Normen en waarden
'Het ligt er maar aan hoe je het bekijkt'
Welke normen en waarden gelden er in onze postmoderne tijd, met al
zijn individualisering, pluriformiteit en mondialisering? Weinigen
geloven nog in 'objectiviteit'. 'Intersubjectiviteit' lijkt de
oplossing voor het probleem van normativiteit, maar hierbij geldt
dat iedereen het van tevoren toch eens moet zijn over 'redelijke'
basisprincipes en discussieregels. Volgens theoloog Wouter Slob
werkt deze benadering niet. Hij bepleit een retorische aanpak,
waarbij men de ander probeert te overtuigen vanuit het standpunt
van de ander en niet uitgaat van zijn eigen visie. Slob promoveert
op donderdag 24 januari 2002 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
'Het ligt er maar aan hoe je het bekijkt', is een zinnetje dat je
op menig verjaardagsfeestje hoort. Het duidt op relativisme, maar
bij normen en waarden rijzen er grote problemen. Eén en dezelfde
persoon kan bijvoorbeeld moeilijk volhouden dat zowel de Amerikanen
als de Taliban gelijk hebben.Vaak wordt gedacht dat normativiteit
met een beroep op een gedeelde traditie of op overeengekomen regels
kan worden gefundeerd. Maar volgens Slob zijn deze pogingen om tot
een oplossing te komen gedoemd te falen.
Modernisme en postmodernisme
Lang geleden konden normen en waarden tamelijk rechtlijnig worden
afgeleid uit basisprincipes. Wat goed en wenselijk was lag besloten
in de orde der dingen. Normativiteit was een uitvloeisel van
waarheid. Wanneer dit begrip echter goed wordt bekeken, blijkt dat
deze aanpak al sinds het begin van het zogenaamde modernisme (vanaf
ongeveer de zestiende eeuw) niet meer goed te werken. Toch bleef
waarheid ook binnen het modernisme normatief. Het probleem was nu
te weten wat de waarheid precies was. Op allerlei manieren is
geprobeerd de toegang tot de waarheid te hervinden. Wat hiervoor
een absolute noodzaak was, is een adequate manier om
meningsverschillen beslissend op te lossen. Zolang er
gelijkwaardige alternatieven blijven bestaan, blijft onduidelijk
welke van de twee nu 'echt waar' is. En blijft daarmee onduidelijk
wat dan precies normatief is.
Waarheid
Het modernism trachtte normativiteit conventioneel te funderen: als
we het over basisprincipes eens kunnen worden, volgt de rest
vanzelf. Die oplossing stuit op lastige problemen. Want men moet
tenminste redelijke discussieregels in acht willen nemen om het
over basisprincipes eens te worden. Maar wie bepaalt wat redelijk
is? En zou je onder alle omstandigheden 'redelijk' moeten zijn? In
zijn dissertatie bepleit Slob een andere benadering. Over
basisprincipes hoef je het helemaal niet eens te zijn. Wat telt is
of je, vanuit je eigen gezichtspunt, een ander, vanuit diens
gezichtspunt, kunt overtuigen. Zo kun je een intellectuele
integriteit behouden, zonder een absolute waarheid te (hoeven)
claimen. Waarheid kan niet dienen om de normativiteit te
grondvesten, maar wordt niet weggegooid: het is juist een
consequentie van een adequaat normativeitsbegrip. /GG
Wouter Hendrik Slob ('s-Gravenhage, 1965) studeerde theologie en filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verrichtte zijn promotieonderzoek bij de Faculteit der Godgeleerheid en Godsdienstwetenschap van de RUG en onderzoekschool Agricola. Slob is predikant van de 'Samen op Weg'-gemeente Wildervank.
Meer informatie over deze promotie hieronder.
Onderzoek
Promotie
'Het ligt er maar aan hoe je het bekijkt'
Zie voorpagina.
Datum en tijd
donderdag 24 januari 2002, 16.00 uur
Promovendus
W.H. Slob, tel. (0598)63 33 76 (werk)
Proefschrift
Verily I say unto Thee; rhetorical normativity after postmodern
theologies
Handelseditie
Het proefschrift verschijnt medio 2002 ook als handelsuitgave bij
Kluwer Argumentation Library. ISBN en prijs zijn nog niet bekend.
Promotores
prof.dr. L.J. van den Brom en prof.dr. J.W. van Huyssteen
Faculteit
godgeleerdheid en godsdienstwetenschap
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen