10 dec 2001
Nummer 187 10 december 2001
Intensieve varkenshouderij
Stress varkens niet altijd ziekmakend
Varkens hebben een robuust immuunsysteem, dat in het algemeen goed
tegen stress kan. Toch zijn er een aantal specifieke omstandigheden
die er toe leiden dat stress het risico van infecties vergroot.
Drs. Johanna de Groot noemt onder andere het gewond raken na mengen
van elkaar onbekende dieren, het onverdoofd castreren en het
inspuiten van inactief virus als vaccin. De Groot: 'Veehouders doen
er goed aan, die zo veel mogelijk te vermijden'. Op 21 december
2001 promoveert zij aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Aanpassing
Acute stress
Wonden
Onverdoofde castratie
Tips voor varkenshouders
Curriculum vitae
Noot voor de pers biggen.jpg (183937 bytes)
De Groot deed uitgebreid experimenteel onderzoek, bij varkens maar
ook bij muizen, omdat bij die laatste dieren in relatief korte tijd
veel onderzocht kan worden. Zij liet de proefdieren een vaccin
tegen de ziekte van Aujeszky, een varkensziekte, inspuiten.
Vervolgens stelde ze de dieren bloot aan verschillende vormen van
stress. Later onderzocht ze de invloed hiervan op het
immuunsysteem.
Aanpassing
Zo liet ze muizen regelmatig een paar uur in een nauwe buis
opsluiten, of haalde ze weg uit een groep waarmee ze gehuisvest
waren. Bij één groep muizen gebeurde dat in een voorspelbare
regelmaat, een andere kreeg een onvoorspelbaar regime. Bij geen van
de muizen had dit een negatief effect op het immuunsysteem; bij de
groep met het regelmatige regime was het effect zelfs licht
positief. Iets vergelijkbaars valt te vertellen over varkens die
van jongs af aan in een klein hok zonder stro hadden gestaan. Zij
vertoonden nauwelijks immunologische verschillen met varkens die in
grote hokken met stro woonden. 'De immuunfunctie van verschillende
dieren past zich blijkbaar aan in geval van herhaalde stress,'
aldus De Groot.
Acute stress
Maar in de intensieve varkenshouderij komen ook acute stressoren
voor, eenmalige gebeurtenissen waarbij gewenning niet mogelijk is.
'Ik denk aan spenen - het abrupt weghalen bij de moeder -,
castratie, transport en de gevechten die uitbreken bij het mengen
met onbekende soortgenoten. Die gevechten vinden plaats omdat de
dieren in iedere nieuwe groep opnieuw hun rangorde moeten
vaststellen,' vertelt De Groot.
Wonden
Om het effect van die gevechten op de immuunrespons te testen,
plaatste zij herhaaldelijk een mannetjesmuis een paar dagen na
vaccinatie bij een agressief mannetje in de kooi. De indringer, het
experimentele dier, gaf zich meestal binnen een minuut over. Na dit
avontuur verzwakt het immuunsysteem van de verliezer inderdaad wat.
Dit is echter maar tijdelijk; het herstelt zich ook vrij snel. Het
verliezen van een dergelijk gevecht had echter wel negatieve lange
termijn-gevolgen voor de immuunrespons als het ingespoten vaccin
niet uit levend, maar uit inactief virus bestond. Zulke negatieve
gevolgen zijn er ook bij muizen die beetwonden oplopen in het
gevecht. 'Dat kan van belang zijn voor de varkenshouderij,' stelt
De Groot, 'varkens lopen bij gevechten in een nieuwe groep namelijk
ook vaak wonden op'
Onverdoofde castratie
Borgjes, gecastreerde mannetjes, laten bovendien na mengen met een
nieuwe groep een langdurige immuunsuppressie zien. Maar de
vrouwtjes, die ook in elke nieuwe groep gevechten leveren, hebben
daar geen last van. Blijkbaar bouwen de borgjes na hun castratie
geen robuust immuunsysteem op. 'Het is niet helemaal duidelijk of
dat komt door de stress van de castratie, die zonder verdoving
gebeurt en pijn doet, of door het ontbreken van essentiële
sex-hormonen bij gecastreerde mannetjes,' aldus de biologe.
Tips voor varkenshouders
De Groot stelt vast, dat varkens een robuust immuunsysteem hebben,
dat tegen een stootje kan. 'Eigenlijk was ik verrast om te merken,
hoe weinig invloed allerlei stressvolle gebeurtenissen daarop
hebben,' vertelt ze. Toch blijven er een aantal specifieke zaken
over, waarmee varkenshouders rekening zullen moeten houden. 'Wat
mij betreft zijn dat: onbekende dieren niet mengen en zeker niet
herhaaldelijk, geen castratie uitvoeren of hoogstens onder
verdoving, en vaccinatie altijd laten doen met levende virussen.'
Curriculum vitae
Johanna de Groot (Veenwouden, 1972) studeerde biologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Thans werkt zij als post doc bij de
divisie Dier en Omgeving van het Instituut voor Dierhouderij en
Diergezondheid te Lelystad. Bij ditzelfde instituut voerde zij haar
onderzoek uit. Zij zal promoveren tot doctor in de Wis- en
Natuurwetenschappen bij prof. dr. J.M.Koolhaas. De titel van haar
proefschrift luidt: Psychoneuroimmunology in pigs: can the immune
system cope with intensive husbandry conditions?
Noot voor de pers