Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek

Apenaids-virus uit de knoop gehaald
3 december 2001
Nijmeegse onderzoekers hebben in een project van NWO de driedimensionale structuur ontrafeld van een stuk erfelijk materiaal in het apenaids-virus. Dat stuk RNA vormt een nepknoop. Deze zogenaamde pseudo-knoop speelt op vernuftige wijze een belangrijke rol bij de aanmaak van nieuw virus.

Het virus dat aids veroorzaakt bij apen, SRV-1, gebruikt een bijzondere manier om één stuk genetisch materiaal op twee verschillende manieren af te lezen. Bij het lezen van de nepknoop hapert de afleesmachinerie waardoor deze geen stopsignaal ontvangt. De wetenschap noemt dit 'ribosomale leesraamverschuiving'. Biofysisch chemici gebruikten NMR, ofwel kernspinresonantie, om de ruimtelijke structuur van de pseudo-knoop in kaart te brengen.(Klik op het plaatje voor een grotere versie)

De hapering levert informatie voor de aanmaak van enzymen die de reproductie van nieuwe virussen verzorgen. Vindt de hapering niet plaats, dan ontstaan alleen eiwitten die dienen als latere virusmantels. Het virus regelt dus via de pseudo-knoop de juiste hoeveelheden van elke bouwsteen.

Nu de wetenschappers weten hoe de knoop er uitziet, kunnen ze de uitkomsten van eerder onderzoek beter verklaren en gerichter speuren naar de nog onbegrepen eigenschappen van de knoop. Zo is bijvoorbeeld nog niet bekend hoe de pseudo-knoop het leesraam precies verschuift.

Uiteindelijk kunnen de resultaten helpen bij het te lijf gaan van HIV, het mensenaids-virus. Al maken de onderzoekers een voorbehoud. Zo lijkt HIV wel veel op het apenvirus, maar bevat het een haarspeldvorm op de plaats waar het apenvirus de pseudo-knoop heeft.

Nadere informatie en andere en nog grotere foto's dan die op internet bij
* drs. Paul Michiels (KUN, Vakgroep Biofysische Chemie)
* tel. 024 365 2324 (werk) of 024 3220494 (privé)
* fax 024 365 2112

* e-mail paul.michiels@planet.nl Promotie 11 december, promotoren prof. dr. C.W.A. Pleij (Universiteit Leiden) en prof. dr. C.W. Hilbers