Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut

Het weer nader verklaard

Serieus winterscenario

De meteorologische winter is uitzonderlijk zacht begonnen, maar nu tekent zich toch een serieus winterscenario op de weerkaarten af, waarbij het ijs vanaf komende weekeinde snel kan aangroeien. Uitgebreide informatie over deze winter met vorst en ijs vindt u onder winter 2002.

"Als St. Eligius met ijs begint, dan wil hij dat drie maanden tot vrind", zo leert de volksweerkunde ons voor de eerste december, de naamdag van deze heilige. De klimatologische cijfers logenstraffen deze uitspraak: in deze eeuw werd vorst op de eerste decemberdagen steeds vóór het einde van deze maand gevolgd door dooi. De winter kan na enkele dagen onderbreking wel weer toeslaan, maar een ononderbroken koudegolf van drie maanden is in deze eeuw nooit voorgekomen.

Dat neemt niet weg dat december bar koud kan zijn. Normaal, gemiddeld over het tijdvak 1971-2000, bedraagt de december-temperatuur in De Bilt 4,0 graden, maar in 1933 was deze maand met -2,1 graden extreem koud. Nog kouder was december 1890 met gemiddeld -4,8 graden. De schrijver Herman de Man baseerde hierop zijn boek "de barre winter van '90". December 1788 was met -5,7 graden de koudste sinds het begin van de waarnemingen in ons land in 1706.

In deze eeuw beleefden we de laatste zeer koude december in 1981. In het noorden van het land kwam de temperatuur toen op 25 dagen onder nul en in Eelde werd het op 6 dagen kouder dan -10 graden. Op 16 december 1981 noteerde Leeuwarden een temperatuur van -19,2 graden, de laagste temperatuur van de eeuw in ons land voor de periode 11-20 december (tweede decade). Voor de eerste tien dagen van december is dat record -21,7 graden op 2 december 1973 in Wageningen en voor de derde decade -22,3 graden in Avereest op 31 december 1923. In De Bilt daalde het kwik die oudejaarsdag tot -16,6 graden, op het KNMI de laagste temperatuur van de eeuw in december.

Eén van de felste koudegolven in december kwam voor in 1938. De kou duurde slechts elf dagen, maar in die periode werd het in De Bilt op 8 dagen kouder dan -10 graden. Zowel op 19 als op 20 december 1938 bleef het ook overdag streng vriezen en op de 20e kwam de temperatuur niet hoger dan -11,3 graden, de laagste maximumtemperatuur in De Bilt van deze eeuw. In een verder verleden is een nog lager maximum genoteerd:
-12,3 graden op 30 december 1890. Op oudejaarsdag 1978 daalde de temperatuur in de middag en avond tot 10 à 15 graden onder nul bij een harde tot stormachtige wind en veel sneeuw.

Laatste wijziging: 12 december 2001

Vragen en reacties:
Harry Geurts, PR & Voorlichting KNMI
Copyright © KNMI