Oratie prof. dr. Petran Kockelkoren
Op het snijvlak van kunst en technologie
Kunst en technologie staan minder ver van elkaar dan vaak wordt
gedacht. Als technici beweren dat hun vindingen volgens strikt
wetenschappelijke methoden en berekeningen tot stand komen, doen zij
tekort aan het artistieke aspect dat in hun werk ook aanwezig is.
"Technisch en kunstzinnig ontwerpen liggen nu eenmaal dicht bij
elkaar", stelt prof. dr. Petran Kockelkoren. Donderdag 18 oktober
aanvaardt Kockelkoren het ambt van bijzonder hoogleraar Kunst en
Technologie aan de faculteit Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen
van de Universiteit Twente. De leerstoel die hij bezet, wil een brug
slaan tussen de Universiteit Twente en de kunstacademie AKI op de
campus van de universiteit.
Kockelkoren: "In de ontwikkeling van de cultuur en de menselijke
verhoudingen is de rol die techniek speelt minstens zo belangrijk als
wat wij de geschiedenis van onze ideeën noemen. Huishoudelijke
apparaten, vervoermiddelen en communicatiemiddelen bepalen hoe onze
onderlinge verhoudingen eruit zien. Ze reiken nieuwe beelden en
metaforen aan waarmee we ons rekenschap geven van onze situatie. Aan
deze technische bemiddeling (mediatie) zoals dat heet, wordt in het
historisch en filosofisch onderzoek de laatste tijd serieus aandacht
besteed. En terecht".
Virtual reality
De kersverse hoogleraar verwijst voor die technische `bemiddeling'
naar Helmuth Plesser, een Duitse antropoloog volgens wie de mens nooit
rechtstreeks toegang heeft tot de wereld, maar altijd via cultuur en
techniek. "Anders dan het dier is de mens van nature aangelegd op
kunstmatigheid. Net als Plesser denk ik niet dat techniek de mens van
zijn natuurlijkheid vervreemdt. De mens is altijd al vervreemd, altijd
al kunstmatig.
Neem virtual reality. Is dit de werkelijkheid geweld aandoen en een
ontkenning van de orde van de wereld?
Experimenten met virtual reality tornen inderdaad aan de grenzen van
onze vertrouwde werkelijkheidsbeleving, erkent Kockelkoren. "Een
aantal stichtingen in Nederland die met zulke nieuwe media bezig zijn,
zoeken bijvoorbeeld naar een manier om een virtuele werkelijkheid niet
langer te hoeven aansturen met een toetsenbord, dat met zijn letter-
en cijferknoppen een veredelde typemachine is. Tasten of bewegen zou
wel eens beter kunnen passen bij zo'n virtuele wereld. In de
ontwikkeling van een nieuw soort werkelijkheidsbeleving - of het nu de
perspectivische kijk op de werkelijkheid is die we ons pas hebben
eigen gemaakt sinds de Renaissance, of bijvoorbeeld virtual reality -
zijn het steeds kunstenaars die het voortouw nemen. En dat maakt het
onderwerp van mijn leerstoel, op het snijvlak van kunst en
technologie, ook zo interessant."
Veel mensen staan nogal gereserveerd tegenover nieuwe ontsluitingen
van de werkelijkheid. Begrijpelijk en legitiem, aldus Kockelkoren.
"Maar deze nieuwe werkelijkheidservaringen lossen de oude niet af, ze
komen erbij en vullen die aan. Per slot van rekening bestaat er niet
zoiets als één oorspronkelijke werkelijkheidsbeleving. Er zijn
uiteenlopende ervaringswijzen mogelijk, elk bemiddeld door de
techniek."
Noot voor de pers:
- Contactpersoon Bureau Communicatie: drs. B. Meijering, 053- 489
4385, e-mail: b.meijering@cent.utwente.nl
- Ter gelegenheid van de oratie van prof. dr. Petran Kockelkoren
organiseert de stichting TARt - waarvan Kockelkoren voorzitter is - op
donderdag 18 oktober de manifestatie `Mediated Music'. Deze vindt,
evenals de oratie, plaats in het Vrijhof Cultuurcentrum. Aan het einde
van de middag geeft Jorrit Tamminga een concert op de Campus Beiaard
met live-electronica. 's Avonds gaat om 20.15 u. de compositie
`Noise~' van oud-UT-studente Rozalie Hirs in wereldpremière.
Vervolgens voert Wilco Botermans op theremin de muziekperformance
`Cause without a rebel' (2001) uit. En Michel Waisvisz, een van de
belangrijkste pioniers van de hedendaagse elektronische muziek, houdt
een `Concertante lezing'.
Verdere informatie over Mediated Music, fotomateriaal etc: John
Heymans, coördinator TARt, 053-4894403.
© Universiteit Twente 1997-2000
Universiteit Twente