Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
http://www.minszw.nl
MIN SZW: Toespraak Hoogervorst bij campagne 'Gek op je werk'
Nr. 2001/168
10 oktober 2001
Staatssecretaris Hoogervorst: veel werknemers onnodig in de WAO om
psychische redenen
Veel werknemers belanden op psychische gronden in de WAO die daar
helemaal niet thuishoren. Dat zijn werknemers die een conflict hebben
op hun werk hebben of onvrede met hun werk hebben. Zowel de werkgever
als de werknemer blijven in die gevallen vaak passief, terwijl de
oorzaak van de problemen niet in ziekte liggen.
Dat zei staatssecretaris Hoogervorst (Sociale Zaken en
Werkgelegenheid) bij de start van de campagne .Gek op je werk?. op de
Nationale Dag voor de Geestelijke Volksgezondheid.
Zo.n 90.000 werknemers melden zich per jaar ziek als gevolg van een
conflict op het werk.
Hoogervorst heeft de indruk dat de medische wereld te gemakkelijk
meegaat in die cultuur. 'Conflicten op het werk worden maar al te
makkelijk gemedicaliseerd. In de dossiers wordt dan gerapporteerd over
hoofdpijn, rugpijn of een andere vage klacht bij de cliënt.'
Een derde van de mensen in de WAO belanden daarin vanwege psychische
klachten. Dat is onnodig veel vindt Hoogervorst, want veel van die
mensen hebben nog nooit contact gehad met een psychiater of
psycholoog. Hoogervorst noemde dat een 'verontrustend gegeven'. Hij
onderzoekt de mogelijkheid om voorafgaande aan de WAO-keuring een
medische opinie van een vakspecialist verplicht te stellen.
Begin volgende maand komt de commissie-Donner met een advies over
psychische arbeidsongeschiktheid.
Toespraak door staatssecretaris J.F. Hoogervorst van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid op de Nationale Dag voor de Geestelijke
Volksgezondheid en de start van de campagne .Gek op je werk?., op 10
oktober 2001 in Den Haag.
Is Nederland gek op z.n werk? Ik zou daar uitgebreide bespiegelingen
over kunnen houden. Maar ik houd me voor dit moment liever aan de
feiten. Er is uitgebreid internationaal onderzoek gedaan naar
tevredenheid met het werk. Wat blijkt? Nederlanders scoren erg
hoog.
Nederland behoort tot de landen waar het vaakst het antwoord .zeer
tevreden. wordt gegeven. Nederlanders zijn dus inderdaad gek op hun
werk.
Nu een ander feit. Een feit waaruit zou kunnen blijken dat veel mensen
toch niet zo gek op hun werk zijn. In Nederland krijgt ruim 13 procent
van de beroepsbevolking geheel of gedeeltelijk een WAO-uitkering, is
dus arbeidsongeschikt. Met die 13 procent is Nederland in
internationaal verband zonder meer koploper. Een derde van de mensen
in de WAO zit daarin wegens psychische klachten: overspannenheid,
burn-out, conflicten op het werk.
Tegenstrijdige feiten die vragen oproepen. Hoe is het mogelijk dat de
hoge arbeidsvoldoening die Nederlanders zeggen te ervaren, gepaard
gaat met zo veel mensen die om psychische redenen voortijdig ophouden
met werken?
Laat ik een poging doen om deze schijnbare ongerijmdheid te
verklaren.
De aard van het werk is in Nederland de afgelopen decennia grondig
veranderd. Fysieke arbeid is in toenemende mate vervangen door
hoofdarbeid. Het zal u als werknemer van Siemens, als werknemer van
een bedrijf met hoogwaardige en geavanceerde technologieën, niet
vreemd zijn.
De organisaties waarin wij werken zijn vaak complex van aard.
Doelstellingen van werkeenheden veranderen om soms voor iedereen niet
geheel inzichtelijke redenen. Er wordt van werknemers meer gevraagd:
ze moeten beschikken over een behoorlijke dosis sociale en
communicatieve vaardigheden teneinde soepel en productief binnen hun
organisatie te kunnen functioneren.
Deze veranderingen maken het werk uitdagend en spannend. Maar
tegelijkertijd ook moeilijker en geestelijk inspannender.
Want deze veranderingen in de aard van het werk maken het begrijpelijk
dat er meer mensen dan voorheen psychische klachten door hun werk
hebben.
Psychische klachten zijn in vergelijking tot puur lichamelijke
klachten vaak moeilijk te doorgronden. Een werknemer met een burn-out
lijkt moeilijker te behandelen dan een werknemer met een gebroken
been.
Artsen zijn vaak verlegen met psychische klachten. Ze weten zich er
geen raad mee. Het gevolg is dat als werknemers vanwege psychische
klachten in de WAO belanden, ze dan ook in de meeste gevallen voor 100
procent arbeidsongeschikt worden verklaard.
Toch belanden er te veel mensen vanwege psychische redenen in de WAO.
Voor veel mensen is dat niet nodig. Veel mensen die op psychische
gronden arbeidsongeschikt zijn verklaard, hebben nog nooit contact
gehad met een psychiater of psycholoog. Een verontrustend gegeven.
Want veel psychische klachten zijn behandelbaar met een gerichte
therapie.
