Ministerie van Financiën

De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Postbus 20018

2500 EA Den Haag

Datum Uw brief Ons kenmerk (Kenmerk)

13 februari 2002 VG 2002-00014

Onderwerp

Werkprogramma 2002 voor de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid

De in de Nota Grondbeleid aangekondigde de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid (RVR) is op 15 oktober 2001 geïnstalleerd. De RVR waarborgt de samenwerking tussen vijf ministeries op het gebied van het doelmatig aankopen, verkopen en beheren van vastgoed voor publieke doelen door het Rijk. In de RVR participeren Domeinen (Financiën), de directie Uitvoering van Rijkswaterstaat (V&W), de Dienst Gebouwen, Werken en Terreinen (Defensie), de Rijksgebouwendienst (VROM) en de Dienst Landelijk Gebied (LNV). De RVR wordt ondersteund door de projectdirectie Vastgoed (Financiën).

De RVR zal dit jaar vooral gebruiken om de organisatie neer te zetten. Daartoe heeft RVR met instemming van de betrokken bewindspersonen het Werkprogramma 2002 vastgesteld. Zoals de minister van VROM in zijn voortgangsbrief over het grondbeleid van 8 november 2001 (Tweede Kamer, vergaderjaar 2001-2002, 27 581, nr.14) aan u heeft geschreven, zal het Werkprogramma 2002 ter kennisneming aan uw Kamer worden aangeboden. Daaraan geef ik hierbij gevolg.

In het werkprogramma staat onder andere, dat de vijf betrokken rijksdiensten een indicatieve planning van hun vastgoedverkeer zullen ontwikkelen. Voorts zal worden nagegaan hoe de afstemming en koppeling van informatiesystemen kan bijdragen aan een slagvaardige afstemming van aan- en verkopen. Ook zal worden geïnvesteerd in kennisontwikkeling en -uitwisseling op het gebied van vastgoedbeheer. Om de rol van het Rijk te versterken bij projecten van nationaal belang zullen regionale RVR-teams voor de vier grote steden worden gevormd

en zullen rijksbrede RVR-projecten worden geëntameerd. Verder zal in de eerste helft van 2002 het beleid ten aanzien van anticiperende aankopen en de leenfaciliteit nader worden uiteengezet in de vorm van een brief aan uw Kamer.

Hoogachtend,

De staatssecretaris van Financiën,

W. Bos

Werkprogramma

Raad voor Vastgoed Rijksoverheid 2002

Inleiding

Het instellingsbesluit van de RVR (Staatscourant 2001, nr 188) voorziet in een jaarlijks werkprogramma van de RVR dat goedkeuring van de betrokken bewindspersonen behoeft. Het eerste werkprogramma is beperkt tot het jaar 2002. De raad neemt zich voor het werkprogramma 2003 in te bedden in een programma tot en met 2004, het jaar waarin een evaluatie van de RVR en de bereikte resultaten wordt aangeboden aan de bewindspersonen.

De RVR waarborgt de samenwerking tussen vijf ministeries op het gebied van het doelmatig aankopen, verkopen en beheren van vastgoed voor publieke doelen door het Rijk. Het Rijk is eigenaar van ruim 500.000 ha grond, meer dan een tiende van Nederland. Volgens de Staatsbalans is de waarde van het vastgoed in beheer van het Rijk ongeveer ¤ 65 miljard. Uit de vijfde nota ruimtelijke ordening valt af te leiden dat het grondbezit van het Rijk met nog enige honderdduizenden hectaren zou kunnen toenemen. Het werkterrein van de RVR is dus aanzienlijk.

De samenwerking tussen de vijf ministeries in de RVR moet het Rijk als speler op de grondmarkt slagvaardiger en krachtiger maken en intern goed georganiseerd. De RVR zet daarvoor binnen en tussen de samenwerkende diensten zowel strategische als operationele activiteiten in gang. De RVR kan uitvoeringsbeleid en -regels voor vastgoed overeenkomen die de diensten binden. De Raad wordt ondersteund door de projectdirectie vastgoed van het ministerie van Financiën. Deze directie is binnen het ministerie van Financiën belast met het beheer van het budget voor het aankopen of aanhouden van grond in de fase dat het publieke doel nog niet definitief is vastgesteld (anticiperende aankopen).

