Alternatieve Troonrede 2001
Leden der Staten-Generaal, lieve mensen!
Vorige week dinsdag moest ik denken aan die ene dag dat ik als
13-jarig schipperskind wakker werd op het water, in de Rotterdamse
haven.
Wat een herrie! Vader zei: kunnen ze verdorie niet op een ander
tijdstip oefenen, die soldaten? Maar ik zag de soldaten en aan hun
helmen zag ik dat ze niet bij ons land hoorden. Het was de dag waarop
mijn alledaagse, gewone leven ineens veranderde in het meest
verschrikkelijke dat je kunt bedenken: oorlog. Toen daarna de
vliegtuigen kwamen en met bommen Rotterdam in brand staken en zoveel
mensen in één dag vermoordden, voelde ik me klein en verpletterd. Ik
kon niet begrijpen dat mensen andere mensen zoiets konden aandoen.
Daarom voel ik me nu zo verbonden met al die 13-jarige en andere kinderen in Amerika die zich even verpletterd moeten voelen als ik toen, als slachtoffers van onvoorstelbare en onbegrijpelijke terreur. En dat geldt natuurlijk ook voor hun ouders. Onbegrip, ontzetting, ongeloof - toen en nu. Nog steeds die vraag: waaróm doen mensen andere mensen zoiets aan? Want het is geen natuurramp - mensen maken deze ramp. We kunnen alles maken, in de goede zin van het woord. Maar waarom maken we er zo vaak zo'n geweldige puinhoop van?
Dit wilde ik als eenvoudig en verbijsterd burger van ons land zeggen
voordat ik verder ga als koningin voor één dag, over Nederland
vandaag.
Morgenmiddag spreekt onze koningin voor het leven voor de allerlaatste
keer een troonrede uit van Wim Kok. Niet omdat zíj ermee stopt, hoor,
háár kroonprins moet nog even wachten, maar omdat premier Kok er mee
ophoudt. Diens kroonprins staat al te trappelen, maar moet nog wel
eerst gekozen worden, volgend jaar. Ik ben benieuwd. Maar dat zie ik
dan wel.
Vandaag wil ik niet vooruit maar teruguit kijken, als koningin voor
één dag. Terugkijken op wat de koningin voor het leven acht jaar op
rij namens Wim Kok aan ons allemaal gezegd en beloofd heeft. En wat
daarvan terechtgekomen is.
Zijn we echt sterker en socialer geworden in Nederland, zoals werd
beloofd?
Kunnen meer mensen op eigen benen staan en zijn de verschillen tussen
de mensen kleiner geworden?
Hebben u en ik meer te zeggen gekregen over ons leven?
Is er nu werk, werk, werk voor iedereen?
Is de samenleving veiliger en de toekomst zekerder geworden?
Als ik om me heen kijk, vrees ik dat er meer belóófd dan gedáán is. Omdat de koningin dát morgen volgens mij niet zal bekennen, heb ik dit keer mijn schaduwkabinet gevraagd om precies dáárover een alternatieve troonrede te schrijven. Daarom heb ik vooral gezocht naar mensen uit de praktijk, die weten wat er echt aan de hand is. Dwarse, kritische, oplettende en betrokken mensen. Met hun hulp wil ik de komende minuten, als u mij dat toestaat, even afrekenen met Paars.
Ik zal zoals het betaamt, beginnen met de minister-president. Op een
aantal momenten in de afgelopen jaren was hij ónze minister-president,
de premier van ons allemaal. Als er hele erge dingen gebeurd waren en
iemand een woord van medeleven namens ons allemaal moest spreken.
Zoals afgelopen week. Dan was ik blij met hem.
Maar ik moet helaas zeggen dat Wim Kok ook heel vaak níet mijn
minister-president was. Omdat hij dingen deed die ik niet van hem
verwachtte. En omdat hij dingen naliet die ik juist wél van hem
verwachtte.
Ik ben maar een eenvoudige huisvrouw, híj is de baas van het land.
Maar ík heb mijn huishouden op orde, híj laat het huishouden van ons
land op wezenlijke punten in wanorde achter. Hij heeft toegestaan dat
de rijkdom van particulieren enorm gegroeid is en ondertussen de
overheid is uitgekleed en verarmd. De graaizucht is onder zijn bewind
geweldig vergroot en het aantal miljonairs verveelvoudigd. Ondertussen
is er voor veel belangrijke publieke zaken en taken, zoals zorg,
onderwijs en veiligheid, te weinig geld. Die afrekening valt dus
slecht uit.
