Rijksuniversiteit Groningen
En dan barst de strijd weer los... De verkiezingscampagnes in de twintigste
eeuw
"De meeste partijen hebben hun schoonste voortbrengselen op 't gebied
der plakkaatkunst gereserveerd voor de laatste week. De hele stad ziet
er bont van. De muren lijken de wanden van de tentoonstellingszaal
waar een expositie van 'kunst en politiek' gehouden wordt", aldus het
Algemeen Handelsblad aan de vooravond van de Tweede-Kamerverkiezingen
van juli 1929.
Vlag en fakkel, kruis en zwaard
De politieke en maatschappelijke context van de verkiezingscampagnes
is in de 20ste eeuw ingrijpend veranderd. De verkiezingsaffiches
weerspiegelen deze ontwikkeling. Ten tijde van de verzuiling had de
verkiezingsstrijd een meer principieel karakter en was deze vooral
gericht op het vasthouden van de eigen achterban. Vooral in het
interbellum waren de affiches zwaar ideologisch geladen. De
socialisten gebruikten symbolen als de rode vlag en de fakkel, de
confessionelen het kruis en het zwaard. Na de Tweede Wereldoorlog
werden de affiches zakelijker. In de loop van de jaren zestig verdween
de symboliek vrijwel helemaal. De beeldend verpakte ideologische
boodschap maakte voorgoed plaats voor koppen van lijsttrekkers in een
uitgekiende huisstijl.
Personalisering
In deze tijd van ontzuiling vond de verkiezingscampagne vooral op het
beeldscherm plaats. Door de toegenomen individualisering gingen de
politieke partijen de strijd aan met de 'zwevende kiezer'. De
personalisering van de politiek was het gevolg: de persoon van de
lijsttrekker bepaalt grotendeels het gezicht van zijn partij.
De expositie laat zien dat in de loop van de 20ste eeuw de diversiteit
van campagnemiddelen sterk toenam. Aanvankelijk moesten de partijen
het hebben van krantenadvertenties en pamfletten, bijeenkomsten en
colportage. Als gevolg van technologische ontwikkelingen werd het
bereik van de campagnes echter steeds groter. Met de introductie van
de microfoon, radio, film, televisie en recentelijk internet dijde het
potentiele publiek meer en meer uit (hetgeen wordt geïllustreerd in
een speciaal door het NAA vervaardigde film). Daarnaast begonnen
partijen gebruik te maken van nieuwe methoden als opinieonderzoek en
focusgroepen. Campagnes werden hierdoor niet alleen professioneler,
maar ook kostbaarder.
De tentoonstelling wordt gesponsord door de Gemeente Groningen, de
Tweede Kamer, de Rijksuniversiteit Groningen, het Nederlands
Audiovisueel Archief (NAA) en het H.G. Kammingafonds.
Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt op korte termijn
tevens het boek Om de stembus. Verkiezingsaffiches 1918 - 1998,
geschreven door D.J. Elzinga en G. Voerman.
Bij de expositie behoort een website, die is ontwikkeld door het Forum
voor Democratische Ontwikkeling (FDO), de Geschiedeniswinkel, het
Instituut voor Publiek en Politiek en het DNPP.
Data
15 februari t/m 14 april 2002
Titel
En dan barst de strijd weer los... De verkiezingscampagnes in de
twintigste eeuw
Plaats
Universiteitsmuseum, Zwanestraat 33, 9712 CK Groningen
Openingstijden
dinsdag t/m zondag 13.00 - 17.00 uur
Organisatie
Dienst Communicatie, Tweede Kamer; Documentatiecentrum Nederlandse
Politieke Partijen (DNPP), RUG; Universiteitsmuseum RUG
Informatie
www.forumdemocratie.nl; tel. (050)363 55 62 of e-mail:
B.C.J.Hekker@ub.rug.nl (Universiteitsmuseum); tel. (050)363 68 28 of
e-mail: G.Voerman@ub.rug.nl (DNPP)