Den Haag, 26 september 2001
BIJDRAGE VAN JET BUSSEMAKER (PvdA) AAN HET ALGEMEEN OVERLEG OVER MINDERHEDEN
OP DE ARBEIDSMARKT
Minderhedenconvenant
Gelukkig is gebleken dat het minderhedenconvenant inmiddels vruchten begint
af te werpen.
De doelstelling was om tot 1 mei 2001 20.000 werkzoekende etnische
minderheden te bemiddelen naar vacatures bij het MKB. Na een moeizame start
is deze doelstelling in mei-juni van dit jaar zo goed als gehaald. Het
maatwerk en de 1 op 1 benadering, voor zowel allochtonen als de
MKB-bedrijven, blijkt succesvol. Wel zijn er een aantal knelpunten die
opgelost moeten worden, zoals de doorstroming naar vaste contracten en
betere banen en de vraag wat na afloop van het minderhedenconvenant in 2002
zal gebeuren. Ook moet gewerkt worden aan arbeidsmarktbeleid voor
minderheden op de lange termijn. De toekomst vormt de lakmoesproef of ook
daadwerkelijk een cultuuromslag heeft plaatsgevonden onder werkgevers.
* Succesfactoren van het convenant zijn duidelijk de 1 op 1
benadering, de intensieve begeleiding die allochtonen krijgen en de korte,
persoonlijke weg voor MKB-bedrijven om vacatures te melden. Maatwerk loont
dus. Het convenant moet in de een of andere vorm in de toekomst voortgezet
worden. Het investeren in relaties tussen Arbeidsvoorziening, MKB en
allochtonen kweekt meer bekendheid en begrip voor elkaar. Deze investering
mag niet verloren gaan. De convenanten, die eind 2001 met zo'n 100 grote
bedrijven zullen zijn afgesloten, en de ondersteuning door
projectorganisatie Ruim Baan voor Minderheden zijn daarom belangrijk. Ook is
de PvdA blij met de aankondiging - vanwege het in de praktijk gebleken
succes - dat zowel het MKB-beleid als het in gang gezette beleid met
inschakeling van grote bedrijven zullen worden gecontinueerd.
* Een belangrijk punt is daarom de overgang van arbeidsbureaus naar
CWI's. Wij vinden dat de 1 op 1 benadering ook na 2002 gegarandeerd moet
worden voor die groepen (allochtonen, maar ook autochtonen die een steuntje
in de rug nodig hebben) die het nodig hebben via de CWI's. Zorgpunten
hierbij zijn de Bedrijfsadviseurs Minderheden, de registratie en de
begeleiding op de werkplek.
* Naast de positieve impact van het convenant zijn er wel enkele
onzekerheden. Hoe zit het met de duurzaamheid van de contracten? 50% van de
banen in het convenant zijn langer dan 6 maanden; wat gebeurt er met die
andere 50%, met mensen die 6 maanden of korter een baan hebben? Is bekend
hoeveel een vast contract hebben of en hoe lang zij dat uiteindelijk
behouden? Hanteren wij hier niet als definitie van duurzaamheid een baan van
minimaal een jaar?
* Hoe kunnen mensen doorstromen naar vaste contracten en/of betere
banen? Zijn er mogelijkheden voor scholing om perspectieven te vergroten?
Jammer genoeg is er nog geen duidelijk beeld m.b.t. de kwaliteit van banen
die allochtonen hebben en de mogelijkheden tot doorstromen. Wordt hier wel
aan gewerkt?
* Uit de evaluatie blijkt dat minder allochtonen tot fase 1 (relatief
makkelijk te plaatsen) behoren dan was ingeschat. Wat te doen met
allochtonen die minder makkelijk bemiddelbaar zijn? En hoe sluitend is de
bereikte sluitende aanpak voor jongeren als zo veel jongeren onder etnische
minderheden werkloos zijn of geen startkwalificatie hebben?