Dat geldt ook als ik kijk naar de dingen die de regering níet deed. Ik
vond de minister-president vaak niet daadkrachtig. Als je zegt dat je
je doodergert aan schandalige verrijking van topmanagers, dan moet je
er iets aan doen. Als je zegt dat ons land sterk en sociaal moet zijn,
dan geef je geen miljarden belasting terug aan mensen en ondernemers
die toch al vaak van gekkigheid niet weten wat ze met hun geld moeten
doen. Dan gebruik je dat geld om de onderwijsbegroting weer op
hetzelfde niveau te brengen als in de ons omringende landen. Of je
besteedt het in de zorg. En wat je zeker niet doet is de rijken nog
rijker maken en de armen nog armer.
Vandaag is premier Kok heel populair bij ondernemers - dezelfde
ondernemers die vroeger de vloer met hem aanveegden als
vakbondsvoorman. Ik weet niet of hij daar blij mee is. Het is maar
waar je je vrienden zoekt. Maar ík zag 'm veel liever als vakbondsman
die riep dat hij het niet pikte, dan als minister-president die alles
pikte wat de VVD en de ondernemers hem voorschreven.
Nu ik het toch over de VVD heb, wil ik graag even afrekenen met meneer
Hermans, de minister van Onderwijs. Ik moest vroeger altijd erg lachen
om die andere Hermans, om Toon. En als ik dan nu zie hoe die Loek
Hermans het onderwijs te grabbel gooit, dan denk ik vaak: 'Leg neer
die bal!' Ik bedoel: van minister Hermans hebben we privé-scholen
gekregen, waar kinderen van rijke ouders terecht kunnen. Terwijl er
tegelijkertijd steeds meer zwarte scholen bijkomen waar de kansen van
kinderen meetbaar achterblijven. Dat lijkt toch nergens op? Als we al
onderscheid gaan maken tussen de kansen van het ene en het andere
kind, dan kan er toch niks van onze wereld terechtkomen? Mijn
schaduwkabinet meldt me dat er de afgelopen jaren allerlei
'pedagogische centra' en 'schooladviesdiensten' zijn opgericht. Maar
voldoende mensen voor de klas? Díe hebben we niet meer. Dus adviseert
míjn deskundige kabinet: laat alle adviseurs en onderwijskundigen die
een lesbevoegdheid hebben, voorlopig vooral weer voor de klas gaan
staan. Dat werkt in ieder geval!
Afrekenen met minister Hermans betekent ook dat de schaalvergroting
van de afgelopen jaren moet worden teruggedraaid. Er moeten weer
overzichtelijke scholen komen, waar leraren en leerlingen elkaar
kennen. En waar je niet struikelt over de managers. Allerlei
tijdverslindende regelingen moeten een stuk eenvoudiger worden, zodat
leraren en schoolleiding zich weer kunnen gaan bezighouden met waar ze
goed in zijn: lesgeven en het overdragen van normen en waarden.
Kort geleden hebben leraren en ander onderwijspersoneel een
salarisverhoging gehad - maar dat is lang niet genoeg. Door de
inflatie is hun koopkracht zelfs gedaald! Daar moeten we snel iets aan
doen, in overleg met de bonden, zegt mijn schaduwkabinet. We moeten
volop inzetten op herstel van het aanzien en bovenal van het gezag van
de leraar en de school. Want daar worden we allemaal beter van, onze
kinderen en kleinkinderen voorop!
Want kijk maar eens naar de jeugdcriminaliteit. Ik geloof niet dat de
kinderen van nu slechter zijn dan toen ik kind was. Maar wellicht
worden ze slechter gemáákt? De kinderrechter in mijn schaduwkabinet
vertelt me dat het behoorlijk uit de hand loopt met een deel van de
jeugd. 'Harder aanpakken' en 'zwaarder straffen', roepen politie en
politici dan in koor. Maar wat is er de afgelopen jaren door de
regering gedaan voor de jeugd? Er is bezuinigd op onderwijs, op
straathoekwerk, op consultatiebureaus en op jeugdartsen.
