MINISTERIE VWS http://minvws.nl
Min VWS: speech minister - opening indisch huis
Toespraak van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, dr. E. Borst-Eilers, in verband met de opening van het Indisch Huis in Den Haag, 10 december 2001. 7)
Dames en heren,
Het is vandaag niet alleen een feestelijke dag, het is ook een beetje een historische dag. Na vele jaren van moeizame voorbereiding zijn eindelijk de poorten opengegaan van een Indisch Herinneringscentrum, dat luistert naar de toepasselijke naam 'Indisch Huis' Hoe groter en weerbarstiger de problemen, die moeten worden overwonnen om iets tot stand te brengen, hoe groter de voldoening als dat lukt. Dat geldt ook nu.
Het is inmiddels alweer vijf jaar geleden dat de Tweede Kamer mij verzocht om de totstandkoming van een Indisch Herinneringscentrum te bevorderen. In die tijd bereidde ik een herziening voor van het subsidiebeleid voor jeugdvoorlichting over de Tweede Wereldoorlog. In dat beleid was een prominente plaats ingeruimd voor herinneringscentra, die historische plekken markeren uit de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog die bij uitstek symbool staan voor de schendingen van de mensenrechten gedurende die periode. U moet dan denken aan de voormalige kampen in Westerbork, Vught en Amersfoort en aan de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam.
Maar het Koninkrijk der Nederlanden omvatte tijdens de Tweede Wereldoorlog ook het grondgebied van wat nu de Republiek Indonesië heet.
Ook in dat verre Indië is gedurende de oorlogsjaren veel geleden. Onder andere omstandigheden, met een andere bezettende macht, maar ook ten koste van heel veel slachtoffers.
Veel van de toenmalige bewoners van dat gebied zijn na de onafhankelijkheid naar Nederland gekomen. Zij dragen de herinneringen mee aan de oorlogsgebeurtenissen tussen 1941 en 1945, aan hun persoonlijke lotgevallen in die tijd en aan die van hun naaste verwanten. Die lotgevallen zijn meestal ingrijpend geweest en hebben diepe sporen nagelaten.
Het is dan ook een goede zaak dat er nu een herinneringscentrum is dat blijvend aandacht schenkt aan wat de Tweede Wereldoorlog voor de bewoners van het toenmalige Nederlands-Indië heeft betekend.
Het was natuurlijk, anders dan bij de andere herinneringscentra, niet mogelijk of tenminste onpraktisch om dit herinneringscentrum op de historische locatie te vestigen. Het is een hele zoektocht geweest om een geschikte plek en een geschikt pand te vinden. Dat de plaats van vestiging Den Haag moest zijn, daarover is nooit discussie geweest. Dat er bovendien een goede verbinding moest zijn met het Indisch Monument stond ook steeds buiten discussie. Ik wens het bestuur er geluk mee, dat zij erin is geslaagd om zo'n stijlvollijk sfeervol pand te huren als dit. Op een steenworp afstand heeft Couperus zijn romans geschreven, waarin de Indische cultuur zo'n belangrijke plaats inneemt. De straatnamen in de buurt waar hij woonde en werkte, herinneren aan de aardrijkskundelessen uit mijn jeugd: Java, Borneo, Celebes, Soematra, Banka. Het Indische huis past prima in deze omgeving, die zoveel herinneringen oproept aan het vroegere Nederlands-Indië. Het zal niet toevallig zijn dat ook de Stichting Pelita hier dichtbij haar domicilie heeft.
Toch ligt er nog een probleem in het verschiet. Het huurcontract voor dit pand loopt drie jaar, dus de onzekerheid over de permanente plaats van vestiging is nog niet weggenomen. Maar ik vertrouw er op dat dit pand een veelbelovende start van een Indisch Herinneringscentrum is. Deze accommodatie zal daarvoor invulling moeten krijgen met een tot de verbeelding sprekend programma van activiteiten. Dat is de grote uitdaging voor het bestuur en zijn adviseurs.
De centrale vraag is immers hoe dit huis, binnen het kader van zijn doelstellingen, tot leven gebracht kan worden, hoe men erin eenvoudig Nederlands gezegd de loop in kan krijgen.
Voorzitter Venema heeft daar zojuist al enkele behartigenswaardige woorden over gesproken. Ik voeg daar graag nog het volgende aan toe.
Het initiatief tot dit huis wortelt met name in de wens om aandacht te blijven schenken aan de Tweede Wereldoorlog in Nederlands-Indië.
Als men daaraan volledig recht wil doen, zal die periode ook behandeld moeten worden in de context van de koloniale voorgeschiedenis en van het gewelddadige vervolg tijdens de Bersiap. De herinneringen en de emoties van de mensen laten zich nu eenmaal niet door jaargrenzen afschotten.
Ik ben blij met de mededeling van de heer Venema dat onderzoek heeft uitgewezen dat de behoefte aan een herinneringsplek breed leeft binnen de Indische gemeenschap. Dat geeft vertrouwen dat er een goede basis is voor dit huis. Die herinneringsfunctie moet overigens niet beperkt blijven tot negatieve ervaringen. Wie in het vroegere Nederlands-Indië heeft geleefd en gewerkt, zal bijvoorbeeld voor altijd heimwee voelen naar de overweldigende schoonheid van de natuur van dat land.
De ambities van het Indisch Huis moeten verder ook niet beperkt blijven tot het terugblikken op voorbije perioden, hoe ingrijpend die ook zijn geweest.
Aandacht en respect voor het verleden winnen aan betekenis als zij in functie staan van het vervolg op de geschiedenis, die men wil herdenken. Het bestuur van het Indisch Huis zal daarom ook aandacht moeten geven aan actuele zaken en aan de toekomst van de Indische gemeenschap. In dit huis zal men de Indische cultuur moeten herkennen, zowel oude als nieuwe vormen.
Het moet een trefpunt en een schakelpunt worden, waar ook door ontmoetingen tussen mensen herinneringen worden overgedragen. Alleen zo kan het blijvend betekenis krijgen voor de verschillende generaties Indische Nederlanders.
Dat is, meneer de voorzitter, een ambitieus programma en tegelijk een zware opdracht. Het zal u niet aan onderwerpen en thema's ontbreken. De rijke cultuur, de rijke geschiedenis maar ook de geschakeerdheid van de Nederlands-Indische gemeenschap staan daar borg voor. Veeleer is het de vraag, hoe het overvloedige basismateriaal op respectvolle, maar tegelijk tot de verbeelding sprekende wijze aan de orde kan worden gesteld. Hoe daarbij bruggen geslagen kunnen worden tussen heden en verleden, tussen de verschillende groepen en generaties. Wanneer u daarin slaagt, kan dit huis een bindende factor worden binnen de Nederlands-Indische gemeenschap.
Dat u, mijnheer de voorzitter, samen met uw overige bestuursleden dit avontuur aandurft getuigt van moed. Er zal veel worden gevraagd van uw inzet, creativiteit en doorzettingsvermogen. Ik wens u, uw adviseurs en uw medewerkers, veel succes toe.
-0-0-0-
11 dec 01 09:02