Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 Den
Haag Ministerie van Buitenlandse Zaken Directie Sub-Sahara Afrika
Bezuidenhoutseweg 67 2594 AC Den Haag
Datum 10 december 2001 Auteur Pascalle Grotenhuis
Kenmerk 949/01 Telefoon 3485016
Blad /9 Fax 3486607
Bijlage(n) - E-mail Pascalle.Grotenhuis@minbuza.nl
Betreft Beantwoording vragen lid Hessing, Blaauw en Van Baalen (allen VVD)
over de situatie in Zimbabwe
Zeer geachte Voorzitter,
Graag bieden wij u hierbij de antwoorden aan op de schriftelijke vragen
gesteld door de leden Hessing, Blaauw en Van Baalen over de situatie in
Zimbabwe. Deze vragen werden ontvangen op 29 november met kenmerk
2010202910.
De Minister De Minister
van Buitenlandse Zaken voor Ontwikkelingssamenwerking
Antwoord van de heer Van Aartsen, Minister van Buitenlandse Zaken en mevrouw
Herfkens, Minister voor Ontwikkelingssamenwerking op vragen van de leden
Hessing, Blaauw en Van Baalen
Vraag 1
Deelt u de mening dat de situatie in Zimbabwe snel verslechtert?
Antwoord
---
Ja. In de aanloop naar de presidentiële verkiezingen, die overeenkomstig de
Zimbabwaanse grondwet in het eerste kwartaal van 2002 dienen plaats te
vinden, verslechtert de politieke en economische situatie in Zimbabwe
steeds verder. Versneld doorgevoerde en aangescherpte wetgeving op het
gebied van kiesrecht, landhervorming en media geven aanleiding tot een
sombere prognose voor de periode tot aan de verkiezingen en het verloop
hiervan.
De aanscherping van de wetgeving betreffende het kiesrecht houdt onder meer
in dat grote groepen kiezers worden uitgesloten van stemrecht. Daarnaast
weigert de regering vooralsnog onafhankelijke waarneming toe te staan.
Aangekondigde amendementen op het gebied van landhervorming behelzen onder
meer versnelde onteigening en instelling van maximale groottes van
commerciële boerderijen.
Onder het motto van 'patriottisme en terrorismebestrijding' worden vrijheid
van meningsuiting en persvrijheid eveneens met versnelde wetgeving
beteugeld. Accreditatie voor buitenlandse journalisten wordt daarnaast
verder aangescherpt.
Bovenstaande ontwikkelingen baren ons zeer grote zorgen. President Mugabe en
diens regeringspartij ZANU-PF lijken bereid de economie, het welzijn van de
bevolking en het internationaal aanzien van Zimbabwe op te willen offeren
aan het behoud van de macht. De negatieve gevolgen hiervan voor de politieke
en economische stabiliteit in Zimbabwe en daarmee in de regio, beginnen zich
nu reeds af te tekenen.
Vraag 2
Weigert president Mugabe onafhankelijke verkiezingswaarnemers bij de
presidentsverkiezingen begin volgend jaar?
Antwoord
---
De aanwezigheid van onafhankelijke monitors en verkiezingswaarnemers zou
politiek geweld, zoals eerder waargenomen in de aanloop naar de
parlementaire verkiezingen in juni 2000 en rond deelverkiezingen eerder dit
jaar, kunnen beteugelen. Met kracht wordt derhalve door EU, SADC, de VS en
het Commonwealth aangedrongen op onafhankelijke waarnemers. President Mugabe
echter, die alles op alles zet om de verkiezingen naar zijn hand te zetten,
heeft zich herhaaldelijk (en het meest duidelijk, tijdens de ontmoeting met
de EU-delegatie o.l.v. de Belgische vice-premier Michel) negatief
uitgesproken over internationale en onafhankelijke verkiezings-waarnemers
tijdens de presidentsverkiezingen.
De reeds bestaande twijfels omtrent een vrij en eerlijk verloop van de
aanstaande verkiezingen worden door deze opstelling versterkt.
Vraag 3
Heeft President Mugabe de leden en aanhangers van de oppositie en blanke
boeren terroristen genoemd, en wetgeving aangekondigd die de doodstraf zet
op terrorisme?
Antwoord
Ja. President Mugabe heeft, tijdens de begrafenisplechtigheid van
oorlogsveteraan Cain Nkala op 18 november jongstleden, leden en aanhangers
van de oppositie en blanke boeren terroristen genoemd (zie ook antwoord op
vraag 8). Wij achten dergelijke uitspraken verwerpelijk en onaanvaardbaar.