Jeugdhulpverlening en jeugdbescherming zijn een lachertje geworden.
Een kind uit een gezin met allerlei problemen, krijgt één uur per zes
weken hulp. Tien minuten, 600 seconden, per week. Tenminste: nadat het
eerst een flinke tijd op de wachtlijst heeft gestaan! Vaak zijn de
problemen en de emoties dan al zo hoog op gelopen, dat
uithuisplaatsing onvermijdelijk is. Is die eenmaal geregeld, dan
volgt, u raadt het al, opnieuw een wachtlijst. Nou, voordat Jantjelief
eindelijk is geplaatst, zit-ie al vast op het politiebureau. Dat is
toch verschrikkelijk?
Er is een groot tekort aan pleeggezinnen, maar denkt u dat we daarom
zuinig omspringen met de pleeggezinnen die er zijn? Welnee! Die mensen
moeten te pas en te onpas klaar zitten voor de begeleiders, de
gezinsvoogden en voor wie al niet, zodat de instellingen weer wat te
rapporteren hebben, en het 'behandelplan' kan worden uitgevoerd. Wat
de pleegouders zelf aan wijsheid en ervaring hebben in te brengen,
daar wordt amper naar geluisterd! Ik snap dat niet! Het is hoog tijd
dat we die mensen snel serieus gaan nemen. Dat betekent: stoppen met
de betutteling. En dat betekent dat het voor mensen met een laag
inkomen ook financieel mogelijk wordt om pleegouder te zijn.
De grootste uitstaande rekening aan geschonden beloften, is volgens mij van mevrouw Borst van volksgezondheid. Door leden van mijn schaduwkabinet wordt ze als minister verantwoordelijk gesteld voor de verzieking van de zorg. Beter heeft ze de zorg in ieder geval niet gemaakt - en dáár hebben we toch ministers voor volgens mij.
Ikzelf en m'n man zijn gelukkig gezegend met een goede gezondheid. Ik
fiets nog overal naartoe en ben niet afhankelijk van de zorg van
anderen. Maar ik heb ook de toestanden in het verpleeghuis van mijn
moeder zaliger gezien - en ik ben blij dat ze die nu niet meer hoeft
mee te maken. Ik zie hoe het fout gaat bij mensen van mijn leeftijd
die thuiszorg nodig hebben, of het ziekenhuis, de dokter, het
verzorgingshuis. Terwijl ze geholpen moeten worden, moeten ze zo vaak
wachten, wachten, wachten - alsof je het eeuwige leven hebt. Je krijgt
de indruk dat de bodem onder de zorg weggeslagen is. Dat het in de
gezondheidszorg soms een beschamende janboel is, wisten we vier jaar
geleden ook al, maar van een ander beleid heb ik althans niks gemerkt.
En wat zien we nu? De problemen in de zorg lijken als twee druppels
water op de problemen in het onderwijs. Uit mijn schaduwkabinet hoor
ik dat er al jaren sprake is van steeds meer 'zorgcoördinatoren',
'clustermanagers', 'verzuimmanagers' en 'P&O-functionarissen'. Weet u
wat dat zijn? Ik heb geen flauw idee, eerlijk gezegd. Maar ze zullen
er waarschijnlijk wel wat meer voor krijgen dan de AOW en het kleine
pensioentje waarvan ik rondkom... Nou gun ik iedereen een goedbetaalde
baan met een bijbehorende interessant klinkende functie, maar hadden
we niet vooral behoefte aan meer handen aan het bed? Is verpleegster
of verzorgster eigenlijk niet de allermooiste titel in de zorg? Wordt
het dan geen tijd om eindelijk het roer om te gooien? In de mensen die
het échte werk doen in de zorg, wordt al jaren te weinig geld
gestoken. Zij moeten cursussen, congressen en lezingen vaak zelf
betalen. En ze zijn er in salaris ook al jaren niet op vooruit gegaan.
Vindt u het dan gek dat zovelen van hen hun geluk ergens anders
zoeken? Verpleegkundigen weghalen uit andere landen is natuurlijk geen
oplossing. Dat kost handen vol geld en is daarbij ook nog volstrekt
a-sociaal tegenover de mensen daarginds, die nog veel harder
deskundige zorg nodig hebben.
Wat de regering niet kan, moet de markt maar doen.
