Openbaar Ministerie
Den Haag, 5 februari 2002
Transacties, hoge en lage, verruimen zittingscapaciteit
Waar denkt het OM aan als de voorzitter van het College van
procureurs-generaal meldt dat er meer geschikt moet worden? Niet
alleen aan de hoge transacties die nu zo in het nieuws zijn. In deze
zaken staat het College volledig achter de genomen beslissing, maar
benadrukt dat het hier gaat om de grote uitzonderingen. Van
schikkingen van boven de 450.000 euro zijn er slechts enkelen per
jaar. Vorig jaar zijn er 19 schikkingen van meer dan 45.000 euro
getroffen, dat is dus gemiddeld 1 per parket per jaar. Het gaat
hierbij om complexe zaken, waarbij het OM grote aandacht besteedt aan
de uiteindelijke schikking. Deze vorm van buitengerechtelijke
afdoening moet absoluut blijven, al moet een dergelijke transactie
volgens de nieuwe Aanwijzing Hoge Transacties aan meer voorwaarden
voldoen.
Veel meer winst - in de zin van capaciteit bij de rechtsprekende macht
- is te behalen aan de "onderkant". De Wet Mulder - waarin een groot
aantal verkeersovertredingen onder meer zijn ondergebracht - heeft al
een groot effect gehad op rechterlijk capaciteit. Deze vorm van
handhaving werkt doelmatig en efficiënt in bijvoorbeeld de handhaving
van de verkeersvoorschriften. Op dit moment zijn er met name bij de
eenvoudiger rechtbankzaken mogelijkheden voor het uitbreiden van
schikkingen.
In de Nota Criminaliteitsbeheersing 2001 van de ministers van Justitie
en Binnenlandse Zaken wordt over de transactiemogelijkheden van het OM
het volgende gezegd: "Om de ZM te ontlasten, is in de loop der jaren
steeds gezocht naar verruiming van de mogelijkheden om zaken buiten de
rechter om af te doen (maar uiteraard altijd wel met een mogelijkheid
om desgewenst de rechter te adiëren). Inschakeling van de rechter is
in ieder geval noodzakelijk als er vrijheidsontnemende straffen moeten
worden opgelegd (art. 113, derde lid, Grondwet). Buiten die gevallen
is er in beginsel ruimte voor andersoortige afdoeningen. De transactie
is daarvan het meest sprekende voorbeeld. Nog verder "naar voren" ligt
de Halt-afdoening, waarbij de zaak op politieniveau wordt afgehandeld.
Het is de bedoeling meer van die ruimte gebruik te maken.
Aan de transactie kunnen uiteenlopende voorwaarden worden verbonden.
Deze voorwaarden kunnen worden uitgebreid; zo is kort geleden de
taakstraf als voorwaarde bij een transactie wettelijk mogelijk
gemaakt. De vraag is of niet een verdere verbreding van de
buitengerechtelijke afdoening mogelijk is, waarin bijvoorbeeld de
ontzegging van de rijbevoegdheid een plaats zou kunnen vinden."
Als zaken waarin een ontzegging van de rijbevoegdheid wordt geëist,
door het OM worden afgedaan (transactie èn ontzegging van de
rijbevoegdheid), dan scheelt dat de rechtsprekende macht tienduizenden
zittingen per jaar.
Bij maatregelen om het beslag op de zittende magistratuur te
verkleinen denkt het Openbaar Ministerie ook aan eenvoudiger
rechterlijke procedures, bijvoorbeeld bij bekennende verdachten.
Maar ook de hoge transacties zullen blijven voorkomen. Het kost nu
ongelooflijk veel moeite om zaken, die het OM graag aan de rechter wil
voorleggen, op een zitting te krijgen. Zeker als hierbij sprake is van
verdachten die niet meer in voorlopige hechtenis zijn. Het duurt
maanden en soms meer dan een jaar voordat verdachte van een beroving
zich voor de rechter moet verantwoorden. Alle maatregelen, mits
verantwoord, die ertoe leiden dat dit veel sneller na het delict
gebeurt, zijn welkom. Transacties, hoge en lage, horen daarbij.