Het jaar 2002 wordt benut om de omgevingsverkenning te voltooien die de aanleiding vormde tot de besluitvorming over de RVR in de Nota Grondbeleid (Tweede Kamer, 27 581). Het werkprogramma is in dit licht flexibel opgesteld.

Produkten en projecten in 2002

Jaarverslag 2002, Werkprogramma 2003-2004, Evaluatie 2004

Conform het instellingsbesluit van de RVR (artikel 4, lid 4) biedt de RVR de bewindspersonen jaarlijks een verslag aan van de verrichte werkzaamheden. Het verslag over 2002 zal begin 2003 worden aangeboden. Het werkprogramma 2003-2004 zal in december 2002 worden aangeboden ter goedkeuring. Met het oog op de evaluatie 2004 worden afgeronde activiteiten waar zinvol apart geëvalueerd.

Opbouw infrastructuur RVR (landelijk en regionaal)

De samenwerking tussen de diensten vergt de opbouw van formele en informele overlegstructuren op verscheidene niveaus tussen de departementen en in de regio. Deze infrastructuur zal in 2002 gestalte worden gegeven. Er zullen een viertal regionale conferenties worden georganiseerd om samen met de regionale directies van de vijf diensten de werkagenda voor de RVR te helpen ontwikkelen. Er zal een een huishoudelijk reglement van de RVR worden opgesteld. Verder zal worden bezien wat de gewenste verhouding is tussen de RVR en de vastgoedactiviteiten van de Nederlandse Spoorwegen en instellingen die in belangrijke mate met publieke middelen worden gefinancierd. Tenslotte zal ook overleg worden gevoerd met bijvoorbeeld VNG en IPO om na te gaan hoe de andere overheden bij het werk van de RVR worden betrokken. Ook de situatie in andere landen zal in een tweede fase aandacht krijgen.

Opstellen communicatieplan

Om de RVR bekendheid te geven, wordt een communicatieplan opgesteld. De regionale conferenties zullen in 2002 worden benut voor een presentatie van de RVR. Gewerkt wordt aan een periodieke nieuwsbrief over de RVR voor de medewerkers van de vijf diensten. De mogelijkheden voor plaatsing van uit te wisselen informatie op het intranet van de vijf diensten worden bezien. In het najaar van 2002 zal een landelijke vastgoeddag worden gehouden voor de vijf diensten voor alle medewerkers, waarop ook het werkprogramma van de RVR voor 2003-2004 besproken zal worden.

Indicatieve Planning Vastgoedverkeer (IPV)

Teneinde regie te voeren over de voorgenomen grondtransacties van het rijk en de waarborgfunctie van de RVR op dit gebied gestalte te geven zal een Indicatieve Planning Vastgoedverkeer (IPV) als instrument van de Raad worden ontwikkeld. Daartoe zullen de grondplannen van de vijf diensten voor een periode van 5 á 10 jaar worden geïnventariseerd. Hierbij gaat het om de verwachte aankopen, overtolligheidsstellingen en verkopen, onder aangeving van de graad van zekerheid. Op basis van de plannen zal een interne en vertrouwelijke planning worden ontwikkeld, die halfjaarlijks zal worden geactualiseerd. Deze planning wordt aangevuld met een analyse van de gebieden waarop afstemming en strategische beleidsvorming gewenst is, en waar anticiperende aankopen voor de hand liggen. Bezien wordt op welke wijze een synopsis van de IPV als bijlage bij de begroting van Financiën kan worden gevoegd om transparantie jegens het parlement te bevorderen zonder de marktpositie van het rijk te schaden. Ook een veiligheidsstatuut voor het omgaan met gevoelige informatie kan worden overwogen. Het IPV wordt afgeleid uit de ruimtelijke nota's en plannen, maar ook uit systematisch door de regionale directies en inspecties van het rijk verzamelde aanwijzingen. DGRO (VROM) zal de RVR op dit punt bijstaan volgens nog te maken afspraken. Er zal ook waar mogelijk worden gewerkt met digitale kaartbeelden van de bestaande situatie en de toekomstverwachtingen. Het eerste IPV zal voor intern gebruik einde 2002 gereed zijn. De Indicatieve Planning Vastgoedverkeer moet de RVR in staat stellen voor een middellange termijn te bepalen waar strategische afstemming en beleidsontwikkeling gewenst is. Op basis daarvan worden projectteams gevormd.

