per post verzonden op 21 november
22 november 2001
Deel IV Techniek in Nederland in de twintigste eeuw
Huisvrouwen bepaalden huishoudelijke vernieuwing
Huisvrouwen hebben in de twintigste eeuw actief meegewerkt om het huishouden te vernieuwen. Omdat ontwerpers van nieuwe apparaten weinig oog hadden voor gebruikers vroegen de producenten steeds vaker advies aan huisvrouwen. Dat staat in het vierde deel van de zevendelige serie Techniek in Nederland in de twintigste eeuw dat op 29 november wordt aangeboden aan drs. Kees Vijlbrief van het ministerie van Economische Zaken. De uitgave van de Stichting Historie der Techniek kwam tot stand met steun van NWO.
De komst van gas en elektriciteit in de periode voor de Tweede Wereldoorlog vormde aanleiding tot de ontwikkeling van allerhande apparaten, zoals de stofzuiger, het fornuis, het strijkijzer en de wasmachine. Gas- en elektriciteitsbedrijven lieten speciaal in dienst genomen huishoudleraressen voorlichting verzorgen om zo het koken op de nieuwe fornuizen te bevorderen. De demonstratiekeukens dienden tevens als testruimte voor de apparaten. De producenten van de nieuwe apparatuur raadpleegden vrouwenorganisaties zoals de Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen (NVVH) om te beoordelen of hun apparaten ook aan de verwachtingen van de consument voldeden. Producten die vanuit gebruikersperspectief aan de eisen voldeden, kwamen in aanmerking voor het keurmerk van de NVVH. Unilever probeerde via een speciaal daarvoor opgericht instituut greep te krijgen op de huishoudelijke praktijk. Het instituut kende een leerkeuken en een proefwasserij. Vrouwen werd gevraagd om daar 'alles te doen als thuis'.
Ook na de Tweede Wereldoorlog bleef het gebruikersperspectief belangrijk. Illustratief is de geschiedenis van het wasetiket dat onder auspiciën van de Nederlandse Huishoudraad werd ontwikkeld. Dat een goede maatschappelijke inbedding mede bepalend was voor het slagen of mislukken van innovaties blijkt ook uit de succesvolle introductie van de glasbak in Nederland en de trage acceptatie van magnetrons voor huishoudelijk gebruik. De zoektocht naar technieken om het menselijk lichaam transparant te maken vormt de rode draad in het deel over medische techniek. Röntgentechniek en echografie zijn illustratief voor de invloed die techniek uitoefende op de geneeskunde. Techniek, ziekte en medische praktijk raakten in de twintigste eeuw meer en meer met elkaar verbonden. Zo werd het door de komst van röntgenapparatuur mogelijk snel tuberculose op te sporen. Dit resulteerde in landelijke doorlichtingscampagnes waarbij de bevolking werd doorgelicht. Bij de innovatieve activiteiten speelden artsen een belangrijke rol. Zij namen het voortouw bij het bedenken en construeren van aanpassingen van bestaande apparatuur. Zo experimen-teerden onderzoekers in Wassenaar en Rotterdam met echografie welke leidden tot nieuwe toepassingen. Techniek in Nederland in de twintigste eeuw is het belangrijkste project van de Stichting Historie der Techniek (SHT) waaraan tientallen onderzoekers van verschillende universiteiten deelnemen. De delen 5, 6 en 7 van de boekenserie volgen in 2002.
Nadere informatie bij de auteurs van: Schot, J.W. e.a., Techniek in Nederland in de twintigste eeuw. Deel IV Huishoudtechnologie en Medische Techniek (Uitgeverij Walburg Pers Zutphen,) ISBN 90 5730 067 2 via Stichting Historie der Techniek (Jan Korsten), tel. 040 2474641, e-mail J.W.A.Korsten@tm.tue.nl, www.histech.nl. Recensie-exemplaren: Walburg Pers, tel. 0575 510522 (publiciteit@walburgpers.nl).
01-36E
Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) Afdeling Voorlichting en Communicatie Postbus 93138 2509 AC Den Haag Telefoon (070) 344 07 13 Fax (070) 385 09 71 E-mail news@nwo.nl Internet algemeen http://www.nwo.nl Internet pers en publiek http://www.nwo.nl/wetenschapsplein