Dát is de afgelopen jaren dé boodschap van de regering geweest. Maar
de markt dóet dat niet. Die láát zich niet commanderen door onze
wensen. Ik heb een voorbeeld. Vijf jaar geleden voerde de regering in
de kraamzorg de zogenaamde marktwerking in. Een bloeiende, enthousiast
werkende bedrijfstak is daardoor in complete chaos geraakt en ligt
volledig op zijn gat. Kleine en grote kraamzorgorganisaties gaan
failliet. Kraamverzorgsters zijn niet meer te vinden. Wie wil daar nu
nog werken? En wat nog erger is: ons unieke en bewonderde systeem van
thuisbevallen dreigt kopje onder te gaan. Van die marktwerking is de
kraamzorg dus slechter én duurder geworden.
Heel veel geld in de zorg gooien we weg aan reclame. Dat vindt mijn
schaduwkabinet helemaal foute boel. Mijn adviseurs zeggen dat er in
plaats van ronkende reclameverhaaltjes échte plannen moeten komen,
voor een stabiele en eenvoudige opzet van het zorgstelsel, waarin
iedereen weet waar hij aan toe is. Met mínder managers en méér
verpleegsters en verzorgsters.
Wég met al het wachten,
méér handen aan het bed -
tijd om aan te pakken,
dát zegt míjn kabinet!
De regering wil ook kunstenaars de markt op hebben. Dan bedoelen ze
niet de Centrummarkt bij de Laurenskerk, maar die ongrijpbare markt
waar iedereen het over heeft maar waarvan niemand weet waar hij is.
Mijn kunstminnende en muziekmakende schaduw-adviseur zegt me: ze zijn
volledig in de war! Want de meeste kunstenaars werken al 80 uur per
week. Die hebben echt geen tijd om zichzelf ook nog eens 'in de markt
te zetten'. En dan zegt de regering wel dat je daar dan maar iemand
voor moet inhuren, maar die kost al gauw het dubbele van wat zo'n
kunstenaar zelf verdient.
Mijn kabinet vindt het verder een gruwel dat er tegenwoordig vooral
geld in kunst en cultuur wordt geïnvesteerd door wat een van de leden
ervan 'de Hielenlikkers van de Heilige AEX' noemt: gierige vrekken die
alleen geld uítgeven om er geld aan te verdíenen. Zij zijn niet in
creatieve kunst maar in financiële kunstjes geïnteresseerd. Dus
investeren ze nooit in kunst als van tevoren niet vaststaat dat hun
bankrekening er beter van wordt! En dat terwijl kunst toch zo vaak
zorgt voor het vrolijke moment, voor de ontroering, voor de
bezinning...
Sommige mensen zeggen dan: wat wil je ook als je als staatssecretaris
van cultuur iemand aanstelt die meer verstand heeft van economie? Je
koopt toch ook geen melk van de loodgieter? Maar bij ministers en
staatssecretarissen geldt dat blijkbaar niet. Mevrouw Adelmund komt
van de vakbond maar doet in het kabinet onderwijs. Meneer Brinkhorst
weet alles van internationale politiek, maar is minister van Landbouw.
En meneer Van der Ploeg is econoom - maar doet dus cultuur. Ik snap
het niet. U kunt natuurlijk denken: hoor háár, zij ís huisvrouw en ze
spéélt koningin. Dat klopt - maar ík doe het maar voor één dag. Aan al
die ministers zitten we vier jaar vast. Tussentijds vertrekken dat
doet er immers bijna geen een, mijn voormalige stadsgenoot Bram Peper
uitgezonderd. Maar die deed dat vanwege andere openstaande rekeningen,
uit zijn burgemeesterstijd, heb ik begrepen!
Een minister voor gehandicapten hebben we niet, net zo min als een
gehandicapte minister. En hoewel ik iedereen een gezonde geest in een
gezond lichaam toewens, denk ik wel eens dat het goed zou zijn als één
van onze bewindsmannen en vrouwen wél een handicap zou hebben.
