22 nov 2001
Nummer 173 22 november 2001
jaloers op sociale dominantie en uiterlijk
Groen en geel van jaloezie is gezond voor de relatie
Ook al zijn we nog zo modern en vooruitstrevend, als het erop aankomt zijn we de oertijd niet ontgroeid. Zodra een rivaal de relatie met onze partner in gevaar brengt, worden we groen en geel van jaloezie. Mannen zijn vooral jaloers op de sociale dominantie van hun rivaal, vrouwen op het uiterlijk. Dit geldt zowel voor heteroseksuele als voor homoseksuele relaties. Verrassend traditioneel, maar goed te verklaren vanuit de evolutionaire psychologie. Psychologe Pieternel Dijkstra onderzocht de verschillen in jaloezie tussen mannen en vrouwen. Ze promoveert op 29 november 2001 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Jaloezie is van alle tijden. Al in de oertijd was jaloezie de
alarmbel die afging zodra een rivaal de relatie tussen twee
partners bedreigde. Pieternel Dijkstra: "De overlevingskansen namen
enorm af wanneer je partner je in de steek liet. Jaloezie was een
manier om de ander te laten zien dat hij of zij moest blijven. Dat
is nu nog steeds zo. Stel je voor dat je niet jaloers bent wanneer
je partner het bed induikt met een ander. Wat zegt dat dan over je
eigen betrokkenheid bij je relatie? Als je jaloers wordt, ga je
jezelf aantrekkelijker maken voor je partner, neem je eens vaker
een bloemetje mee. Kortom, je gaat het gevecht aan om je partner te
behouden. Dat is een gezonde vorm van jaloezie. Zo zie je dat
jaloezie niet alleen een negatieve emotie is, zoals vaak wordt
gedacht."
Jonge moderne vrouwen ook jaloers op uiterlijk
In haar onderzoek ging Dijkstra uit van de
evolutionair-psychologische hypothese dat mannen vooral jaloers
zijn op de sociale dominantie van een mannelijke rivaal en dat
vrouwen met name jaloers zouden zijn op het uiterlijk van een
andere vrouw. Iemand die sociaal dominant is, beschikt over
persoonlijke eigenschappen als gezag en zelfvertrouwen, is sociaal
vaardig en heeft leidinggevende kwaliteiten. Allemaal eigenschappen
die duiden op een succesvol mens. Dijkstra: "Ik had eigenlijk
verwacht dat met name vrouwelijke studenten minder traditioneel
zouden reageren. Dat zijn toch allemaal jonge, hoogopgeleide,
carrièregerichte, zelfverzekerde vrouwen. Als je factoren los van
elkaar test, blijkt dat zij inderdaad wel jaloers zijn op sociaal
dominante vrouwen. Maar als je alles bij elkaar neemt, blijkt dat
de jaloezie die wordt opgewekt door sociale dominantie in het niet
valt bij de jaloezie die wordt veroorzaakt door het uiterlijk van
een andere vrouw." Dijkstra was ook verrast door de uitkomsten van
het onderzoek naar jaloezie binnen homoseksuele relaties. "Net als
heteroseksuele mannen, zijn homoseksuele mannen vooral jaloers op
sociaal dominante rivalen en reageren lesbiënnes met name op het
uiterlijk van andere vrouwen. Ik had dat niet in deze mate
verwacht."
Zandlopermodel en brede schouders
Dijkstra onderzocht ook de invloed van het uiterlijk van de rivaal.
Hieruit bleek dat mooie vrouwen met een zandlopermodel en sterke
mannen met brede schouders en smalle heupen vooral grote jaloezie
opwekken. Alleen oudere mannen bleken hiervoor minder gevoelig te
zijn. Deze uitkomsten zijn te verklaren uit het idee dat mannen in
de oertijd een vruchtbare vrouw zochten en vrouwen een sterke
dominante man om voor haar en haar kinderen te zorgen. Hoewel de
noodzaak om een vruchtbare vrouw dan wel een dominante man te
vinden tegenwoordig grotendeels is verdwenen, wekken deze
oereigenschappen in een rivaal nog steeds grote jaloezie op bij de
moderne mens.
Boos en angstig
Dijkstra noemt twee types jaloezie in haar proefschrift. Wanneer
een partner alleen seksueel ontrouw is, ervaart de ander vooral
boze jaloezie. Hij of zij voelt zich verraden en is woedend. Als
een partner emotioneel ontrouw is zonder dat er seks bij te pas is
gekomen, ontstaat angstige jaloezie. Dan voelt de ander zich
ongerust en is hij of zij bang dat de relatie met de rivaal zich
verder zal ontwikkelen.
Evolutionaire ontwikkeling
De uitkomsten uit haar onderzoek bevestigen de verwachtingen van de
evolutionaire psychologie dat de jaloezie van mannen en vrouwen
door de eeuwen heen niet is veranderd. Nog steeds kijken mannen
naar de sociale dominantie en vrouwen naar het uiterlijk van hun
rivalen. Nieuw is met name het onderzoek van Dijkstra naar jaloezie
en rivaalkenmerken in homoseksuele relaties. Zeker binnen het
evolutionaire kader dat zij gebruikt, is dit onderzoek nog nergens
eerder uitgevoerd.
Curriculum Vitae
Pieternel Dijkstra studeerde sociale psychologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen en verrichte haar promotieonderzoek bij
de sectie Sociale en Organisatiepsychologie van de RUG. Daarnaast
studeerde zij af aan de Bestuursacademie te Leeuwarden. Zij is
inmiddels werkzaam als freelance schrijver. Pieternel Dijkstra
promoveert tot doctor in de Psychologische, Pedagogische en Sociale
Wetenschappen bij prof.dr. A.P. Buunk. De titel van het
proefschrift luidt: Men, Women and their Rivals. Jealousy from an
Evolutionary Psychological Perspective.
Noot voor de pers
Nadere informatie: afdeling Interne en Externe Betrekkingen, tel.
(050)363 5446.