Ik heb de indruk dat het vooral bij psychische klachten geboden is de
zaak niet op zijn beloop te laten en af te wachten wanneer de
werknemer terugkomt. Ook hier geldt het adagium .rust roest.. Het is
zaak zo snel mogelijk te gaan werken aan terugkeer. Want als je dat
niet doet, als je zieke werknemers zonder adequate begeleiding een
jaar lang thuis laat zitten, dan zien die werknemers zichzelf al snel
als een hopeloos geval. Hoe langer de afwezigheid duurt en het contact
met de werkgever uitblijft, des te hoger wordt de drempel om terug te
keren.
Voor het werken aan hun terugkeer kunnen werkgevers een beroep doen op
hun arbodienst met zijn ervaring en kennis. Maar ze kunnen ook
reïntegratiebedrijven inschakelen, die deskundigheid hebben ontwikkeld
op het terrein van psychische arbeidsongeschiktheid.
Steeds meer bedrijven ontdekken dat het loont om te investeren in
preventie van arbeidsongeschiktheid en in terugkeer van zieke
werknemers. Het chemieconcern Akzo Nobel hanteert bijvoorbeeld al zo.n
jaar of zes een strak psychologisch beleid, waarvoor het externe
professionals inhuurt. Een van de resultaten is dat de WAO-instroom
ten gevolge van psychische klachten bij Akzo Nobel ongeveer de helft
van het landelijk gemiddelde is.
Overigens belanden ook veel werknemers op psychische gronden in de WAO
die daar helemaal niet thuishoren. Dat zijn werknemers die een
conflict hebben op hun werk, of meer in het algemeen: onvrede met hun
werk hebben. Dat is in Nederland een tamelijk omvangrijk fenomeen.
Zo.n 90.000 werknemers melden zich per jaar ziek als gevolg van een
conflict op het werk. Het is ook zeer verleidelijk: in ons stelsel is
er een ontslagbescherming als je ziek bent. Bovendien biedt ziekte in
de meeste bedrijven een volledige inkomensbescherming.
In elke grote organisatie komt een dergelijk oneigenlijk gebruik van
de ziektewet voor. Iedereen kent wel van die gevallen. Zowel de
werkgever als de werknemer blijven passief onder het mom van ziekte
van de werknemer.
Zo verstrijkt de tijd en zo wordt de kans groter dat iemand
uiteindelijk in de WAO belandt. Eigenlijk niet ziek of
arbeidsongeschikt, toch in de WAO, met alle negatieve persoonlijke,
maatschappelijke en economische gevolgen van dien.
Ik heb de indruk dat ook de medische wereld te gemakkelijk meegaat in
die cultuur. Conflicten op het werk worden maar al te makkelijk
gemedicaliseerd. In de dossiers wordt dan gerapporteerd over
hoofdpijn, rugpijn of een andere vage klacht bij de cliënt. Dat
meegaande klimaat moeten we bestrijden, want voor je het weet zit hij
of zij een jaar thuis en is de WAO dichtbij.
Binnenkort zullen de regels voor toelating tot de WAO worden
verscherpt. Een arbeidsconflict zal dan als een arbeidsconflict
behandeld moeten worden, en niet als een heimelijke grond voor
toelating tot de WAO.
Wat is de conclusie?
Ik denk dat we bij psychische arbeidsongeschiktheid nog een wereld
kunnen winnen. Want het gaat bij die groep zelden om patiënten met
zeer ernstige en chronische psychiatrische afwijkingen. We hebben het
in het overgrote deel van de gevallen over mensen die naar mijn
overtuiging niet lijden aan een vorm van arbeidsongeschiktheid die
onomkeerbaar is. Ik heb wel eens de indruk dat er ook mensen in de
categorie van de psychische klachten terechtkomen omdat alle andere
klachten op hen niet van toepassing zijn. Bij de WAO-keuring wordt
vanaf volgend jaar strikter naar psychische klachten gekeken. Ook
bekijk ik de mogelijkheden of voorafgaand aan de keuring niet een
medische opinie van een vakspecialist kan worden vereist.
Stressgerelateerde ziekten kosten de Nederlandse samenleving jaarlijks
zo.n 9 miljard gulden. Alleen al om die reden is het van groot belang
veel aan preventie te doen.
De overheid maakt daar veel werk van. Samen met sociale partners sluit
mijn ministerie convenanten met afzonderlijke bedrijfstakken. In deze
convenanten maken we afspraken over het verminderen van de werkdruk en
daarmee het voorkomen van arbeidsongeschiktheid die het gevolg is van
psychische klachten.
Verder onderzoekt de commissie-Donner, in opdracht van het kabinet,
welke maatregelen er verder genomen kunnen worden om het aantal mensen
te beperken dat wegens psychische klachten in de WAO komt. Deze
commissie komt begin volgende maand met haar rapport.
Daarin zullen concrete aanbevelingen staan over de wijze waarop alle
partijen, werkgever, werknemer, arbodienst, verzekeraar en de
gezondheidszorg beter met elkaar zullen kunnen samenwerken om uitval
wegens psychische klachten te verminderen.
Maar er is ook een verantwoordelijkheid voor mensen op de werkvloer,
voor werknemers en hun leidinggevenden om stress en burn-out aan te
pakken.
. Zorg ervoor dat een slechte werksfeer op tijd wordt gesignaleerd en
op tijd wordt aangepakt.
. Zorg ervoor dat het werktempo van werknemers in overeenstemming is
met hun capaciteiten.
. Zorg ervoor dat de creatieve inbreng van werknemers overeenstemt met
hun capaciteiten.
Het motto van deze week is .Gek op je werk?. Laten we er gezamenlijk
voor zorgen dat dat motto niet betekent: .Gek van je werk., maar
vooral: .Plezier in je werk..
10 okt 01 13:57