Misschien dat er dan wat meer oog zou komen voor de positie van alle
gehandicapten. Op heel veel plaatsen in het land is het bijvoorbeeld
een puinhoop met het gehandicaptenvervoer. Je schaamt je de ogen uit
het hoofd als je ziet hoe er gesold wordt met mensen die niet of
slecht ter been zijn. Als er één groep mensen is die bedrogen is, dan
is het deze groep wel. Van echte gelijkberechtiging en van echt
volwaardig burgerschap is schandalig genoeg nog geen sprake. Daarom
moeten we volgens een van de leden van mijn schaduwkabinet snel de
grondwet wijzigen en discriminatie op álle terreinen verbieden. En
helemaal mooi zou het zijn als de volgende regering bewijst dat het
haar wel menens is met het gehandicaptenbeleid door de
verantwoordelijkheid in handen te geven van de nieuwe
minister-president.
Ook veel arbeidsgehandicapten voelen zich bedrogen door de regering en
de verantwoordelijke ministers, meneer Vermeend, en zijn voorganger
meneer De Vries. Van de eerste werd ooit gezegd, heb ik gehoord, dat
ie van alles verstand had, behalve van socialisme. En van de tweede
wordt beweerd dat ie op de PvdA-reservebank zit voor het geval Ad
Melkert alsnog uitglijdt over Europees geld-gesjoemel uit de periode
dat hij sociale zaken deed. Volgens mij heeft de hele regering in
ieder geval met de WAO'ers gesjoemeld. De afgelopen jaren zijn er
weliswaar veel mensen aan het werk geraakt, maar er zitten ook nog
altijd 1 miljoen mensen in de WAO! Er is de laatste tijd weer veel te
doen over die WAO. In mijn kabinet wordt gezegd dat het inmiddels zo
ver is gekomen dat niet de dokter bepaalt of iemand ziek en
arbeidsongeschikt is, maar de wet. Mensen met een aandoening die niet
zo eenvoudig precies is vast te stellen, kunnen niet meer rekenen op
een WAO-uitkering. De WAO is namelijk overvol, zegt de regering. Maar
wiens schuld is dat? Is de zieke werknemer ervoor verantwoordelijk dat
er nooit een heldere wetgeving is gemaakt? Dat de WAO jarenlang is
misbruikt door werkgevers- én werknemersbonden om overtollig personeel
in te dumpen? Moeten zij die echt ziek en arbeidsongeschikt zijn, nu
de rekening betalen voor het bestuurlijk onvermogen van al die
opeenvolgende ministers van Sociale Zaken? Dat lijkt mij erg
onrechtvaardig. Laten we nu eindelijk eens echt werk maken om de
arbeid aan te passen aan de mensen en zodoende veel WAO'ers weer aan
zinvol werk te helpen. Laten we zorgen dat de risico's van het in
dienst nemen van mensen met een arbeidshandicap goed zijn afgedekt.
Anders beginnen de werkgevers daar toch nooit aan? En zullen we het
voortaan weer hebben over 'mensen' in plaats van over
'herintredingstrajecten' en meer van dat soort managerstaal? Want van
die rare praat zou je zó al ziek worden!
Ik hoor wel eens zeggen: als de jaarcijfers elk jaar hoger zijn dan
het jaar daarvoor, dan gaat het goed. Als dat zo is, dan gaat het
verschrikkelijk goed met de hulporganisaties voor dak- en thuislozen.
Het aantal hulpzoekenden dat zich daar meldt, groeit net zo hard als
de Nederlandse economie. De ontwikkeling van een maatschappij waarin
het steeds vaker gaat om 'ik' en niet om 'wij, de snelheid waarmee
alles verandert, en de eis om áltijd en overal succes te hebben, dat
zorgt allemaal voor steeds meer uitvallers. De organisaties die deze
mensen helpen, zoals het Leger des Heils, krijgen het gevoel dat ze
dweilen met de kraan open. Elke huisvrouw weet dat dát niet opschiet.
Daarom zeggen zij terecht: we willen wel blijven dweilen, maar kan dan
iemand misschien die kraan dichtdraaien? Kijk welke aanpak werkt, en
zet díe dan volop door! We kunnen toch niet leven in een land dat
toestaat dat mensen letterlijk in de kou staan en creperen?
