SP-jongeren en AJC-ouderen vinden elkaar op de Paasheuvel
Verenigd door het socialistenkruid
Rood op de paasheuvel Eind augustus 2001: een hittegolf heeft
Nederland massaal naar het strand gejaagd. Een groepje leden van ROOD,
jongeren in de SP, trotseert de (Veluwse) zon echter en gaat gewapend
met broodmessen de oprukkende pijpestrootjes te lijf. Plaats van
handeling: heemtuin de Heimanshof op de Paasheuvel in Vierhouten, de
historische thuishaven van de roemruchte Arbeiders Jeugd Centrale
(AJC).
Tekst: Michiel van 't Hof Foto: ROOD
'Tijdens een ROOD-weekend bezochten we in mei dit jaar de Paasheuvel,'
vertelt ROOD-voorzitter Gerrie Elfrink. 'Zo kwamen we ook in de
Heimanshof terecht, waar oud-AJC'ers bezig waren met het onderhoud. Al
snel raakten we in gesprek over de rijke historie van de tuin en kwam
ook het probleem op tafel dat de vrijwillige tuinlieden op leeftijd
raken en steeds meer moeite krijgen met de zwaardere klussen, zoals
het grondverzet. We boden spontaan aan regelmatig een weekendje te
komen helpen, en dat werd dankbaar aanvaard.'
In augustus vormden oude en jonge socialisten voor de vierde keer een
team. Oud-AJC'er Cor Kemeling vindt het 'fantastisch' dat de jongeren
van de SP blijven komen en hard hun best doen. 'Al is het maar omdat
ik mezelf dan wat kan ontzien. We hebben al eerder geprobeerd om
jongeren bij ons werk te betrekken, maar dat is nooit een succes
geworden.'
'Erg fijn dat die jongens en meiden hier steeds weer komen helpen,'
zegt ook Els Kaper, voorzitter van de Werkgroep Heimanshof. 'En dat ze
in dezelfde geestverwante hoek zitten als de AJC, dat is natuurlijk
ook heel leuk.' Na enige twijfel voegt ze er glimlachend aan toe: 'Het
is bovendien wel handig dat we ze vooral de rotklussen kunnen laten
doen.' Dat levert meteen protesten op van ROOD-zijde. Elfrink: 'Een
rotklus hebben we hier nooit als taak gekregen. Het is wel zwaar,
uitbaggeren van sloten en verplaatsen van stoeptegels, maar zo doe ik
nog wat aan mijn conditie. En het mooie is dat je meteen resultaat
ziet van je inspanningen.'
Ook studente milieutoezicht Alies Hoek deinst allerminst terug voor
werkzaamheden waar spierkracht bij komt kijken. 'Ik vind het wel
lekker om met dit warme weer hard door te werken. En spelenderwijs
leer ik ook nog een heleboel over wat hier allemaal te zien is. Opzet
van de Heimanshof is een overzicht te bieden van alle planten die op
de Veluwe voorkomen. Dat zijn er onvoorstelbaar veel: bloemen, mossen,
bomen en zelfs bijna honderd soorten paddestoelen zijn in de heemtuin
geïnventariseerd. Aan enkele zit een verhaal vast. De roze
winterpostelein komt veel voor rond de Paasheuvel en werd van hieruit
nogal eens door AJC'ers mee naar huis genomen. In delen van Nederland
wordt het daarom nog steeds socialistenkruid genoemd.'
'Voordat jullie kwamen, hebben we in geen jaren meer een politieke
discussie gehad,' weerklinkt een grijze verzuchting
Naast spierballen en plantenkennis leveren de Paasheuvelweekenden de
ROOD-jongeren nog meer op. De pauzes en de avonden zijn het decor voor
verhalen over vroeger en voor intensieve gesprekken. Oud-AJC'er Ans
Valk: 'In 1934 was ik voor het eerst op de Paasheuvel. De AJC had toen
een kinderkamp georganiseerd. Honderden kinderen van werkloze
arbeiders kwamen hier destijds soms een week naartoe. We deden
spelletjes, dansten en zongen veel. Iedere morgen ochtendgymnastiek en
een uurtje zingen in het openluchttheater, heerlijk! Dan werden ons
ook nieuwe liedjes geleerd. We maakten lange wandeltochten, naar een
zandverstuiving op de Veluwe bijvoorbeeld en toen besloot ik al dat ik
lid wilde worden van de AJC.'