Daarnaast wordt in de recent aangekondigde aanscherping van de wetgeving met
betrekking tot de openbare orde onder meer terrorisme bestraft met de
doodstraf.
Vraag 4
Acht u gezien de snel verslechterende situatie in Zimbabwe eerlijke
verkiezingen volgend jaar nog mogelijk?
Antwoord
Gezien de versnelde invoering van restrictieve wetgeving op het gebied van
kiesrecht, openbare orde, persvrijheid en landhervormingen in het algemeen,
alsmede de weigering om onafhankelijke lokale en internationale waarneming
toe te staan moet dit thans onwaarschijnlijk worden geacht.
Vraag 5
Welke maatregelen kunnen de Nederlandse regering en de internationale
gemeenschap, waaronder de EU, nemen om volgend jaar nog tot eerlijke
verkiezingen te komen?
Antwoord
Nederland oefent in EU-verband via het Verdrag van Cotonou en de opening van
consultaties ex artikel 96 van dit verdrag, druk uit op de regering van
Zimbabwe. Tevens dringt Nederland aan op onafhankelijke waarneming teneinde
de verkiezingen eerlijk te laten verlopen.
De EU coördineert haar activiteiten met de lobby en activiteiten van de VS,
de Commonwealth en SADC, die ieder via eigen kanalen druk uitoefenen op de
overheid van Zimbabwe om de verkiezingen free and fair te laten verlopen.
Ook in de bilaterale contacten met Zimbabwe wordt, op alle niveaus en met grote regelmaat, het belang van vrije en eerlijke verkiezingen benadrukt.
Vraag 6
Welke resultaten zijn er bereikt via de consultaties ex artikel 96 van het
Verdrag van Cotonou?
Antwoord
Mede tengevolge van Nederlands aandringen besloot de Europese Unie
(conclusie Algemene Raad van 29 oktober jongstleden) tot het openen van
consultaties onder het artikel 96 van het Verdrag van Cotonou. De
consultaties gaan voor het einde van het jaar daadwerkelijk van start. Het
is derhalve te vroeg om nu reeds van resultaten te spreken. Nederland zal
zich hoe dan ook er actief voor blijven inzetten dat die consultaties
voortvarend ter hand worden genomen. Zimbabwe staat ook geagendeerd op de
Algemene Raad van 10 december.
Vraag 7
Zijn er op korte termijn EU-sancties te verwachten?
Antwoord
Het Verdrag van Cotonou kent een time-frame van 60 dagen waarin, na het
daadwerkelijk openen van de consultaties, een dialoog met het betreffende
land wordt aangegaan. Indien de consultaties onder artikel 96 niet tot
gezamenlijk geaccepteerde oplossingen leiden, kan er na deze 60 dagen
middels een politiek besluit van de Algemene Raad, besloten worden tot het
overgaan van appropriate measures, zoals bijvoorbeeld sancties tegen de
regering van Zimbabwe.
Vraag 8
Hoe ontwikkelt zich de (veiligheids)situatie van de leden en aanhangers van
de oppositiepartij MDC? Is er sprake van kampen in Zimbabwe waar leden van
de oppositie worden gemarteld?
Antwoord
---
De veiligheidssituatie van de leden en aanhangers van de oppositiepartij MDC
verslechtert. De regering van Zimbabwe zoekt voortdurend aanleidingen om de
oppositie en de onafhankelijke pers de mond te snoeren. De regeringspartij
en de staatsmedia bedienen zich in hun agitatie in toenemende mate van
aantoonbare leugens. Zo is de zaak van de ontvoerde en vermoorde
oorlogsveteranenleider Nkala aangegrepen om een hetze richting MDC te
ontketenen, die door Zanu-PF van deze moord beschuldigd wordt. De hetze
heeft een golf van arrestaties en geweld tegen oppositieleden veroorzaakt.
Er is sprake van martelingen van onder meer oppositie-aanhangers. Tevens heeft de regering kampen voor semi-militaire training van jongeren ingericht. Over martelkampen als zodanig is ons evenwel niets bekend.
Vraag 9
Hoe ontwikkelt de (veiligheids)situatie van de boeren in Zimbabwe?
Antwoord
Sinds het Abuja akkoord is de (veiligheids)situatie van de boeren
verslechterd. Nieuwe landerijen worden bezet en de onteigening van
boerderijen gaat door. Boeren wordt verhinderd hun land te bewerken door
intimidatiepraktijken van zogeheten 'oorlogsveteranen'.
