwel ruim 3,5 miljard euro, extra beschikbaar
komen voor kwaliteitsverbetering in vooral de gezondheidszorg, het onderwijs
en de veiligheid. Het werken in de publieke sector wordt aantrekkelijker
gemaakt.
Het begrotingsoverschot zal in 2002 naar verwachting 1 procent van het bruto
binnenlands product bedragen. Zo wordt gestaag voortgegaan met het aflossen
van de staatsschuld. Dat is essentieel om ook bij een toenemende vergrijzing
van de bevolking onze voorzieningen in stand te houden.
Bijzondere aandacht is nodig voor het beheersen van de inflatie en het
verruimen van de arbeidsdeelname. De regering legt daartoe een pakket
lastenverlichtende maatregelen aan u voor van in totaal 3 miljard gulden,
ofwel bijna 1,4 miljard euro.
Om de concurrentiepositie van ons land te versterken is een beheerste
loonkostenontwikkeling vereist. Dit is een verantwoordelijkheid van sociale
partners en overheid samen. Wanneer wij hierin slagen, zullen wij beter in
staat zijn onze ambities voor de toekomst te verwezenlijken.
Bestuur
Onze samenleving verandert snel. Dit doet een groot beroep op het
aanpassingsvermogen van zowel burgers als overheid. Mondige burgers hebben
steeds meer behoefte aan keuzevrijheid, kwaliteit en maatwerk. Om hieraan
tegemoet te komen zijn financiële middelen alleen niet voldoende. Het is
evenzeer een kwestie van organisatie, waaraan ook burgers, bedrijven en
instellingen belangrijke bijdragen kunnen leveren.
Voor een goede balans tussen vrijheid en verantwoordelijkheid is een
overheid nodig die richting geeft en ruimte biedt, die resultaten verlangt
en rekenschap aflegt; een overheid die normen stelt en handhaaft, daadkracht
toont en daarmee gezag heeft.
Gezondheidszorg
Aan de kwaliteit en organisatie van de gezondheidszorg worden steeds hogere
eisen gesteld, mede als gevolg van nieuwe medische mogelijkheden en
demografische ontwikkelingen.
Zorg op maat staat voorop.
De regering heeft de afgelopen jaren stapsgewijs een vernieuwing van het
zorgstelsel ingezet, die uitgaat van de vraag naar zorg en minder
regelgeving. In vervolg hierop heeft zij voorstellen gedaan voor een
algemene ziektekostenverzekering.
Solidariteit, keuzevrijheid en flexibiliteit staan hierin centraal.
In de gehandicaptenzorg en de thuiszorg begint het beleid gericht op
verkorting van wachtlijsten vruchten af te werpen. In de zorgsector als
geheel is echter nog steeds sprake van ernstige knelpunten. Voor het verder
terugdringen van personeelstekorten en wachttijden worden ook volgend jaar
aanzienlijke bedragen beschikbaar gesteld.
De voortgang van de medische wetenschap biedt vaak ongekende mogelijkheden,
die tevens ethische dilemma's oproepen. Om dit soort vraagstukken
fundamenteel te bestuderen wordt volgend jaar een centrum voor ethiek en
gezondheidsbeleid opgericht.
Onderwijs
Scholen en leraren krijgen meer ruimte en stimulansen om de kwaliteit,
variëteit en toegankelijkheid van het onderwijs te verbeteren. Met
aanvullende maatregelen zullen onderwijsachterstanden bij jonge kinderen
beter worden bestreden. De leerplichtige leeftijd wordt verlaagd naar vier
jaar.
De huidige knelpunten op de arbeidsmarkt onderstrepen de noodzaak van
omvangrijke investeringen in het beroepsonderwijs. De regering geeft hieraan
samen met sociale partners invulling.
Om de internationale aansluiting van ons hoger onderwijs te bevorderen wordt
komend jaar een begin gemaakt met de invoering van een
bachelor-master-stelsel en wordt de borging van de kwaliteit versterkt.
Cultuur
De toegankelijkheid van ons cultureel erfgoed voor een groot en divers
publiek vraagt om vernieuwingen in het museaal bestel. De regering heeft
middelen vrijgemaakt voor een ingrijpende renovatie van het Rijksmuseum in
Amsterdam.
Openbare orde en veiligheid
Veiligheid is een algemeen belang bij uitstek. Na de vuurwerkramp in
Enschede heeft de nieuwjaarsbrand in Volendam onze samenleving opnieuw diep
geraakt. Maatregelen zijn genomen om regels waar nodig aan te scherpen en
beter te handhaven. Vrijblijvendheid mag niet worden getolereerd. Eenieder
dient de eigen verantwoordelijkheid te beseffen en te nemen.