Operationele afstemming aan- en verkopen

Aanvullend op het IPV is een operationele afstemming gewenst op de momenten dat een dienst een aankoop of verkoop overweegt. Dit om de waarborgfunctie van de RVR gestalte te geven. Dit moet een efficiënte procedure zijn die de slagvaardigheid van de diensten niet verkleint. Er zal een protocol worden opgesteld waarin nader wordt uitgewerkt welke route gevolgd kan worden voor de melding van aan- en verkopen. Voor veel gevallen zal dit protocol voorzien in afspraken voor afstemming binnen de regio volgens voor alle diensten overeenkomstige procedures. De RVR zal tevens de zogenaamde "leurprocedure" van Domeinen bezien. Dit is de procedure die regelt dat binnen een dienst overtollige rijksgoederen eerst worden beoordeeld op voortgezet gebruik elders binnen het Rijk. De RVR zal hiervoor voorstellen ontwikkelen en zal zonodig aanbevelingen doen tot aanpassing van de wat verouderde formele regelgeving op dit gebied (Besluit beheer overtollige rijksgoederen van 1977).

Afstemming en koppeling van informatie en informatiesystemen

Er is op dit moment geen systeem beschikbaar waarin alle grondbezit van de Staat digitaal door de diensten kan worden ingezien in combinatie met kaartbeelden van de ruimtelijke voornemens en de aankoopplannen van de diensten. Om hierin verbetering te brengen zal een informatieplan worden opgesteld waarin beschreven staat hoe vorm kan worden gegeven aan een dergelijke informatiebasis en aan de informatie-uitwisseling tussen de vijf diensten. De RVR wil nagaan hoe afstemming en "koppeling" van de informatiesystemen van de diensten kan bijdragen aan een slagvaardige strategische en operationele afstemming van voorgenomen aan- en verkopen. De RVR zal de kontakten en kontrakten met het Kadaster stroomlijnen. De RVR wil de beste en meest actuele informatie waarover de 5 diensten beschikken op het werkterrein van de RVR bijeenbrengen in een binnen alle diensten te raadplegen gegevensbank. Gewerkt wordt aan een periodiek uit te geven RVR Gids met kerngegevens. De Raad heeft een afzonderlijke projectgroep met deze activiteiten belast en heeft daar ook de afstemming van investeringen in informatiesystemen belegd zoals die is voorzien in het instellingsbesluit van de RVR.

Vorming regionale RVR-teams voor de vier grote steden

Er zullen regionale samenwerkingsteams voor de vier grote steden gevormd worden om de rol van het rijk te versterken bij projecten die in of in de nabije omgeving van deze steden spelen of binnenkort gaan spelen. Door middel van deze samenwerkingsteams kan het rijk meer uniform optreden en kan de onderhandelingspositie van het Rijk worden versterkt. De gedachte is dat het rijk de vier grote steden weliswaar met meer gezichten tegemoet treedt maar per saldo met één stem. De voorzitters van de regionale RVR-teams regelen het aanspreekpunt vanuit het Rijk bij de projecten.

Begeleiding regionale RVR projecten

Onder de vlag van de RVR wordt de aanpak gecoördineerd van grote grondprojecten die de competentiegrenzen van de afzonderlijke diensten overschrijden. De belangrijkste doelstelling van een regionaal RVR project is om het "probleemoplossend vermogen" aan de zijde van het rijk te vergroten. Een activiteit wordt pas beschouwd als een RVR project, indien een projectplan door de RVR is goedgekeurd. De samenstelling van de teams en de aanwijzing van de projectleiding worden bij de vaststelling van het projectplan geregeld. De projectdirectie vastgoed levert steeds een begeleider voor belangrijke RVR projecten, maar de leiding en organisatie blijft -uitzonderingen daargelaten - in handen van een regionale manager afkomstig uit één van de diensten, daartoe benoemd door de RVR. De RVR kan gelet op haar ondersteuning ongeveer 20 regionale RVR projecten adopteren.