* Al dan niet onbewuste vooroordelen beïnvloeden selectiemechanismen
en daarmee de doorstroom van minderheden op de arbeidsmarkt. Vorig jaar is
er door de PvdA een motie ingediend om de rol van de Commissie Gelijke
Behandeling te verzwaren. Inmiddels is bekend dat de CGB in het kader van
gelijke beloning op eigen initiatief onderzoek mag gaan verrichten. Geldt
dat ook m.b.t. minderheden en dan niet alleen op het terrein van gelijke
beloning maar breder, zoals b.v. naar selectiemethoden,
doorstroommogelijkheden enz.?
* Gelijke beloning is onlangs in een algemeen overleg al besproken.
Wij hebben toen gevraagd extra te investeren in onderzoek naar
beloningsverschillen bij allochtonen en na te denken over cultureel neutrale
functiewaarderingssystemen, analoog aan de vrouwenloonwijzer. Behalve macro-
is meer micro-onderzoek nodig naar beloningsverschillen; in dit verband kan
uitbreiding van de capaciteit van de CGB en de arbeidsinspectie een optie
zijn.
Jongeren/onderwijs
Voor jongeren is onderwijs van het grootste belang. Zowel jongeren zelf, hun
ouders maar ook instellingen, zelforganisaties en scholen moeten hiervan
doordrongen worden. Net zoals dat in Nederland enkele decennia geleden is
benadrukt voor meisjes en nu vooral ook door allochtone meisjes opgepikt
wordt. Zij zijn zich uitermate goed bewust van het nut van onderwijs voor
een toekomst waar bij wat te kiezen valt. Zoals sommigen zeggen: 'Een goede
opleiding is als je man'. Onderwijs en daarmee perspectief op een toekomst
voorkomt dat een deel van de jongeren afglijdt naar uitzichtloosheid of
zelfs criminaliteit. Gebrek aan onderwijs en de lage opleiding van veel
allochtonen is één van de belangrijkste knelpunten en kan alleen op lange
termijn en op intensieve wijze opgelost worden. Meer dan 50% van de
niet-werkenden onder allochtonen is jonger dan 35 jaar. Zo'n 75% van de
niet-werkende Marokkanen en Turken hebben ten hoogste basisonderwijs. De
hoge werkloosheid onder veel jongeren hangt nauw samen met het onderwijs- en
taalniveau.
Het tegengaan van schooluitval en bevordering van scholing moeten daarom
belangrijke punten voor minderhedenbeleid zijn.
* Zou er, gezien het succes van het minderhedenconvenant en het
daarbijbehorende maatwerk, niet een soortgelijk, stevig samenwerkingsverband
kunnen komen t.a.v. onderwijs? Samenwerking en investering door
migrantenorganisaties, scholen, maatschappelijke instellingen om met name
laagopgeleide jongeren intensieve begeleiding te bieden? Wat zijn
bijvoorbeeld ook mogelijkheden om via zelforganisaties, buurtwerk en scholen
het belang van onderwijs onder de aandacht te brengen? Alle sociale partners
wijzen op het grote belang van onderwijs en combinatie van onderwijs en werk
voor allochtone jongeren, maar zij kunnen het niet eens worden over de
aanpak. Hier ligt dus bij uitstek een (ondersteunende) taak voor de
regering. Een samenwerking tussen SZW en OCW, in het bijzonder op
VMBO-niveau, zou van grote waarde kunnen zijn. Hierbij zou aansluiting
gezocht kunnen worden bij Regionale meldcentra Schooluitval en de Sluitende
Aanpak. Dat werkt goed, zie bijvoorbeeld Limburg. Ook benchmarking kan een
goed instrument zijn.
* Op welke wijze zijn de stimuleringsprojecten voor jongeren te
intensiveren en te integreren in bestaande instellingen? Leren en werken
tegelijk heeft het positieve effect dat het leren van taal gelijk in de
praktijk gebracht wordt. Helaas is er nog veel uitval bij een aantal van
deze projecten en juist bij deze jongeren dreigt vaak een uitzichtloze
toekomst. Een intensievere 1 op 1 benadering zou hier ook effectief kunnen
zijn. Inmiddels zijn we geïnformeerd over uitvoering van de motie Melkert
over verlenging van stimuleringsprojecten voor jongeren.
