12 dec 2001
Nummer 189 12 december 2001
Waakhondfunctie regionale pers ontbreekt
Eigen invloed voor overheden belangrijker dan Wadden
Geregeld verschijnen er berichten in de pers over omstreden
gasboringen in de Waddenzee en boerenprotest tegen het creëren van
nieuwe natuur daar. Natuur lijkt een 'hot item', waar journalisten
en politici bovenop zitten. Uit recent onderzoek van jurist Greetje
Tromp komt een heel ander beeld naar voren. Burgers weten
nauwelijks wat hun boven het hoofd hangt in het kader van de
Ecologische Hoofdstructuur. En de overheden die in besloten kring
het Waddenbeleid moeten coördineren zijn meer bezig met het
vergroten van hun eigen invloed dan met zeehonden, zandplaten en
waterkwaliteit. Greetje Tromp promoveert op 17 december hierover
aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Het Waddenbeleid is een zaak van de rijksoverheid. Samen met de
betrokken provinciale en gemeentelijke overheden coördineert het
Rijk dit beleid in het Coördinatiecollege Waddengebied (CCW).
Greetje Tromp onderzocht in opdracht van het CCW hoe dit overleg
tussen 1987 en 1993 verliep en hoe knelpunten opgelost kunnen
worden.
Losse principes
Tromp constateert dat er sprake is van onderling wantrouwen,
stroperige besluitvorming en onduidelijke procedures. Tromp: 'De
agenda wordt snel afgewerkt en dan gaat men eindeloos nieuwe punten
indienen tijdens de rondvraag. Vaak over punten waarover al lang
een beslissing is genomen. Dat zeurt maar door zonder dat iemand de
knoop doorhakt.' Veel veranderd is er nog niet, want het merendeel
van haar aanbevelingen ter verbetering van dit overleg zijn nog
steeds niet overgenomen. Opmerkelijk noemt Tromp het dat
vertegenwoordigers van overheidsorganen zich bijna volledig
identificeren met het orgaan waarvoor ze werken. 'Het maakt niet
uit of er een VVD'er of een CDA'er bij zit: ze vereenzelvigen zich
helemaal met hun eigen overheidsorgaan. Als een burgemeester van
een kustgemeente overstapt naar de provincie bijvoorbeeld,
veranderen zijn standpunten totaal.'
Informatie en kritiek
Tromps tweede onderzoek ging over de relatie tussen regionale pers
en provinciale politiek. Als onderwerp koos ze de besluitvorming in
de Provinciale Staten van Friesland en Drenthe over de Ecologische
Hoofdstructuur (EHS). Hierin staat beschreven waar ruimte gemaakt
wordt voor nieuwe natuur en hoe bestaande natuur moet worden
behouden. Tromp: 'Mijn uitgangspunt is dat de pers twee functies
heeft: het verschaffen van informatie en het leveren van kritiek en
commentaar. De provincie richt zich vooral op direct betrokken
doelgroepen zoals de boeren en de natuurbeschermers. De gewone
burger zou op de hoogte gehouden moeten worden door met name de
regionale pers.'
'Daar zijn draken'
Ze onderzocht wat er in Friese en Drentse pers was gepubliceerd
over de EHS tussen 1989 tot 1996. Tromp: 'In de Middeleeuwen
schreven cartologen "daar zijn draken" op onbekende gebieden. Zo
erg is het niet gesteld met de bekendheid van de EHS, maar de oogst
was wel zeer mager. De regionale kranten hebben zo weinig columns
en opiniërende artikelen over de EHS gepubliceerd, dat ik
nauwelijks onderzoek kon doen naar de kritiekfunctie van de pers.
Bij de nieuwsberichten en achtergrondartikelen valt me op dat ze
dikwijls vanuit één perspectief geschreven zijn. De pers laat vaak
alleen collegepartijen aan het woord en vraagt de kleine
oppositiepartijen niet naar hun mening. Ik mis het ouderwetse
journalistieke handwerk van de pers als waakhond.'
Rationeel
Beide onderzoeken onderwierp ze aan een raster van rationaliteit,
gebaseerd op het werk van Max Weber en Karl Mannheim. Hieruit bleek
dat de overheden van het CCW-overleg 'doelrationeel' handelen. Ze
proberen het gegeven doel zo snel en zo goedkoop mogelijk te
bereiken. Alleen blijkt dat dit doel niet de coördinatie van het
Waddenbeleid is (waarvoor het overleg is bedoeld) maar het
vergroten van hun eigen invloed. Tromp ging er verder van uit dat
in de besluitvorming over de ecologische hoofdstructuur de
provinciale politici zich vooral zouden laten leiden door hun
partijpolitieke beginselen. 'Hun handelen zou "waarderationeel"
moeten zijn. In plaats daarvan richten ze zich vooral op bepaalde
doelgroepen en zoeken ze naar draagvlak bij groepen die het hardst
schreeuwen, zoals de boeren. Zo is de inrichting van een
natuurgebied bij Grouw aangepast omdat er onvoldoende draagvlak zou
zijn onder de bevolking. Achteraf bleek dat dit helemaal niet was
onderzocht en dat alleen de boeren tegen waren. Er wonen toch niet
alleen boeren in dat gebied? U en ik worden niet om een mening
gevraagd.'
Curriculum Vitae
Drs. Greetje Tromp (Sneek, juli 1946) studeerde sociologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen en verrichtte haar promotieonderzoek
bij de sectie Bestuursrecht en Bestuurskunde van de Faculteit der
Rechtsgeleerdheid van de RUG. Zij is daar werkzaam als universitair
docent. Greetje Tromp promoveert tot doctor in de Rechtsgeleerdheid
bij professor dr. A. Nentjes en professor dr. J.E. Ellemers. De
titel van het proefschrift luidt: Politiek door de staten: doel- en
waarderationeel handelen in het besloten overleg over de Wadden en
in het openbare beraad over de ecologische hoofdstructuur.
Noot voor de pers
Voor informatie: drs. Greetje Tromp, telefoon (050) 363 56 87,
e-mail: g.h.m.tromp@rechten.rug.nl (werk)