Tekortkomingen bij de rampenbestrijding worden in nauwe samenwerking met
alle betrokkenen voortvarend aangepakt.
Criminaliteit vormt nog steeds een groot maatschappelijk probleem. Daders
van strafbare feiten zullen sneller worden opgepakt en berecht. Hiertoe
breidt de regering de capaciteit van politie en justitie verder uit. De
behandeling van gedetineerden en hun begeleiding na terugkeer in de
samenleving worden geïntensiveerd om recidive tegen te gaan. Dit geldt in
het bijzonder voor jeugdige plegers van geweldsdelicten.
Om jongeren met problemen tijdig adequate hulp te kunnen bieden, zullen het
preventief jeugdbeleid en de jeugdzorg worden verbeterd. De grote steden
krijgen extra financiële ondersteuning om meer aandacht te kunnen geven aan
de veiligheid in probleemwijken.
Mobiliteit
Welvaartsgroei en mobiliteit gaan hand in hand. Omvangrijke investeringen in
bereikbaarheid blijven noodzakelijk. De kwaliteit van de leefomgeving wordt
hierbij nadrukkelijk in acht genomen. Binnenkort zal de regering een
wetsvoorstel indienen tot invoering van een kilometerheffing in combinatie
met een verlaging van de vaste lasten voor de automobilist.
Aanvullende middelen worden ingezet om wegen en overwegen veiliger te maken.
De veiligheid in en rondom het openbaar vervoer zal worden vergroot door het
aanstellen van toezichthouders en het aanbrengen van extra verlichting en
camera's. Knelpunten bij het treinvervoer zullen gefaseerd worden
weggenomen.
Voor de sociale en economische toekomst van ons land blijven de mainports
Schiphol en Rotterdam van onmisbare betekenis. De regering neemt nog dit
jaar een besluit over de Tweede Maasvlakte.
Landbouw
De veehouders in ons land maken een moeilijke periode door. De mond- en
klauwzeercrisis heeft veel ondernemers en hun gezinnen zwaar getroffen.
Onder moeilijke omstandigheden hebben zijzelf en de verschillende diensten
gewerkt aan de bestrijding ervan.
De komende jaren dient de landbouw een duurzamer karakter te krijgen, zowel
in eigen land als in Europa.
Het doel daarbij is een hogere kwaliteit en meer diversiteit. Bijzondere
inspanningen zullen worden verricht ten behoeve van het milieu, het welzijn
van dieren en de voedselveiligheid.
Zowel de landbouwsector zelf als de Nederlandse en Europese overheden hebben
hierin een rol te vervullen. Ook de consument kan een bijdrage leveren aan
noodzakelijke veranderingen.
Milieu
De omslag naar een duurzame energiehuishouding en een verantwoord gebruik
van fossiele brandstoffen gaat gepaard met ingrijpende aanpassingsprocessen
die veel van alle betrokkenen vragen. Milieuproblemen mogen niet worden
afgewenteld op andere landen en volgende generaties. Spoedige
inwerkingtreding van het internationale biodiversiteitsverdrag is gewenst.
Ten behoeve van de VN-conferentie over duurzame ontwikkeling bereidt de
regering een nationale strategie voor. Het akkoord dat deze zomer in Bonn is
gesloten vormt een doorbraak voor het internationale klimaatbeleid.
Goedkeuring van het Kyoto-protocol in 2002 is van vitaal belang om de
uitstoot van broeikasgassen wereldwijd terug te dringen.
Ruimtelijke ontwikkeling
In ons land hechten wij steeds meer waarde aan de kwaliteit van de ruimte.
Om de schaarse ruimte goed te benutten kiest de regering voor intensief en
meervoudig gebruik en, waar nodig, herinrichting van gebieden. De uitwerking
van de nota ruimtelijke ordening zal u rond de jaarwisseling bereiken,
evenals het ontwerp voor een nieuwe wet op de ruimtelijke ordening.
Behoud en goed beheer van de natuur zijn van toenemend belang. Daarom krijgt
de ecologische hoofdstructuur een extra impuls.
Huisvesting
Een voldoende aanbod van woningen voor alle inkomensgroepen en soorten
huishoudens is noodzakelijk. Binnenkort zal de regering voorstellen doen om
de productie van nieuwbouw op te voeren. In het komende jaar wordt u een
wetsvoorstel aangeboden teneinde de betrokkenheid van burgers bij hun
woonsituatie te vergroten.
Vrijwilligers
Vrijwilligerswerk en mantelzorg zijn in onze samenleving van onschatbare
waarde. Voor de ondersteuning van activiteiten op dit gebied stelt de
regering aanvullende middelen ter beschikking.
