27 nov 2001
Nummer 176 27 november 2001
Chronische klachten in kaart gebracht
Slechts helft whiplashes door auto-ongeval
Slechts helft whiplashes door auto-ongeval
Verhoogd risico op chronische klachten
Aandacht in de media
Niet alleen kop-staartbotsingen
Autogordel niet van invloed
Curriculum vitae
Noot voor de pers
Ruim 30 procent van de mensen met een whiplash, blijft fysieke en
psychische klachten houden. "In de praktijk zien we dat dit vooral
mensen zijn die het jaar voor het ongeval ingrijpende dingen hebben
meegemaakt," zegt psycholoog drs. Gerbrig Versteegen. "Wanneer
artsen daarnaar vragen bij het stellen van de diagnose, kan dit
wellicht chronische klachten voorkomen." Tot nu toe waren er alleen
schattingen over de aantallen whiplashes. Versteegen brengt in
haar proefschrift in kaart hoe vaak het voorkomt, hoe de mensen het
letsel oplopen en welke bevolkingsgroepen het meeste risico lopen.
Auto-ongevallen blijken veel minder vaak de oorzaak dan gedacht.
Versteegen promoveert op 5 december 2001 aan de Rijksuniversiteit
Groningen.
"Zelf geef ik de voorkeur aan de term 'distorsie van de nek',
oftewel verstuiking van de nek," zegt Versteegen. "Want dat is wat
er eigenlijk gebeurt: de banden, spieren en kapsels worden opgerekt
door een abrupte beweging van de nek." De patiënt voelt pijn en
stijfheid in de nek en pijn in hoofd en schouders. Bij de meesten
treedt binnen drie maanden spontaan volledig herstel op, maar zo'n
30 procent van de patiënten -soms wel meer- houdt fysieke en ook
psychische klachten, zoals ernstige vermoeidheid, duizeligheid,
depressie, angst, nervositeit, concentratie- en slaapproblemen en
bewegingsbeperkingen van de nek. "De chronische klachten zijn
moeilijk te behandelen onder andere vanwege het ontbreken van een
medische oorzaak," aldus Versteegen.
Verhoogd risico op chronische klachten
Versteegen wilde weten of er wellicht psychische oorzaken aan de
chronische klachten ten grondslag liggen. "Op de pijnpoli zien we
dat veel mensen met pijnklachten het jaar voor het ongeval een of
meer ingrijpende levensgebeurtenissen (life events) hebben
meegemaakt. Verrassend genoeg zijn dat niet alleen ingrijpende
negatieve gebeurtenissen geweest, maar ook ingrijpende positieve,
zoals het krijgen van een kind. Het kan dus zijn dat het ongeval de
spreekwoordelijke druppel is geweest." Daarom vroeg Versteegen de
whiplashpatiënten of zij voorafgaand aan het ongeval ingrijpende
levensgebeurtenissen hadden meegemaakt. "Statistisch hebben we dit
verband helaas niet kunnen aantonen, maar ik denk toch dat het
vroegtijdig opsporen van deze patiënten het ontwikkelen van
chronische klachten kan helpen voorkomen. Daarbij moet je dan
denken aan een tijdige doorverwijzing naar een psycholoog en goede
voorlichting, bijvoorbeeld over bewegingsoefeningen." Versteegen
onderzocht eveneens of er verband bestaat tussen de whiplash en
iemands persoonlijkheid. "We konden het niet aantonen, maar de
resultaten zijn interessant genoeg om verder onderzoek naar te doen
", aldus Versteegen.
Aandacht in de media
Tussen 1970 en 1994 is in het Academisch Ziekenhuis Groningen de
diagnose 'distorsie van de nek' bij in totaal 1374 patiënten
gesteld. "Vooral sinds het begin van de jaren '80 is er een sterke
toename," zegt de promovendus, "Onder meer door aandacht in de
media is het fenomeen zowel bij artsen als patiënten bekender
geworden, waardoor de diagnose vaker wordt gesteld. Daarnaast
hebben de mensen door de arbeidstijdverkorting meer vrije tijd en
is het risico op letsel toegenomen doordat mensen dan meer sporten
of gaan klussen in en rond het huis. Ook wordt het verkeer steeds
drukker: het aantal auto's en het aantal gereden kilometers neemt
toe en dus is er meer kans op botsingen."
Niet alleen kop-staartbotsingen
In tegenstelling tot het algemene beeld, blijkt in slechts de helft
van de gevallen een auto-ongeval de oorzaak van de whiplash. De
klassieke kop-staartbotsing vormt het grootste deel daarvan, maar
ook andere botsingen en het verlies van de macht over het stuur
zijn belangrijke oorzaken. De meeste whiplashpatiënten van
auto-ongevallen zijn jonge mannen tussen de 25 en 29 jaar. Van de
niet-auto-ongevallen blijkt vallen de belangrijkste oorzaak,
gevolgd door sport- en fietsongelukken en mishandeling. De meest
getroffen leeftijdsgroep bij deze ongevallen is die van 15 tot 19
jaar. Fietsen en sporten is bij de leeftijdscategorie van 10 tot 14
jaar de belangrijkste oorzaak van het oplopen van een whiplash.
Autogordel niet van invloed
De invoering van het verplicht dragen van de autogordel in 1975
heeft tegen de verwachting in, statistisch gezien althans, niet tot
meer whiplashes geleid. Versteegen: "Men dacht dat de nek een extra
harde klap krijgt als de rest van het lichaam bij een botsing door
een gordel wordt tegengehouden. Maar er blijkt geen sterke toename
van het aantal whiplashes te zijn na 1975. De grootste toename is
zoals gezegd pas tien jaar na de invoering te zien, halverwege de
jaren '80."
Curriculum vitae
Gerbrig Versteegen (Rosmalen, 1964) studeerde psychologie aan de
RUG. Ze verrichtte haar promotieonderzoek bij de afdelingen
Chirurgie, Anesthesiologie en Medische Psychologie van het
Academisch Ziekenhuis Groningen. Het onderzoek is gefinancierd door
het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Versteegen
promoveert tot doctor in de medische wetenschappen bij prof.dr.
H.J. ten Duis en prof.dr. E.C. Klip. De titel van het proefschrift
is Sprain of the neck & Whiplash Associated Disorders: prevalence
and consequences. A study from epidemiological and psychological
perspective. Versteegen blijft als onderzoeker verbonden aan het
Pijncentrum van de afdeling Anesthesiologie van het AZG.
Noot voor de pers