Veel mensen zitten niet zozeer lichamelijk maar vooral geestelijk in
de problemen, zegt de alom gerespecteerde zenuwarts in mijn
schaduwkabinet. Precies daarom moeten we de geestelijke
gezondheidszorg voortaan net zo serieus gaan nemen als de lichamelijke
gezondheidszorg. Laat ik een treurig voorbeeld geven. Elk jaar worden
er bijvoorbeeld tussen de vijftig en de honderd kinderen door hun
ouders omgebracht. Het aantal kinderen dat zwaar wordt mishandeld
loopt in de tienduizenden. Een verschrikkelijk bewijs dat sommige
ouders de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van hun kinderen
gewoon niet aankunnen. Soms leidt dat tot zoiets verschrikkelijks als
kindermishandeling, veel vaker tot minder zichtbare gevolgen, zoals
ernstige vervorming van de persoonlijkheid, zegt mijn kabinet. Dat kan
later weer leiden tot allerlei gedragsstoornissen. Het wordt tijd dat
we de verantwoordelijkheid ook op dit punt met elkaar gaan delen,
zoals we ook doen in het onderwijs? We weten samen heel veel over
kinderontwikkeling en over opvoedingsproblemen. Het is toch te gek dat
die kennis niet doorgegeven wordt aan de bevolking, terwijl we
allerlei kennis over de lichamelijk gezondheid wél verspreiden? Het
zou goed zijn om een proefregio aan te wijzen waar een goed
georganiseerde Geestelijke Gezondheidszorg en Jeugdzorg kunnen worden
opgezet. Van de lessen die we daar leren, kunnen we uiteindelijk in
het hele land profiteren!
Ministers hebben allemaal hetzelfde salaris. Prestatieloon heb je op
dat niveau niet. Gewone mensen wordt het wel opgedrongen, terwijl het
daar niet werkt. Maar ministers zouden het ook wel eens in hun salaris
mogen merken als ze slecht werken. Zoals de politieministers. Want
wist u dat wij in Nederland naar verhouding het minste aantal agenten
hebben van heel Europa? En vindt u het dan gek dat we hier ook minder
misdaden weten op te lossen dan elders? Bij de politie zeggen ze het
zelf: 'Voor een gestolen fiets, een inbraakje, of een autokraak moet u
niet bij ons zijn. Daar doet de politie toch niks aan. Ja, een
aangifteformulier kunt u krijgen - dat is wel handig voor de
verzekering.' Er wordt bij de politie enorm veel geld verspild, hoor
ik uit mijn schaduwkabinet. Ze hebben in elk korps allemaal andere
computers en zo, waardoor ze onderling geen gegevens meer kunnen
uitwisselen. Da's knap onhandig volgens mij. En waarom ze allemaal
verschillende auto's aanschaffen snap ik evenmin. Of worden ze
gesponsord door die automerken? Dat lijkt me al helemaal geen goed
idee. Het wordt volgens mijn schaduwkabinet hoog tijd dat de overheid
zich weer verantwoordelijk gaat voelen voor de veiligheid van ons
allemaal in de samenleving. Dan hoeven we ook niet mee te maken dat
burgers hun heil moeten zoeken bij peperdure particuliere beveiligers
- want die zijn er alleen voor wie daar het geld voor heeft.
Veiligheid en bescherming mogen niet te koop zijn. Er moeten
duidelijke doelstellingen komen, waarop de minister kan worden
afgerekend. Mijn kabinet is duidelijk: doelstelling niet gehaald? Dan
inpakken en opstappen, meneer De Vries en meneer Korthals!
Nu wil ik even afrekenen met onze minister van landbouw, meneer Brinkhorst - die dus vooral verstand schijnt te hebben van Buitenlandse Zaken. Zelf schijnt hij nogal tevreden te zijn over de manier waarop hij de mond- en klauwzeer-crisis heeft bestreden. Nou, ik werd er eerlijk gezegd niet goed van, toen ik zag dat ze al die duizenden dieren dood maakten en wegsleepten, omdat inenten slecht voor onze export zou zijn. Een dier is toch meer dan een lap vlees? Het gaat volgens mij helemaal niet goed met onze landbouw. Veel hardwerkende boeren zitten gevangen tussen banken, veevoer- en zaadproducenten en vleesbedrijven en voedselmultinationals. En de belastingbetaler mag opdraaien voor de gevolgen. De varkenspest, de gekke koeienziekte en het mond- en klauwzeer hebben ons afgelopen jaar pakweg 9 miljard gulden belastinggeld gekost. Daar hadden we ontzettend veel mensen in de zorg en het onderwijs mee kunnen helpen! Hoe lang gaan we daar nog mee door, met dat water naar de zee dragen?