Ziekteverzuim
Sport en beweging dragen bij aan gezondheid en vermindering van
ziekteverzuim.
Arbeidsongeschiktheid
Nog te vaak volgt op ziekte een langdurige uitschakeling uit het
arbeidsproces. Zowel om sociale als om economische redenen dient het beroep
op de WAO te worden verminderd.
Er moeten meer kansen worden geschapen en benut om aan het werk te blijven
of weer aan het arbeidsproces deel te nemen, uitgaande van wat mensen wél
kunnen. Na ontvangst van het advies van de Sociaal-Economische Raad over de
aanbevelingen van de commissie-Donner zal de regering met spoed voorstellen
tot wetswijziging voorbereiden.
Arbeid en zorg
Steeds meer vrouwen en mannen combineren arbeid met zorgtaken. De wet arbeid
en zorg, die volgend jaar van kracht wordt, vergroot daartoe de
mogelijkheid, onder meer door invoering van betaald kortdurend zorgverlof en
betaald adoptieverlof. De capaciteit van de kinderopvang wordt verder
uitgebreid.
Integratie etnische minderheden
De sociaal-economische positie van etnische minderheden in ons land is de
afgelopen jaren versterkt, al is er nog veel verbetering nodig. Nieuwe
migranten worden intensief begeleid bij hun verplichte inburgering. Om het
integratieproces te bevorderen van hen die al langer in Nederland
verblijven, maakt de overheid op ruime schaal inburgeringsprogramma's
mogelijk.
Deelname daaraan is essentieel om een plaats in onze samenleving te
vervullen. Initiatieven vanuit het bedrijfsleven om werk en inburgering te
combineren blijken van grote waarde te zijn.
Asielzoekers
Eerder dit jaar is de nieuwe vreemdelingenwet in werking getreden. Door de
vereenvoudiging van procedures verkrijgen vreemdelingen eerder dan voorheen
duidelijkheid over de vraag of zij tot ons land kunnen worden toegelaten.
Alleenstaande minderjarige asielzoekers zullen sneller weten of hun verblijf
in speciale opvang gericht wordt op integratie of op terugkeer.
Vreemdelingen die hier niet mogen blijven, zullen ons land tijdig moeten
verlaten.
Kiesrecht en overheidsinformatie
Komend jaar zijn er verkiezingen voor de gemeenteraden en de Tweede Kamer.
De regering acht het van groot belang dat zo veel mogelijk kiezers van hun
stemrecht gebruikmaken. Een vitale democratie is gebaat bij actieve
participatie van burgers. Het raadgevend referendum biedt daartoe vanaf 1
januari nieuwe mogelijkheden.
Betrokkenheid van de burger wordt verder bevorderd door modernisering van
overheidscommunicatie en van toegang tot informatie. Daartoe zijn
voorstellen tot nieuw beleid en aanpassing van de Grondwet in voorbereiding.
Nederlandse Antillen en Aruba
De Nederlandse Antillen werken met hulp van het Internationaal Monetair
Fonds aan een duurzaam herstel van de sociaal-economische situatie.
Nederland draagt daaraan actief bij.
Op Aruba vraagt een evenwichtige ontwikkeling van de overheidsfinanciën
voortdurende aandacht.
Koninklijk Huis
Met voldoening kijken wij terug op het huwelijk van Prins Constantijn met
Laurentien Brinkhorst eerder dit jaar. Het voorgenomen huwelijk van Prins
Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta op 2 februari 2002 vervult ons met
vreugde. Samen bereiden zij zich intensief voor op hun toekomst.
Europese Unie
Het is van groot belang dat Europese besluiten democratisch worden
gecontroleerd en dat de burger zich herkent en thuis voelt in Europa.
De regering hecht zeer aan een spoedige goedkeuring van het Verdrag van
Nice. Dat is essentieel voor de toetreding van Midden- en Oost-Europese
landen tot de Europese Unie.
De uitbreiding zal gunstig zijn voor de stabiliteit en de veiligheid van
Europa en voor het welzijn van de burgers.
Om de Europese Unie te ontwikkelen tot een van de meest concurrerende en
dynamische regio's ter wereld is voortzetting van de economische integratie
vereist. Gezamenlijk werken wij aan doelstellingen die mensen werkelijk
raken: vrede en veiligheid, werkgelegenheid en sociale rechtvaardigheid,
voedselveiligheid, een gezonde leefomgeving en de strijd tegen criminaliteit
en terrorisme. Op al deze terreinen kan en moet Europa een krachtige partner
in de wereld zijn.
Ontwikkelingssamenwerking
Toenemende globalisering brengt velen in de wereld meer welvaart.
