Opmars EPO-opvolgers in sportcircuit?
Het heeft al in vele dagbladen gestaan: EPO-gebruik is uit onder duursporters die er bewust voor kiezen om het dopingreglement niet op te volgen. Zo blijkt dat bij de afgelopen Giro bij 52 wielrenners dopinggeduide producten zijn aangetroffen, echter in geen enkel geval EPO. Sinds de internationale wielrenunie heeft bepaald dat de bestaande urinetest om misbruik van het geneesmiddel erytropoëtine (EPO) aan te tonen juridisch waterdicht is, zijn reeds enkele wielrenners tegen de lamp gelopen. Het is te verwachten dat andere sportbonden deze test ook zullen invoeren.
EPO
Het hormoon erytropoëtine (EPO) is een lichaamseigen stof, die wordt geproduceerd in de nieren, en het rode beenmerg stimuleert tot de aanmaak van rode bloedcellen. Lichaamsvreemd (extern toegediend) EPO is ontwikkeld als een geneesmiddel, dat voornamelijk voorgeschreven wordt aan nier- en kankerpatiënten. EPO staat op de IOC-lijst en wordt vermoedelijk veelvuldig gebruikt als prestatiebevorderend middel in de sport, met name bij de duursporten. Epo-gebruik kan hart- en herseninfarcten, hersenbloedingen, longembolie en nierbeschadigingen tot gevolg hebben. Hoofdpijn, verwardheid, griepachtige klachten en huidallergische reacties vallen onder de mildere bijwerkingen.
Hier volgt een overzicht van de middelen die genoemd worden als opvolgers van EPO. Wat opvalt, is dat de middelen over het algemeen grotere gevaren voor de gezondheid opleveren dan EPO.
NESP
Een middel dat alleen al door de naamgeving als opvolger van EPO kan
worden betiteld is Novel Erythropeiesis-Stimulating Protein, oftewel
NESP. Het is ontwikkeld voor patiënten met ernstige bloedarmoede en
heeft als groot voordeel dat het langer effectief is dan zijn
voorganger EPO; ongeveer drie keer zo lang. Hierdoor zijn minder
injecties nodig om hetzelfde effect (meer rode bloedcellen en daarmee
een hogere zuurstoftransportcapaciteit in het bloed) te bereiken. Voor
kwaadwillende sporters betekent dit dat NESP ook langer detecteerbaar
is. Op basis van de chemische structuur van NESP is te verwachten dat
de huidige EPO-test ook NESP-gebruik goed zal kunnen aantonen. NESP
lijkt dan ook niet interessant voor de kwaadwillende sporter.
HemAssist en Oxyglobine
HemAssist en Oxyglobine maken deel uit van een nieuwe generatie
bloedvervangers. Andere namen van geneesmiddelen uit deze groep zijn
PolyHeme, Hemopure en HemoLink. Dit zijn allemaal hemoglobinemoleculen
die gewonnen wonnen uit humaan of runderbloed. Hemoglobine is het
molecuul in een rode bloedcel dat daadwerkelijk zuurstof bindt en
transporteert. Deze bloedvervangers zorgen dus voor een extra
transportmogelijkheid van zuurstof. Ze worden ontwikkeld als uiterste
redmiddel voor mensen (en dieren) die ernstige bloedtekorten hebben,
bijvoorbeeld na een ongeluk. Voor sporters betekent extra
zuurstoftransport ook een betere sportprestatie. Om misbruik van deze
middelen op te sporen zijn bloedtesten nodig waarbij het hemoglobine
wordt bepaald, zoals bijvoorbeeld in het langlaufen en het schaatsen
gebeurt.
Het lichaam herkent deze middelen als lichaamsvreemde stoffen, met als
gevolg dat ze zeer snel worden uitgescheiden via de nieren. Dit
betekent dat een injectie slechts enkele uren effect heeft. Tijdens
deze uren krijgen de nieren het hard te verduren en is de urine
donkerbruin gekleurd. Binnen een dag zijn de middelen zo goed als
geheel uitgeplast. Dit geeft meteen één van de grootste gevaren voor
de gezondheid aan bij gebruik van deze middelen: de kans op nierschade
is erg groot. Hiernaast behoren geelzucht en een slechter
functionerend immuunsysteem tot de bijwerkingen.
RSR-13
De stof met codenaam RSR-13 bindt aan het lichaamseigen hemoglobine en
zorgt door deze binding voor een grotere zuurstofafgifte in de
weefsels. Als geneesmiddel is RSR-13 ontwikkeld om chemotherapie en
bestralingen effectiever plaats te laten vinden. Voor sporters
betekent dit dat RSR-13 zal zorgen voor meer zuurstof in de spieren,
zonder dat het gebruik ervan op te sporen is door middel van de
huidige dopingcontroles. Net als NESP en alle bloedvervangers is
RSR-13 (nog) niet geregistreerd als medicijn in Nederland, onder
andere omdat het nog niet genoeg getest is op de bijwerkingen die het
zal hebben. De bijwerkingen die al wel bekend zijn, zijn een gevolg
van de grotere zuurstofafgifte in de spieren. Dit kan leiden tot een
zuurstoftekort elders in het lichaam, met als gevolg bloeddrukdaling
en kortademigheid. Bloedklonteringen, hart- en herseninfarcten zijn
ook te verwachten als bijwerkingen.
Dit artikel is reeds eerder gepubliceerd in de Receptor (september
2001), nieuwsbrief van het NeCeDo.