Uit mijn schaduwkabinet hoor ik dat ondanks al die ellende het
marktaandeel van de grote, kapitaalintensieve agrarische bedrijven nog
steeds groeit, ten koste van de kleinschalige landbouw. In Duitsland
heeft de regering daarom besloten om de omschakeling naar
kleinschalige ecologische landbouw actief aan te moedigen. Dat is toch
buitenland, zou je zeggen, dus dat moet ook minister Brinkhorst
aanspreken! Mijn schaduwminister wil in ieder geval dat goede
voorbeeld volgen. En ook nog de BTW op dier- en milieuvriendelijke
producten verlagen. Zoiets moet je immers belonen in plaats van
belasten. En als we toch bezig zijn: zullen we dan de bedrijven die
energie verslinden daar voortaan belasting voor laten betalen? Nu moet
ík ecotaks betalen voor mijn verwarming en fornuis terwijl zíj zijn
vrijgesteld! Dat is toch wel erg oneerlijk en onverstandig, want zo
halen we als Nederland nooit wat we beloofd hebben aan de rest van de
wereld!
Er zijn nog veel meer ministers met openstaande rekeningen. De
minister van Binnenlandse Zaken, die gemeenten laat annexeren terwijl
de mensen dat niet willen. En volgend jaar maar weer klagen dat er
steeds minder mensen komen stemmen! De minister van Defensie, meneer
De Grave, die nog steeds niet gezorgd heeft dat we tenminste wéten wat
er jaren geleden voor verschrikkelijks gebeurde onder de ogen van onze
militairen in het verre Srebrenica. Zo'n man lijkt te solliciteren
naar de titel Minister van Doofpotten. En wat te denken van de
minister van Verkeer en Waterstaat, mevrouw Tineke Netelenbos, die
eerst de Spoorwegen probeerde te verkwanselen aan de markt en nu roept
dat NS haar werk niet goed doet.
Akkoord, van mij mag die meneer Huizinga van NS onmiddellijk weg. Maar
laat hij dan wel mevrouw Netelenbos meenemen! En als er nog plek in de
auto is - dat soort mensen gaat doorgaans nooit met de bus of de trein
- laten ze dan ook meneer Gerrit Zalm inladen. Ik voel me ongelukkig
met een minister van Financiën die verlaging van de belasting
belangrijker vindt dan verhoging van de investeringen in
verpleeghuizen, scholen en politieagenten; ik kan echt niet blij zijn
met een man die wel hard lacht om zijn eigen grapjes, maar weinig
lijkt te treuren om wat zijn zuinigheid voor vreselijke gevolgen heeft
voor heel veel andere mensen. Zalm in de Rijn en zelfs zalm in de pan,
dat trekt me meer dan Zalm in de staatskas en de huishoudportemonnee!
Meneer van Aartsen, onze minister van Buitenlandse Zaken heeft ook
vele openstaande rekeningen. Volgens Amnesty International is hij mee
verantwoordelijk voor wandaden die de NAVO in Joegoslavië heeft
begaan. Dat is eigenlijk toch héél erg? En hij heeft wel altijd als
een dominee zijn mond vol over de 'humanitaire missie van het Westen',
maar tegelijkertijd laat hij, als een echte koopman, de mogelijkheden
open om Nederlandse wapens aan gevaarlijke regimes in het buitenland
te leveren. Ook met die schijnheiligheid, vind ik, moeten we snel
afrekenen!
We hebben ook een minister van Economische Zaken, mevrouw Annemarie
Jorritsma. Die schijnt nog steeds een volle baan te hebben. Maar
volgens mij kan ze haar werk gemakkelijk in deeltijd af. Want na de
twee paarse kabinetten is vrijwel alles wat de overheid te zeggen had
over de economie, toch uit handen gegeven aan het bedrijfsleven? Ik
stel daarom voor om Annemarie Jorritsma de eerste parttime-minister
van Nederland te maken. Dan kan ze de rest van haar werkweek nuttig
besteden, bijvoorbeeld als hulp in een verzorgingstehuis of als
stadswacht in Bolsward. Dat scheelt ook een heel stuk in
salariskosten. Wat ze als minister teveel krijgt, krijgt ze als
verzorgende of iemand in een gesubsidieerde baan te weinig.