Pasgetrouwde stellen dansten rond de Meiboom, waarbij ze met linten
een ingewikkeld patroon om een paal vlochten. 'Je moet het gezien
hebben. Alles stond onder leiding van andere, wat oudere AJC'ers en we
deden alles samen. Voedsel en snoep dat we meenamen gooiden we op een
kleed, waarna het eerlijk verdeeld werd. Het saamhorigheidsgevoel dat
toen ontstond, die solidariteit en vriendschap; ik ben het mijn hele
leven blijven voelen. Tegenwoordig leeft iedereen zo individueel.'
Later op de avond gaat het aan de grote tafel temidden van de hoge
beuken onder andere over de paarse opstelling van de PvdA. 'Voordat
jullie kwamen, hebben we in geen jaren meer een politieke discussie
gehad,' weerklinkt een grijze verzuchting.
AJC'er, dat blijf je je hele leven
De AJC bestond van 1918 tot 1958 en was als organisatie van
arbeidersjeugdverenigingen gericht op de verwezenlijking van het
socialistisch cultuurideaal, zowel in het eigen leven, als in de
samenleving. AJC-leden van 16 jaar en ouder noemden zich de Rode
Wachten. Behalve culturele bijeenkomsten met bijvoorbeeld
boekbesprekingen, waren er voor hen ook politieke avonden met
discussies over actuele thema's, of voorlichtingsavonden waarbij
iemand van de SDAP zijn socialistische kijk op de maatschappij over
kwam brengen.
Ans Valk: 'Uit de AJC zijn veel bekende politici, schrijvers en
programmamakers voortgekomen. Je deed behoorlijk wat bestuurservaring
op en we werden cultureel gevormd. Gemeenschapszin, mondigheid en
weerbaarheid werd ons bij-gebracht. Niet als cursus, maar gewoon door
samen bezig te zijn. Voor veel van ons is het een heel belangrijke
tijd in het leven geweest. Eens in de twee jaar komen tegenwoordig
enkele honderden oud AJC'ers in Vierhouten bijeen op de
Paas-heuveldag: uit het hele land en van over de hele wereld. Dat
massale weerzien is indrukwekkend. Mensen die geëmigreerd zijn, voelen
zich allang geen Nederlander meer, maar AJC'er, dat blijf je heel je
leven.'
De SDAP beschouwde de AJC als haar kweekvijver en had de organisatie
graag ingelijfd, maar die wilde per se zelfstandig blijven. Wel werd
van AJC'ers verwacht dat ze ook jeugdlid van de SDAP werden, al was
dat niet verplicht. Aad Valk zat in het hoofdbestuur van de AJC. 'Drie
van de bestuursleden werden door de SDAP aan-gewezen. We hadden als
onafhankelijke leden een krappe meerderheid van één stem, maar we
hebben zelden hoeven stemmen.' De AJC was dus nauw gelieerd aan de
SDAP, die in 1946 opging in de PvdA. Honderden oud-AJC'ers hebben
functies in of voor de PvdA bekleed. Voor velen van hen is de relatie
met de PvdA nog altijd van belang, maar die verwantschap blijkt
nauwelijks wederzijds te zijn. In het verleden werd het partijbestuur
van de PvdA altijd uitgenodigd voor de Paasheuveldag, maar bleef een
antwoord aan de Stichting Oud-AJC Kontakten steevast uit. Voor de
Paasheuveldag 2000 was wel een vertegenwoordiger beloofd, maar niet
gekomen. Wel aanwezig was toen SP-Kamerlid Agnes Kant, die sprak over
de erosie waaraan de solidariteit in Nederland onderhevig is. Haar
verhaal werd goed ontvangen, maar versterkte de onvrede over de
afwezigheid van een PvdA-spreker. Aad Valk: 'Veel oud-AJC'ers zijn net
als ik nog altijd lid van de PvdA. Niet om wat de partij is, zegt en
doet, maar om wat ze ooit was.'