Hergebruik freelancemateriaal bij voormalige uitgever
VNU-tijdschriften
NVJ wijst Sanomacontract af
VNU presenteerde in 1996 een zogenoemde 'mantelovereenkomst' waarmee
de relatie met freelance medewerkers in de toekomst geregeld zou
moeten worden.
VNU eiste overdracht van auteursrechten van al het in opdracht
gemaakte werk van de freelancers en stelde daar een toeslag van 10%
van het honorarium voor vormen van hergebruik tegenover. Vanuit de NVJ
kwam veel protest. Samen met andere organisaties als BNO,
Fotografenfederatie en auteursrechtenorganisaties werd zelfs een
actiekrant gemaakt. Gesprekken met VNU leidden ertoe dat het contract
in een la verdween, onder de mededeling dat er aan een nieuwe
overeenkomst werd gewerkt. Inbreng van beroepsverenigingen werd
daarbij niet op prijs gesteld.
Deze maand werden de voor de VNU-tijdschriften werkzame freelancers,
geconfronteerd met een nieuwe regeling voor hergebruik bij huidige
eigenaar Sanoma Uitgevers. Deze 'relaties' ontvingen bij een 'voor
akkoord met hergebruik' te ondertekenen brief een brochure getiteld
'de mogelijkheden van hergebruik'.
Helaas moeten we concluderen dat de freelancers er met de nieuwe
regeling niet op vooruit gaan.
Er wordt niet meer gevraagd om overdracht van auteursrecht,
maar het alternatief - een exclusief recht op alle vormen van
hergebruik van het in opdracht gemaakte (gepubliceerd en
rest-)materiaal gedurende een periode van 5 jaar - komt praktisch op
hetzelfde neer. Sanoma mag gedurende 5 jaar alles met het werk en met
het restmateriaal doen: herpublicatie in print of op internet,
doorverkoop aan andere media, noem maar op. De fotograaf en journalist
heeft zelf helemaal niets meer over zijn of haar werk te zeggen. Het
werk wordt in een toegankelijk digitaal archiefsysteem ondergebracht
en via een website inzichtelijk gemaakt. Na afloop van de 5 jaar houdt
Sanoma nog een niet-exclusief recht op hergebruik. De freelancer mag
dan zelf proberen er nog iets mee te verdienen.
Voor dit hergebruik wil Sanoma betalen. De hoogte van de vergoeding is bepaald in een 'matrix'. De vergoeding voor intern hergebruik is gesteld op 25% van 70 Euro voor foliogebruik per herplaatsing en 25% van 7,50 Euro voor digitale publicatie voor onbepaalde tijd. Alle vergoedingen die betrekking hebben op digitale publicatie dragen volgens de toelichting een symbolisch karakter, omdat cliënten in die sector slechts geringe bedragen wensen te betalen. De tarieven die een freelancer zelf hanteert, spelen dus geen enkele rol. Bij extern hergebruik is de vergoeding 25% van het tarief dat Sanoma Uitgeverij berekent voor publicatie.
Mocht je denken toch een leuke cent aan dit hergebruik te kunnen verdienen, lees dan de kleine lettertjes in de toelichting. Die bevatten nog enkele bijzondere bepalingen. Ten eerste moet de van toepassing zijnde vergoeding evenredig worden verdeeld tussen alle freelancers en bedrijven (inclusief Sanoma zelf?) die aanspraak kunnen maken op hergebruiksvergoeding. Ben je de enige auteur, dan krijg je slechts 50% van de te vergeven vergoeding uitgekeerd! In de praktijk kan de vergoeding dus nooit meer dan 12,5% zijn. De rest verdwijnt in de zak van Sanoma. Ook wordt fijntjes opgemerkt dat plaatsing van redactiemateriaal op internet voor dezelfde titel wordt gezien als promotie, waarvoor geen vergoeding wordt verstrekt.
Het is duidelijk dat Sanoma voor zichzelf een rol ziet weggelegd als
zogenaamde 'contentmanager', een bedrijf dat als een soort agent
materiaal van freelancers exploiteert. Vraag is of freelancers daar
behoefte aan hebben. Voor zover de rol en contacten van Sanoma op de
internationale markt voor freelancers een toegevoegde waarde kunnen
hebben, is er wat voor te zeggen om Sanoma bevoegdheden te geven die
ook voor freelancers geld opbrengen. De aangeboden vergoeding is
echter veel te laag.
Alle freelancers moeten echter tekenen, zo valt te lezen in de
brochure. Van de gevolgen bij niet-tekenen kunnen wij ons wel een
voorstelling maken: zo'n freelancer zal waarschijnlijk niet langer tot
de kring van 'relaties' worden gerekend.
De NVJ adviseert haar freelance-leden, zowel journalisten als
fotografen, niet met de regeling akkoord te gaan. Bij een dergelijke
vergaande en exclusieve toestemming voor hergebruik hoort een veel
hogere vergoeding. Bovendien is er geen enkele waarborg ten aanzien
van de bewaking van kwaliteitsnormen en morele of ethische opvattingen
binnen het tijdschrift of ander medium dat het werk opnieuw gebruikt.
Bijgaand een modelbrief, waarmee je kunt aangeven niet akkoord te gaan
met de voorgestelde regeling. Daarin wordt tevens aan Sanoma verzocht
om met de beroepsorganisaties te gaan onderhandelen over de
voorwaarden waaronder wel toestemming voor hergebruik kan worden
verkregen. Om zicht te krijgen op het aantal mensen dat weigert te
tekenen en dat ons opdracht geeft te onderhandelen, vragen wij om een
kopie van de verzonden brief naar de NVJ te faxen of te sturen. Een
email-bericht versturen kan ook: info@NVJ.nl.