Rijksbrede RVR projecten

De RVR zal op een aantal terreinen projecten entameren om structurele problemen met vastgoedbeheer op landelijke schaal op te lossen. De herbestemming van ongeveer 5.000 ha overtollige defensieterreinen, waarbij allocatie naar functies en financiële verevening aan de orde kan zijn, leent zich goed voor een RVR project. De RVR zal zich buigen over de vaststelling van de hoogte van de erfpachtcanon die Staatsbosbeheer (SBB) aan natuurbeherende organisaties vraagt. Een derde onderwerp kan zijn de behandeling van grond bij verzelfstandigingen, in het verleden en de toekomst. De RVR heeft voldoende ondersteuning voor een 5-tal rijksbrede RVR projecten.

Vastgoedkennis en opleidingen

Voor de RVR is kennisuitwisseling tussen de vijf diensten een hoge prioriteit, waarvoor een aparte projectgroep is opgericht. De RVR zal in de loop van 2002 op grond van een systematische analyse bepalen op welke terreinen ze actief wil zijn. Voor de korte termijn wordt gewerkt aan een RVR Gids Vastgoed opleidingen, te verspreiden in de vastgoeddiensten, waarin alle voor deze diensten relevante opleidingen staan beschreven. Het gaat om een jaarlijkse uitgave, voor het eerst gereed in de zomer van 2002. Voorts wordt een al bestaande juridische basisopleiding publiek- en privaatrecht vormgegeven voor vastgoedmedewerkers in de schalen 7-10 van alle diensten. In 2002 zullen ook enkele studiedagen worden georganiseerd.

Detacheringsbank en kenniskringen

In 2002 zal in elk geval rond het thema milieu een dienstoverschrijdende kenniskring worden opgezet. Hieraan zal een detacheringsbank worden gekoppeld van personen die deskundig zijn op een bepaald milieuterrein en die in beginsel beschikbaar gesteld zouden kunnen worden vanuit de ene dienst aan de andere, op tijdelijke basis. Nagegaan wordt op welke terreinen een dergelijke voorziening (kenniskring en detacheringsbank) ook gewenst is.

Aanspreekpunt voor de vastgoedsector van het rijk

Waar elk van de vijf diensten thans overleg heeft met derden buiten de rijksoverheid en het gewenst is dat het rijk organisatorisch één gezicht vertoont, zal de RVR dit verzorgen; hierover wordt per zich aandienend geval door de RVR besloten. Zo is structureel overleg met de stichting Taxateurs OZ onder auspiciën van de RVR gebracht. Dit overleg is thans gericht op blijvende certificering van vastgoeddeskundigen bij het Rijk. Ook in ander verband zal de RVR op zich nemen de vastgoedsector van het rijk te representeren, in elk geval jegens het Kadaster

Beleid anticiperende aankopen

De Minister van Financiën heeft de Tweede Kamer een beleidsbrief toegezegd over anticiperende aankopen. Voor 2002 is ¤ 34 miljoen voor dit doel beschikbaar op de begroting van Financiën. Departementen kunnen hierop een beroep doen voor een lening om gronden aan te kopen in een fase dat de politieke besluitvorming nog niet is afgerond. De RVR zal een advies uitbrengen over deze brief aan de Minister van Financiën en zal de gekozen beleidslijn uitwerken in regelgeving voor de diensten.

Prioriteiten

De RVR wordt ondersteund door de projectdirectie vastgoed van het ministerie van Financiën. Deze projectdirectie bestaat afgezien van de leiding en secretariële ondersteuning uit gedetacheerde medewerkers van de vijf diensten, in totaal ruim 6 fte's. Daarnaast wordt binnen elk van de diensten menskracht voor de RVR activiteiten ingezet. De in het werkprogramma 2002 opgenomen producten en projecten kunnen met deze bezetting worden uitgevoerd. Indien door omstandigheden keuzes moeten worden gemaakt hanteert de Raad de volgende lijst van prioriteiten:

- Indicatieve Planning Vastgoedverkeer opzetten;

- Protocol afstemming aan- en verkopen maken;

- Afstemming en koppeling van informatie en informatiesystemen;

- Vorming regionale RVR-teams voor de vier grote steden;

- Vastgoedkennis en opleidingen ontwikkelen, detacheringsbank instellen en kenniskringen opzetten;

- Advies uitbrengen over beleidskader anticiperende aankopen.