* Uit het rapport over werving en selectie van etnische minderheden
blijkt dat door onbekendheid van zowel werkgevers als werkzoekenden met de
wederzijdse zoekmethoden er een groot informatiegat bestaat, vooral bij
laagopgeleiden. 'Onbekend maakt onbemind' lijkt hier op te gaan en dat is
heel jammer. Het blijkt ook dat zodra bedrijven meer minderheden in dienst
hebben er over en weer vertrouwen ontstaat en daarmee aantrekkingskracht.
Hier valt dus nog heel wat te winnen. Actieve inzet van sociale partners bij
voorlichting over werving en selectiemethoden en een duidelijk beeld geven
van de arbeidsmarkt zou al veel kunnen opleveren. Zijn er mogelijkheden dit
via internet of websites van de betrokken ministeries breder onder de
aandacht te brengen? Ook het bekend zijn met wat werkgevers verwachten en
hoe sollicitaties kunnen verlopen kan via internet, maar ook via opleidingen
onder de aandacht gebracht worden. Te denken valt in dit verband ook aan de
rijdende bus, die bedrijven kan adviseren over werving van nieuwe groepen op
de arbeidsmarkt. Dit plan van PvdA en MKB werkt t.a.v. etnische minderheden
goed; wellicht is het in meer algemene zin bruikbaar.
Vrouwen
Allochtone mannen lopen hun achterstand iets sneller in dan allochtone
vrouwen. Vooral onder Turkse en Marokkaanse vrouwen is het niet altijd
vanzelfsprekend opleidingen te blijven volgen of te blijven werken als zij,
vaak op jonge leeftijd, kinderen krijgen. Dit ondanks de inhaalrace van
allochtone meisjes in het onderwijs.
* Het volgen van een opleiding en werken staat of valt dus met goede
kinderopvang.
* De Commissie Arbeidsdeelname Vrouwen uit Etnische Minderheidsgroepen
(AVEM) zal op basis van een door SZW uit te voeren onderzoek met
aanbevelingen komen. Wij willen geen onderzoek, maar concrete actie. Er is
immers al veel onderzoek, o.a. van het SCP. Wij wachten dus met spoed op de
concrete beleidsaanbevelingen van de commissie en de vertaling daarvan in
beleid door het kabinet.
Vluchtelingen/hoogopgeleiden
De werkloosheid onder voormalig vluchtelingen is erg hoog. Dit gaat gepaard
met extra veel frustratie omdat deze groep vaak goed is opgeleid. In een van
de kranten stond onlangs de gefrustreerde reactie van een hoogopgeleide
Somalische vrouw, die bij een inburgeringcursus moest leren hoe in Nederland
bedden opgemaakt worden! Duidelijk is dat het zonde is om niet beter gebruik
te maken van de kennis die zij hebben. Wij kennen nu vaak alleen het
vluchtverhaal; we zouden ook de werkervaring moeten kennen.
* Ook hier is maatwerk nodig. Er moet goed gekeken worden naar welke
mate van inburgering/opleiding iemand nodig heeft.
* Erkenning van diploma's is van groot belang. Wat is de stand van
zaken rond het stelsel van Elders Verworven Competenties?
* Zijn er 'best-practises' in andere landen waarvan wij kunnen leren,
b.v. van Canada dat ruime ervaring heeft met de instroom van vluchtelingen?
Wij verwachten dat ook in Europees verband, zeker gezien de discussie die
momenteel speelt over arbeidsmigratie en gelijke behandeling, veel werk van
antidiscriminatie gemaakt zal worden. Ze worden nu al genoemd in de
werkgelegenheidsrichtsnoeren. Wat gaat de Nederlandse regering concreet doen
om dit punt hoog op de Europese agenda te krijgen?