27 nov 2001
Nummer 178 27 november 2001
Menselijk gedrag in voor- en tegenspoed
In welke situaties laten mensen bepaalde eigenschappen zien? De ene
persoon wordt witheet wanneer hij onderweg naar een belangrijke
vergadering in een file terechtkomt, de ander berust in het
onvermijdelijke en gaat de krant lezen. Drs. Maaike ten Berge
ordende situaties met behulp van de eigenschappen die in die
situaties naar voren kunnen komen. Alle situaties waarin mensen
verzeild kunnen raken zijn onder te verdelen in vier dimensies:
voor- en tegenspoed, positionering en sociaal gedrag. Maaike ten
Berge promoveert op 6 december 2001 aan de Rijksuniversiteit
Groningen.
Situaties verzameld
Vier dimensies
Big five
Onderzoek in andere gebieden
Assessment-instrumenten
Curriculum Vitae
Noot voor de pers
Ten Berge liet proefpersonen situaties beschrijven waarin bepaalde
eigenschappen van mensen naar voren zouden kunnen komen. De
eigenschappen die ze hiervoor gebruikte, vallen onder het
zogenaamde 'big five' model. Dat model gaat er vanuit dat je
eigenschappen kunt terugvoeren op de eigenschappen extraversie,
vriendelijkheid, zorgvuldigheid, emotionele stabiliteit en
autonomie.
Situaties verzameld
Ten Berge verzamelde met behulp van verschillende methoden 3000
situaties, die zij vervolgens ordende. De verzameling die Ten Berge
opstelde is heel breed. In soortgelijk onderzoek formuleren
onderzoekers vaak een bepaald aantal situaties die binnen één
domein vallen, bijvoorbeeld stresssituaties. De brede aanpak is een
redelijk uniek aspect van dit soort onderzoek .
Vier dimensies
Ten Berge concludeert dat situaties te ordenen zijn met behulp van
vier dimensies: voorspoed, tegenspoed, positionering en sociaal
gedrag. Onder positionering wordt verstaan of iemand kan omgaan met
een situatie waarin hij of zij een standpunt in moet nemen.
Bijvoorbeeld wanneer iemand ruzie heeft, de verantwoordelijkheid
draagt of iets nodig heeft van een ander. Een feest geven of
informatie vragen zijn voorbeelden van situaties waar sociaal
gedrag van belang is.
Big five
Ten Berge: "Er zijn situaties waar mensen met verschillende
eigenschappen geen verschillen laten zien, bijvoorbeeld als ze naar
de kerk gaan." In andere situaties bleek de spreiding van de
eigenschappen die mensen lieten zien juist veel groter te zijn. In
de literatuur wordt soms een tweedeling genoemd ten aanzien van de
big five. Ten Berge: "Vriendelijkheid en zorgvuldigheid worden wel
karaktereigenschappen genoemd, extraversie en emotionele
stabiliteit temperamentele eigenschappen. In mijn onderzoek ben ik
niet uitgegaan van deze tweedeling. Toch zie ik in mijn uitkomsten
wel de trend dat de karaktereigenschappen in veel meer situaties
terugkomen dan de temperamentele eigenschappen."
Onderzoek in andere gebieden
Met haar onderzoek heeft Ten Berge een eerste aanzet gegeven voor
een algemene beschrijving van de structuur van situaties vanuit het
eigenschappsychologische perspectief. Ten Berge: "Deze studie is
alleen uitgevoerd in Nederland. Het zou interessant zijn om een
soortgelijk onderzoek uit te voeren in andere gebieden. Ik denk
zelf dat de dimensies tegenspoed, voorspoed, positionering en
sociaal gedrag ook te vinden zullen zijn in andere steekproeven. De
concrete situaties in Nederland verschillen natuurlijk van die uit
andere gebieden, maar uiteindelijk verwacht ik dat je ze in zekere
mate weer terug kunt brengen naar deze vier dimensies."
Assessment-instrumenten
De resultaten van het onderzoek zijn vooral van wetenschappelijke
waarde en niet direct toe te passen in de praktijk. Ten Berge:
"Voordat je mijn gegevens kunt gebruiken bij bijvoorbeeld
personeelsselectie, moet er eerst een vertaalslag naar de praktijk
gemaakt worden. Er zullen eerst assessment-instrumenten gemaakt
moeten worden waar de juiste combinatie van eigenschappen en
situaties in wordt verwerkt. Dan kun je in de praktijk voorspellen
welke eigenschappen mensen bezitten. Of deze situationele
voorspelling beter is dan die op basis van de bestaande
instrumenten, moet nog worden onderzocht."
Curriculum Vitae
Maaike ten Berge (Groningen, 1973), studeerde psychologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Zij verrichte haar promotieonderzoek
bij het Heymans Instituut van de RUG en was als AIO lid van het
Kurt Lewin Instituut. Zij werkt inmiddels als adviseur Management
Services bij adviesbureau Marsman, Van Dorssen en Partners te
Groningen. Maaike ten Berge promoveert tot doctor in de
Psychologische, Pedagogische en Sociale Wetenschappen bij professor
dr. W.K.B. Hofstee. Haar onderzoek is gefinancierd door de RUG. De
titel van het proefschrift luidt: Vrijbuiters en voorspoed. De
structuur van situaties vanuit een eigenschappsychologisch
perspectief.
Noot voor de pers
Nadere informatie: drs. Maaike ten Berge, telefoon (050)527 06 61
(werk), e-mail: mtenberge@yahoo.com