Tegelijkertijd missen nog steeds grote groepen mensen in vooral de armste
landen, met name in Afrika, de aansluiting bij deze ontwikkeling. Voor een
meer rechtvaardige verdeling van de welvaart is financiële hulp aan
ontwikkelingslanden noodzakelijk maar niet voldoende. Samenhangende
inspanningen zijn nodig op alle beleidsterreinen, in het bijzonder de
armoedebestrijding, de gezondheidszorg en de bevordering van de
wereldhandel.
Globalisering
Internationale samenwerking staat onder druk. Hervorming en versterking van
de Verenigde Naties, het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en de
Wereldhandelsorganisatie moeten hierop het antwoord zijn. Alle landen
behoren te investeren in internationale samenwerking en afspraken na te
komen. Het bedrijfsleven kan hieraan bijdragen door maatschappelijk
verantwoord te ondernemen. De regering zal blijven opkomen voor mensen die
onvoldoende kunnen delen in de kansen die globalisering biedt.
Internationale vrede en veiligheid
Meer dan 1500 Nederlandse militairen nemen thans deel aan internationale
crisisbeheersingsoperaties, vaak onder moeilijke omstandigheden. Eerder dit
jaar hebben onze blauwhelmen een waardevolle bijdrage geleverd aan de
bevordering van vrede en stabiliteit in Ethiopië en Eritrea. Momenteel zet
een Nederlandse compagnie zich samen met partners in voor handhaving van de
vrede in een multi-etnisch Macedonië.
Er wordt verder gewerkt aan een vergroting van de paraatheid, flexibiliteit
en snelle inzetbaarheid van de krijgsmacht. Nederland draagt bij aan de
versterking van het vermogen tot crisisbeheersing binnen het gezamenlijke
kader van de NAVO en de Europese Unie. Een politiek krachtiger Europa met
meer directe verantwoordelijkheid voor vrede en veiligheid zal beter kunnen
bijdragen aan het voorkomen en oplossen van conflicten in de wereld.
Mensenrechten
Het schenden van mensenrechten mag niet onbestraft blijven. Het
Joegoslavië-tribunaal en het internationaal strafhof, dat zich naar
verwachting al komend jaar in Den Haag zal vestigen, zijn van grote
betekenis voor de internationale rechtsorde.
Midden-Oosten
De regering is diep bezorgd over de voortdurende geweldspiraal in het
Palestijns-Israëlische conflict. Zonder intensieve betrokkenheid van de
internationale gemeenschap zullen partijen niet tot elkaar komen. Tezamen
met onze Europese partners en de Verenigde Staten zet Nederland zich in voor
een hervatting van het vredesproces in het Midden-Oosten.
Indonesië
De samenwerking met Indonesië is gericht op stabiliteit en
sociaal-economisch herstel. De regering draagt actief bij aan de
inspanningen van de internationale gemeenschap bij de wederopbouw van de
Molukken. Nederland verleent gaarne ondersteuning bij de verdere opbouw van
de rechtsstaat en goed bestuur in de archipel.
Aanslagen VS
De dramatische gebeurtenissen in de Verenigde Staten doordringen ons allen
van de noodzaak tot nauwe internationale samenwerking ter verdediging van
onze fundamentele waarden van vrijheid, democratie en rechtvaardigheid.
Leden van de Staten-Generaal,
De sociale, economische en financiële fundamenten van ons land zijn de
afgelopen jaren verstevigd. Zeer velen hebben daaraan bijgedragen. De
weerbaarheid van veel mensen is groter geworden. Investeringen in de
kwaliteit van onze samenleving leiden tot zichtbare resultaten. Er moet
echter nog veel gebeuren.
In hoog tempo voltrekken zich nieuwe ontwikkelingen die om tijdige en
adequate antwoorden vragen, ook in Europees en internationaal verband. Dit
vergt een groot aanpassingsvermogen en krachtige inspanningen van burgers,
overheid en bedrijfsleven, zeker nu de economische vooruitzichten minder
gunstig zijn. Voorop staat de noodzaak van verantwoord evenwicht: tussen
economische dynamiek en sociale rechtvaardigheid, tussen individuele
ontplooiing en wederzijdse verantwoordelijkheid.
Met de betrokkenheid en de bijdragen van allen kunnen wij met succes
voortbouwen aan onze gezamenlijke toekomst. Regering en
volksvertegenwoordiging hebben hierbij een bijzondere opdracht.
Van harte spreek ik de wens uit dat u uw verantwoordelijke taken met toewijding en grote inzet zult vervullen, in het vertrouwen dat velen met mij u wijsheid toewensen en om zegen voor u bidden.