Ik vind het niet fijn dat ik nu al jaren geregeerd word door de liberalen van Paars en gedomineerd door ondernemers, managers en snelle jongens. Maar ik heb hoop dat het gaat veranderen en dat ik dat nog ga meemaken. Ik vind het ronduit hartverwarmend dat zoveel jonge mensen en sociale bewegingen wereldwijd in actie komen om te protesteren tegen de gevolgen van wat ze tegenwoordig 'globalisering' noemen maar wat erg veel lijkt op de economische en militaire veroveringspolitiek van Westerse landen uit het verleden. Zelfs de Wereldbank geeft inmiddels toe dat miljarden mensen van die politiek de afgelopen kwart eeuw slechter zijn geworden.
Internationale demonstraties en manifestaties zijn volgens mij heel
hard nodig. Net als het nodig is om een begin te maken met een heel
andere 'globalisering': het wereldwijd veel eerlijk verdelen van
belangrijke voorzieningen voor iedereen, als onderwijs en zorg, van
milieunormen en democratische rechten voor alle wereldburgers. En het
wordt tijd dat we bijvoorbeeld de torenhoge schulden van de Derde
Wereldlanden kwijtschelden. Dát wil ik de regering horen zeggen -
samen met andere regeringen die het beleid van bijvoorbeeld deze
internationale instanties en bijvoorbeeld ook de Wereld
Handelsorganisatie bepalen! En van mijn schaduwkabinet hoor ik dat we
dan in één moeite door ook eindelijk eens zouden moeten beginnen met
een kleine belasting op het grote kapitaal, dat dagelijks over de
wereld flitst. Zo'n bescheiden belasting kan ervoor zorgen dat er een
eind komt aan de ergste uitwassen van het wereldwijde gokspel dat we
economie noemen.
Lieve mensen, als ik de balans opmaak van twee kabinetten-Kok, dan
moet ik helaas vaststellen dat onze ministers veel hebben gedaan om de
ziel uit de samenleving te halen. Overal waar die ziel nodig is, in de
zorg, in het onderwijs, bij de hulp aan arme landen, is het de
afgelopen jaren misgegaan. Daarom is het zo belangrijk dat de regering
weer gaat luisteren naar al die mensen die weten waar het mis gaat en
hoe het anders en beter zou kunnen. Dat is de ziel van de democratie.
Een van de leden van mijn schaduwkabinet zegt het zo: in een
democratisch land moet de samenhang in de samenleving bevorderd
worden. Als de verschillen in inkomen, kennis en macht tussen onze
burgers te groot worden, dan ontstaat er tweedeling, en dan komt er
van die samenhang niets terecht. Dan valt de samenleving uiteen, gaat
iedereen naar zichzelf kijken en doen we niks meer echt samen. Dan
schieten uiteindelijk ook de beste voornemens en voorstellen tekort.
Laat dus, net als de mensen uit mijn schaduwkabinet, van u horen, het komend jaar! Sluit u aan bij een van de vele bewegingen die zich inzetten voor een betere samenleving! Laten we afrekenen met de gevaarlijke leer van het grote graaien en het idee dat alles te koop is en zijn prijs in kille guldens of straks euro's heeft. Want de wereld is niet te koop, ons land is niet te koop en u en ik ook niet!
Ik wens u veel wijsheid, inspiratie en strijdlust toe!
En nu is het tijd voor oranjebitter en tompoezen. Die hoeft u níet af
te rekenen, ze zijn al betaald!
Dankuwel.
Het Schaduwkabinet
* Jan van Gorp, directeur KNOV
* prof. van Dantzig, Defence for Children
* Jan Zwanepol, comité Handen af van de WAO
* Rob Limper, Vereniging Openbaar Onderwijs
* Pierre Courbois, musicus, componist
* Ine Voorham, lt.-kolonel Leger des Heils
* prof. Lucas Reijnders, milieudeskundige
* Jan Troost, Gehandicapten Raad Nederland
* mr. Nancy Quik-Schuyt, kinderrechter
* Joop Vogel, voorzitter Politievakorganisatie ACP
* Jan Erdtsieck, oud-rector
* dr. J. van der Velden, Netherlands School of Public Health
* Ria von Bonninghausen, NU'91
* Karel Glastra van Loon, schrijver/journalist.