Vraag 10
Hoe is op dit moment de situatie van de ongeveer 50 Nederlandse boeren in
Zimbabwe. Heeft u sinds begin september aanvullende maatregelen genomen om
de veiligheid van deze boeren, hun familie en werknemers te vergroten?
Antwoord
---
De ambassade zet alle diplomatieke middelen die zij tot haar beschikking
heeft in om op alle niveaus continu druk op de Zimbabwaanse overheid uit te
oefenen teneinde de situatie van Nederlandse (boeren) bedrijven te
verbeteren.
Zo is er in de afgelopen maanden regelmatig bij de Zimbabwaanse minister van
Buitenlandse Zaken krachtig op aangedrongen dat de boeren wier bezittingen
inmiddels van de confiscatie-lijst waren geschrapt, daadwerkelijk weer aan
het werk kunnen. Daarnaast heeft de Ambassadeur in Harare recentelijk
contact gehad met de Minister van Justitie, de Minister van Lokaal Bestuur
en de Minister van Rural Resources (alle drie centraal in het
landhervormingproces), bij wie opnieuw de problematiek van de Nederlandse
boeren aan de orde is gesteld.
Ook onderhoudt de ambassade dagelijks rechtstreeks contact met de lokale
autoriteiten en worden met regelmaat de bedrijven van de Nederlandse boeren
bezocht. De inspanningen van de ambassade en de ervaringen van Nederlandse
boeren en ondernemers zijn voortdurend onderwerp van intensief EU-overleg
ter plekke.
Vraag 11
---
Is het waar dat de voedselsituatie in Zimbabwe sneller verslechterd is dan
de ministers in augustus inschatten en dat het WFP inmiddels voedselhulp wil
geven?
Antwoord
Onder verwijzing naar de effecten van overstromingen en droogte eerder dit
jaar heeft onlangs de Zimbabwaanse Minister van Financiën een verzoek gedaan
aan de internationale donorgemeenschap om Zimbabwe te hulp te komen met een
ruimhartige bijdrage voor humanitaire hulp.
Het WFP wil inderdaad hulp aanbieden en heeft recentelijk een landenkantoor
opgezet in Harare. De relatie met de Zimbabwaanse overheid is pas onlangs
van start gegaan. WFP is zich bewust van de berichten dat President Mugabe
de hulp slechts via overheidskanalen wil distribueren, maar is daartoe nog
niet concreet benaderd door de Zimbabwaanse autoriteiten.
Inmiddels hebben de Zimbabweaanse autoriteiten in samenspraak met WFP toegezegd dat zij akkoord kunnen gaan met distributie via, door het WFP te selecteren, NGO's. WFP werkt alleen met organisaties die een bewezen capaciteit en legitimiteit hebben bij het verschaffen van voedselhulp. Waar dit voor het WFP relevant en zinvol is, zal gebruik gemaakt kunnen worden van lokale overheidsstructuren. Van belang is de constatering dat voedselhulp aan de Zimbabweaanse bevolking ter beschikking gesteld zal worden indien deze behoefte door de VN wordt gesignaleerd. Dit is inmiddels het geval. Dat deze voedselhulp niet ten goede mag komen aan de verkiezingsstrijd van president Mugabe spreekt voor zich. Overigens is de kwestie van mogelijk misbruik van voedselhulp immer een risico. Dit is een zaak waar het WFP zeer pro-actief tegen strijdt door voortdurende monitoring van haar distributie-operaties en post-distributie mechanismen. Een formeel WFP Appeal is nog niet aan de donorgemeenschap gepresenteerd.
Vraag 12
Is het waar dat president Mugabe er op staat dat zijn de regering de
voedselhulp (mede) distribueert?
Antwoord
---
Zie antwoord op vraag 11.
Vraag 13
Zo ja, acht de regering voedselhulp onder die conditie toch wenselijk,
ondanks dat dit in feite neerkomt op ondersteuning van de
verkiezingscampagne van president Mugabe?
Antwoord
---
Nederland overweegt in voorkomend geval slechts financiering van voedselhulp
voor de Zimbabwaanse bevolking als dit via neutrale, VN of internationale
NGO - kanalen kan worden gedistribueerd.
Vraag 14
Kunt u deze vragen, gezien de snel verslechterende situatie in Zimbabwe, op
zeer korte termijn beantwoorden?
Antwoord
---
Deze vragen zijn zo snel mogelijk beantwoord (zie datum).
Kenmerk
Blad /1