Rijksuniversiteit Groningen

En dan barst de strijd weer los... De verkiezingscampagnes in de twintigste eeuw

"De meeste partijen hebben hun schoonste voortbrengselen op 't gebied der plakkaatkunst gereserveerd voor de laatste week. De hele stad ziet er bont van. De muren lijken de wanden van de tentoonstellingszaal waar een expositie van 'kunst en politiek' gehouden wordt", aldus het Algemeen Handelsblad aan de vooravond van de Tweede-Kamerverkiezingen van juli 1929.

Vlag en fakkel, kruis en zwaard

De politieke en maatschappelijke context van de verkiezingscampagnes is in de 20ste eeuw ingrijpend veranderd. De verkiezingsaffiches weerspiegelen deze ontwikkeling. Ten tijde van de verzuiling had de verkiezingsstrijd een meer principieel karakter en was deze vooral gericht op het vasthouden van de eigen achterban. Vooral in het interbellum waren de affiches zwaar ideologisch geladen. De socialisten gebruikten symbolen als de rode vlag en de fakkel, de confessionelen het kruis en het zwaard. Na de Tweede Wereldoorlog werden de affiches zakelijker. In de loop van de jaren zestig verdween de symboliek vrijwel helemaal. De beeldend verpakte ideologische boodschap maakte voorgoed plaats voor koppen van lijsttrekkers in een uitgekiende huisstijl.

Personalisering

In deze tijd van ontzuiling vond de verkiezingscampagne vooral op het beeldscherm plaats. Door de toegenomen individualisering gingen de politieke partijen de strijd aan met de 'zwevende kiezer'. De personalisering van de politiek was het gevolg: de persoon van de lijsttrekker bepaalt grotendeels het gezicht van zijn partij.

De expositie laat zien dat in de loop van de 20ste eeuw de diversiteit van campagnemiddelen sterk toenam. Aanvankelijk moesten de partijen het hebben van krantenadvertenties en pamfletten, bijeenkomsten en colportage. Als gevolg van technologische ontwikkelingen werd het bereik van de campagnes echter steeds groter. Met de introductie van de microfoon, radio, film, televisie en recentelijk internet dijde het potentiele publiek meer en meer uit (hetgeen wordt geïllustreerd in een speciaal door het NAA vervaardigde film). Daarnaast begonnen partijen gebruik te maken van nieuwe methoden als opinieonderzoek en focusgroepen. Campagnes werden hierdoor niet alleen professioneler, maar ook kostbaarder.

De tentoonstelling wordt gesponsord door de Gemeente Groningen, de Tweede Kamer, de Rijksuniversiteit Groningen, het Nederlands Audiovisueel Archief (NAA) en het H.G. Kammingafonds.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt op korte termijn tevens het boek Om de stembus. Verkiezingsaffiches 1918 - 1998, geschreven door D.J. Elzinga en G. Voerman.

Bij de expositie behoort een website, die is ontwikkeld door het Forum voor Democratische Ontwikkeling (FDO), de Geschiedeniswinkel, het Instituut voor Publiek en Politiek en het DNPP.

Data

15 februari t/m 14 april 2002

Titel

En dan barst de strijd weer los... De verkiezingscampagnes in de twintigste eeuw

Plaats

Universiteitsmuseum, Zwanestraat 33, 9712 CK Groningen

Openingstijden

dinsdag t/m zondag 13.00 - 17.00 uur

Organisatie

Dienst Communicatie, Tweede Kamer; Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP), RUG; Universiteitsmuseum RUG

Informatie

www.forumdemocratie.nl; tel. (050)363 55 62 of e-mail: B.C.J.Hekker@ub.rug.nl (Universiteitsmuseum); tel. (050)363 68 28 of e-mail: G.Voerman@ub.rug.nl (DNPP)